مهروماه

فضاپیما و کاوشگر وویجر ۲ سرانجام با عبور از هلیوپاس وارد فضای میان ستاره‌ای شد و به این ترتیب پس از وویجر ۱ دومین کاوشگری است که وارد این فضا می‌شود.

زمان آن رسیده است با یکی از جنجالی‌ترین کاوشگرهای عصر خود خداحافظی کنید. ناسا دیروز به‌طور رسمی اعلام کرد وویجر ۲ به فضای میان ستاره‌ای پیوسته است.  

فضاپیمای وویجر ۲ در سال ۱۹۷۷ به فضا پرتاب شد و بیش از چهار دهه به کاوش و بررسی منظومه‌ی شمسی پرداخت. وویجر ۲ تنها فضاپیمایی بود که موفق به پرواز بر فراز نپتون و اورانوس شد و حالا این فضاپیما به همزاد خود وویجر ۱ پیوسته و از سلطه‌ی خورشید کاملا خارج شده است. به نظر می‌رسد دقت داده‌های مربوط به دومین عبور انسان از منظومه‌ی شمسی به اندازه‌ی اولین عبور نباشد.

اد استون فیزیک‌دان مؤسسه‌ی فناوری کالیفرنیا و دانشمند پروژه‌ی مأموریت‌های وویجر در مصاحبه‌ای قبل از این خبر گفت:

    زمان‌های کاملا متفاوت؛ مکان‌های کاملا متفاوت اما خصوصیات مشترک. در ماه‌های آینده اطلاعات بیشتری به دست خواهد آمد.

وویجر ۲ تنها فضاپیمایی است که موفق به بازدید از تمام غول‌های گازی منظومه‌ی شمسی شد (مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) و در طی کاوش خود ۱۶ قمر و همین‌طور پدیده‌هایی مثل لکه‌ی سیاه بزرگ اسرارآمیز نپتون، ترک‌های روی پوسته‌ی یخی قمر اروپا و خصوصیات حلقه‌ی هرکدام از این سیاره‌ها را کشف کرد.

دانشمندان از اواخر آگوست عزیمت بزرگ وویجر ۲ را زیر نظر داشتند، یعنی زمانی که این کاوشگر به منطقه‌ی هلیوپاس نزدیک شده بود. هلیوپاس از نظر تئوری به نقطه‌ی توقف بادهای خورشیدی گفته می‌شود؛ حبابی که با ذرات باردار بادهای خورشیدی ایجاد می‌شود و بر فضای داخلی منظومه‌ی شمسی تأثیر می‌گذارد. دانشمندان هلیوپاس را نقطه‌ی شروع فضای میان‌ستاره‌ای در نظر می‌گیرند، اگرچه این تعریف به میزان گسترش منظومه‌ی شمسی تا ابر اورت هم وابسته است. ابر اورت از فاصله‌ی ۱۰۰۰ برابری فاصله‌ی زمین تا خورشید آغاز می‌شود.

بعد از این حباب، فضاپیما در میان اشعه‌های کیهانی (ذرات بسیار پرانرژی) پرواز خواهد کرد؛ انرژی این ذرات بسیار بیشتری از ذرات موجود در منظومه‌ی شمسی هستند. دو واسطه‌ روی کاوشگر وویجر به ردیابی این ذرات می‌پردازند. گذار از ذرات کم انرژی به خلأ و سپس برخورد ناگهانی با اشعه‌های کیهانی ثابت می‌کند این کاوشگر از هلیوپاس عبور کرده است.

پیش‌بینی این گذار کار سختی است، زیرا وویجر ۲ دومین فضاپیمایی است که با واسطه‌های هشدار و ارتباطی خود از این حباب عبور کرده است. وویجر 1 چنین سفری را در سال ۲۰۱۲ تجربه کرد؛ اما شکل هلیوپاس کاملا کروی نیست و همراه با جریان و کاهش بادهای خورشیدی منبسط و منقبض می‌شود؛ بنابراین دانشمندان منتظر دریافت داده‌های بیشتری ماندند و دقیقا از ابتدای آگوست، افزایش اشعه‌های کیهانی و کاهش ذره‌های محلی خبر از این عزیمت کیهانی دادند؛ اما خروج بزرگ نیاز به زمان داشت.

سرانجام راب دکر که با یکی از آشکارسازهای ذره‌ای وویجر کار کرده بود از اتفاق عجیبی در روز سیصد و دهم (پنج نوامبر) خبر داد و آن هم عبور این فضاپیما از هلیوپاس بود. دانشمندان برای عبور دوم هیجان‌زده بودند؛ زیرا وویجر ۲ هنوز یک واسطه را با خود حمل می‌کند (اما وویجر ۱ مدت‌ها قبل از عبور از هلیوپاس از کار افتاده بود). این یعنی وویجر ۲ در ادامه‌ی سفر خود نه‌تنها داده‌های جدید بلکه نوع جدیدی از داده‌ها را هم مخابره خواهد کرد.

با مقایسه‌ی این دو سفر می‌توان به تفاوت آن‌ها پی برد. وویجر ۱ با لوله‌های جریان برخورد کرد و داده‌های دینامیک را تولید کرد اما وویجر ۲ چنین تجربه‌ای نداشت. لوله‌ی جریان یا flux tube یک بخش لوله‌ مانند از فضا دارای میدان مغناطیسی است. از طرفی وویجر دو نوسان‌های عجیبی را ارسال کرد. به گفته‌ی استون چنین داده‌هایی تا آن زمان بی‌سابقه بودند. وویجر ۲ مانند همتای قبلی خود به صورت مستقیم از هلیوپاس خارج نشد، زیرا بر اساس فاز فعلی چرخه‌ی خورشیدی، رشد حباب خورشیدی اندک است.

باوجوداین شرایط وویجر ۲ تغییر چندانی نداشته است. وویجر ۲ تا حد ممکن به مخابره‌ی اطلاعات ادامه خواهد داد. در نهایت منبع تأمین پلوتونیوم فضاپیما به پایان می‌رسد و واسطه‌های فضاپیما خاموش خواهند شد. بر اساس پیش‌بینی‌ها به‌احتمال‌زیاد پس از سال ۲۰۲۵ این فضاپیما کاملا خاموش خواهد شد و در فضای بی‌پایان شناور خواهد شد.