مهروماه

آنتونی پرازیبوسکی اخترشناس لهستانی استرالیایی، در سال ۱۹۶۱ ستاره‌ی پرازیبوسکی (Przybylski) یا HD 101065 را کشف کرد. این ستاره دارای طیف ویژه‌ای است که نمی‌تواند در چارچوب‌های استاندارد ستاره‌ای قرار بگیرد. ستاره‌ پرازیبوسکی، از آن زمان با آرایش شیمیایی منحصربه‌فرد خود (شامل برخی عناصر فوق‌العاده نادر)، اخترشناسان را شیفته خود کرده است. اما این تنها معمای ستاره‌ی پرازیبوسکی نیست. تجزیه‌وتحلیل‌های جدید پژوهشگران موسسه اخترفیزیک پوتسدام در آلمان نشان داده است که این ستاره، نه‌تنها از عناصر تقریبا غیرممکنی تشکیل شده، بلکه دوره‌ی چرخشی عجیبی هم دارد.

اخترشناسان با استفاده از ابزار جستجوگر سیاره‌ای به روش سرعت شعاعی با دقت بالا (HARPS) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (ESO) در شیلی، میدان مغناطیسی ستاره‌ی پرازیبوسکی را بررسی کردند و دریافتند که دوره‌ی چرخش ستاره تقریبا دو قرن طول می‌کشد.

پژوهشگران در مقاله‌ی خود نوشتند:

    تجزیه‌وتحلیل ما به همراه اندازه‌گیری میدان مغناطیسی، نشان می‌دهد که ستاره‌ی پرازیبوسکی، دارای دوره‌ی چرخش بسیار آهسته و غیرمعمولی است.  

 پژوهشگران برآورد کرده‌اند که دوره‌ی چرخشی این ستاره‌ی عجیب، ۱۸۸ سال طول می‌کشد که دوره‌ی طولانی برای چرخش ۳۶۰ درجه‌ای یک ستاره به دور خود محسوب می‌شود. اگرچه ستارگان رده طیفی Ap، چرخش آهسته‌ای دارند و برخی از این ستارگان حتی دوره چرخشی تا ۱۰۰۰سال هم دارند. ستارگان داغ رده طیفی Ap، طیف ویژه‌ای هستند که تنوع عناصر بسیار کمیاب مانند منگنز، جیوه سیلیکون، کرومیوم، استرونسیوم و یوروپیوم و دیگر عناصر در این ستارگان، چند هزار برابر بیش از دیگر ستارگان است. دیگر ویژگی منحصر به فرد این ستارگان، میدان مغناطیسی قوی و سرعت چرخشی آهسته آن‌هاست. 

در مورد ستاره پرازیبوسکی که هم مشابه و هم متفاوت از دیگر ستاره‌های رده طیفی Ap است، مقادیر غیرمعمول آهن و نیکل همراه با عناصر نادر و سنگین از جمله استونتیوم، سزیم و نئودیمیم است.

جیمز رایت، اخترشناسی از دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا که در این پژوهش شرکت نداشته، گفت:

    این ستاره دارای طیفی بسیار ویژه و عجیبی است. ستاره‌ی پرازیبوسکی، عجیب‌ترین ستاره‌ای است که تا به حال مشاهده شده است.

رایت تبحر خاصی در مورد ستارگان عجیب دارد. او همان اخترشناسی است که فرضیه‌ی ابرسازه (Megastructure) را مطرح کرد. به‌گفته‌ی رایت، تغییرات در کاهش نور ستاره تابی (Tabby) یا KIC 8462852، ممکن است ناشی از ابرسازه‌ای باشد که به‌وسیله‌ی تمدن‌های فضایی ساخته شده و برای جذب انرژی ستارگان به کار می‌رود. اما به‌عقیده‌ی اخترشناسان، فرضیه‌ی ابرسازه، نمی‌تواند توضیح مناسبی برای کاسته شدن از شار این ستاره باشد. با وجودی که این سازه‌ی فرضی، دیگر مورد بحث نیست، اما ماهیت ستاره تابی برای اخترشناسان، هنوز مبهم باقی مانده است.

اما موضوع ستاره‌ی پرازیبوسکی، می‌تواند حتی عجیب‌تر از تابی باشد. ستاره‌ی پرازیبوسکی، علاوه بر دارا بودن عناصر نادر که رایت از آن با عنوان معمای دلخواه اخترفیزیکی یاد می‌کند، تنها ستاره‌ی شناخته شده‌ای است که دارای عناصر فوق‌العاده نادری به نام آکتینیدها است.

به‌نظر می‌رسد، آکتینیدها که با عدد اتمی ۸۹ تا ۱۰۳، در دوره‌ی هفتم جدول تناوبی قرار گرفته‌اند، در ستاره پرازیبوسکی به‌عنوان ایزوتوپ‌های پرتوزایی با نیم عمر کوتاه وجود دارند. موضوعی که بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد، چرا که نیم عمر کوتاه این ایزوتوپ‌ها، بدین معناست که باید مدت‌ها قبل واپاشیده می‌شدند. به‌نظر اخترشناسان، یک توضیح ممکن برای حضور این ایزوتوپ‌ها، وجود فُرم‌های واپاشی باشد که هنوز کشف نشده‌اند. با وجودی که اخترشناسان هنوز نمی‌توانند درستی هیچ کدام از فرضیات خود را در مورد ستاره پرازیبوسکی به اثبات برسانند، اما واضح است که این ستاره‌ی عجیب اسرار پنهان زیادی در خود دارد که تا سال‌ها ذهن اخترشناسان را به خود مشغول نگه خواهد داشت.