مهروماه

اخترشناسان با کمک تلسکوپ‌های قدرتمند زمینی و فضایی موفق به کشفی شگفت‌انگیز شده‌اند؛ آن‌ها کوچک‌ترین و دورترین ستاره جهان را کشف کرده‌اند.
آخرین یافته‌ی اخترشناسان، ستاره‌ای است که EBLM J0555-57Ab نام‌گذاری شده و ۶۰۰ میلیون سال نوری با ما فاصله دارد. دورترین ستاره جهان پیش‌ از این، ستاره‌ای بود که حدود ۵۵ میلیون سال نوری با ما فاصله داشت. پاتریک کِلی، اخترشناسی از دانشگاه کالیفرنیا برکلی است که سرپرستی تیم کاشف این ستاره را بر عهده دارد. او و همکارانش در هنگام بررسی عکسی که توسط تلسکوپ فضایی هابل به ثبت رسیده است، موفق به کشف این ستاره شدند.

کلی و همکارانش در هنگام بررسی عکسی از خوشه کهکشانی به نام MACS J1149، موفق به کشف کوچک‌ترین و دورترین ستاره جهان شدند. این محققان در ماه‌های آوریل و می سال ۲۰۱۶، متوجه نقطه کم‌نور و مرموزی در مجاورت این خوشه کیهانی شده بودند.
کلی و همکارانش بعد از این، برای اثبات گمانه‌زنی‌های خود به تجزیه‌وتحلیل عکس‌های رصدخانه‌های زمینی مختلف ادامه دادند. این تجزیه‌وتحلیل‌ نشان داد که این نور احتمالا ناشی از یک ستاره آبی روشن است. این ستاره در پشت خوشه کهکشانی واقع بود که هم‌راستای خط دید تلسکوپ فضایی هابل قرار داشت.

این کشف تنها به‌وسیله‌ی پدیده نجومی که به آن «عدسی گرانشی» گفته می‌شود، قابل رصد بود. پدیده گرانشی فوق باعث می‌شود نوری که از ستارگان دیگر به ما می‌رسد، بزرگ‌تر نمایش داده شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که نور در اثر گرانش خم می‌شود و باعث می‌شود نوری که از یک ستاره یا کوازار (اختروش یا هسته‌های فعال کهکشان‌های دوردست) به ما می‌رسد، تا صد برابر بیشتر از ستاره‌های عادی باشد. در این پدیده، گرانش همچون یک عدسی یا ذره‌بین تلسکوپی عمل می‌کند و باعث می‌شود در اثر همگرایی گرانشی، نوری که به ما می‌رسد چندین برابر مشاهده شود. این پدیده به اخترشناسان کمک می‌کند سیارات فراخورشیدی، سیاهچاله‌ها و انواع کهکشان‌ها را کشف کنند.
اخترشناسان همچنین می‌گویند موفق به کشف کوچک‌ترین ستاره جهان شده‌اند. ستاره به‌تازگی کشف‌شده، بسیار کوچک و شعاع آن به‌اندازه غول گازی زحل است. اخترشناسان با بهره بردن از ابزارهای پیشرفته رصدگر واسپ (WASP، مخفف جستجوی گسترده برای یافتن سیاره‌) موفق به کشف این ستاره شدند.

ستاره‌ی کوچک EBLM J0555-57Ab همچون ستاره فوق سرد تراپیست بسیار کوچک است. جرم کیهانی این مشابه تراپیست (البته با شعاعی تا ۳۰ درصد کمتر) است. احتمالا در مورد ستاره‌ی معروف تراپیست شنیده‌اید که هفت ستاره‌ی شبیه به زمین را میزبانی می‌کند و به‌عنوان یکی از هیجان‌انگیزترین اکتشافات فضایی اخیر، همواره در صدر اخبار نجوم سال جاری قرار داشته است. هردوی این ستارگان به‌اندازه سیاره مشتری هستند.
از ستاره‌های کم‌نور و کوچکی مانند این ستاره همواره به‌عنوان نامزدهای میزبانی سیارات قابل سکونت یاد می‌شود؛ چراکه ممکن است با توجه به ویژگی‌های نسبی خود، امکان میزبانی از سیاراتی در ناحیه گلدیلاک (کمربند حیات، ناحیه‌ای که با توجه دمای سطحی امکان وجود حیات و زندگی در آن وجود دارد) داشته باشند. اما درحالی‌که چنین ستاره‌های کوچکی با جرمی کمتر از ۲۰ درصد خورشید، از فراوان‌ترین ستارگان جهان هستند، ما هنوز اطلاعات زیادی از این ستارگان نداریم؛ چراکه کشف آن‌ها در کنار ستارگان پرنور دیگر بسیار دشوار است.