مهروماه

کافئین یکی از پرمصرف ترین مواد محرک در دنیا است که در بسیاری از کشورها نیز به صورت چای یا قهوه مصرف می‌شود. برای بسیاری از افراد شروع یک روز بدون این ماده امری غیر ممکن به شمار می‌رود. این ماده ی دوست داشتنی که امروزه حتی به صورت مصنوعی نیز به مواد غذایی ما افزوده می‌شود (برای مثال نوشابه ها) گهگاه نگرانی‌هایی را برای جامعه ی پزشکی فراهم می‌آورد که البته در جای خود فوق العاده مهم است. با این حال تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که مصرف میزان مناسب و معتدلی از این ماده شیمیایی نه تنها عوارض خاصی را به همراه ندارد بلکه به تقویت حافظه نیز کمک می‌کند.

این پژوهش که در دانشگاه Johns Hopkins آمریکا صورت گرفته نشان می‌دهد که کافئین می‌تواند تا 24 ساعت پس از مصرف فرآیند نگهداری اطلاعات را در مغز ما بهبود بخشد. در این پژوهش از افراد خواسته شده بود تا به عکس‌هایی نگاه کنند، پس از 5 دقیقه به برخی از این افراد قرص کافئین (حاوی 200 میلی‌گرم کافئین که معادل متوسط مصرف روزانه است) و به برخی دیگر دارونما داده شد. پیش از دادن قرص‌ها نیز نمونه‌ای از بزاق افراد گرفته شد که در آن میزان کافئین بدن فرد مشخص می‌شد، پس از آن نیز هر یک، سه و 24 ساعت نمونه‌های بزاقی دیگری گرفته شد. روز بعد از شرکت کنندگان خواسته شد تا در بین عکس‌های دیگری که موارد تکراری، مشابه و متفاوت با روز پیشین در آن‌ها بودن موارد تکراری را شناسایی کنند. نتایج به دست آمده حاکی از این بود که افرادی که کافئین مصرف کرده بودن بهتر می‌توانستند موارد مشابه را از عکس‌های اصلی تمییز دهند. این توانایی که اصطلاحا «تفکیک الگوها» خوانده می‌شود، به صورت توانایی تشخیص بین موارد مشابه تعریف می‌شود و به نگهداری حافظه ی بیشتری نیاز دارد.

مطالعه بر روی فواید و مضرات کافئین چیز تازه‌ای نیست اما این پژوهش این تفاوت را دارد که در آن شرکت کنندگان پس از قسمت مطالعه کافئین را مصرف کردند بنابراین کافئین در خود فرایند یادگیری دخالتی نداشته است. تقریبا در تمامی پژوهش‌های پیشین شرکت کنندگان قبل از مطالعه کافئین را مصرف می‌کردند در نتیجه امکان تمایز بین اثرات کافئین بر توجه، هشیاری، تمرکز یا سایر فاکتورهای موثر وجود نداشت، در این روش که کافئین پس از مطالعه به شرکت کنندگان داده می‌شود می‌توان مطمئن بود که اگر کافئین موثر بوده این اثر تنها بر روی حافظه بوده و نه عامل دیگری.

البته توجه کنید که این پژوهش بدین معنا نیست که ما برای یاختن یک ابرحافظه بایستی کافئین مصرف کنیم! توجه داشته باشید که دوزهای بالاتر کافئین – مثلا 300 گرم- نسبت به دوز استاندارد 200 میلی گرم تاثیر مضاعفی را به همراه نخواهد داشت بلکه به عکس عوارض جانبی کافئین – همچون سردرد یا حالت تهوع – را به دنبال خواهد داشت. ضمن اینکه این نتایج تنها برای یک نوع از حافظه که در اینجا مورد آزمایش قرار گرفت صادقند و نمی توان گفت که کل حافظه با مصرف این ماده بهبود می‌یابد.

مرحله ی بعدی برای این پژوهش فهمیدن سازکار این بهبود در عملکرد مغز است. این محققان قصد دارند تا با استفاده از روش‌های عکس برداری از مغز برای این پرسش پاسخی بیابند.

جزییات این پژوهش در نشریه ی معتبر Nature Neuroscience به چاپ رسیده است.