بسیاری از دانش آموزان در زمان مطالعه دروس مدرسه با مشکل بزرگی به اسم فراموشی رو به رو می شوند. شما می دونید فراموشی برای چی پیش میاد؟ فرآیند فراموشی مطالب به دلیل عدم مرور و عدم تثبیت مفاهیم و اطلاعات دریافتی اتفاق میافته. معمولا خیلی از دانش آموزان بعد از امتحان میگن "همه روز رو درس خوندم. اما نمره ای که از اون درس گرفتم با زمانی که برای مطالعه اون درس صرف کردم اصلا شبیه نیست." پس لازمه با بهترین روش مرور دروس و منحنی یادگیری ابینگهاوس آشنا بشید.
دوست داری بدونی که چجوری میشه از فراموشی مطالب جلوگیری کرد؟ تا حالا به این موضوع دقت کردی که برای اینکه در هر درسی مهارت پیدا کنی، چقدر وقت باید صرف کنی؟ اصلا برای اینکه یه خلبان بشی، باید چند ساعت پرواز کنی؟ یا برای اینکه بتونی توی یک مسئله ریاضی مهارت کسب کنی، باید چند ساعت براش وقت بگذاری؟ اصلا مگه راهی هست که این اتفاق بیافته؟ منحنی یادگیری چه ربطی به فراموشی داره؟ یعنی هرچی بیشتر برای مطالعه دروس وقت بگذاری، مطالب رو بهتر یاد می گیری؟ یا اصلا کسی که چهار ساعت روی یک مسئله وقت می گذاره از کسی که یک روز برای یک مسئله وقت می گذاره تا یادش بگیره، کمتر مهارت کسب می کنه؟ اصلا کسب مهارت در یادگیری تا چه اندازه به زمان ربط داره؟ به نظرتون میشه کسی که وقت کمتری برای یک مسئله ریاضی می گذاره، بیشتر از کسی که زمان بیشتری گذاشته مهارت کسب کنه؟ بیایید با هم جواب این سوالات رو بررسی کنیم.
یادگیری چیست ؟یادگیری کارکردی هست که با اون، دانش، رفتار، توانمندی ها و یا انتخاب های شما ایجاد میشه. در واقع یادگیری یه فرآینده و هرموضوعی که ما یاد می گیریم، می تونه بر اساس یادگیری های تقویتی ایجاد و یا درک بشه. مثلا ما یادگرفته ایم که اگه در درس هام نمره کمی بگیرم تنبیه میشم، یا اگه نمره بالایی بگیرم تشویق میشم. پس هر دفعه که به خاطرشون تشویق یا تنبیه شدیم، یادگرفتیم که اگه درس نخونم حتما تنبیه میشم و اگه نمره بالایی گرفتم حتما تشویق میشم. بنابراین این یادگیری چجوری توی ما به وجود اومده؟ با تکرار تشویق ها و تنبیه هایی که والدین و معلم ها سر هر کلاس درس انجام داده اند و ما به مرور اون ها رو یاد گرفتیم. یادگیری در هر بخشی از زندگی ما اتفاق میافته که یکی از اون ها مطالعه و خوندن دروس هست! اما اینکه مطالب درسی رو با چه روش هایی مرور کنیم که تو حافظه مون بمونه و مفاهیم و اطلاعات مهم رو فراموش نکنیم، با استفاده از منحنی یادگیری امکان پذیره.
منحنی یادگیری چیست ؟کلا هروقت به این فکر کردید که "صرف زمان بیشتر، چقدر می تونه تو یادگیری من تاثیر بگذاره؟" اون وقت به مفهوم منحنی یادگیری نزدیک شدید. منحنی یادگیری میگه که وقتی ما زمانی رو صرف یادگیری یک مهارت می کنیم، چقدر از نقطه ای که هیچی بلد نیستیم فاصله می گیریم و به سطح حرفه ای شدن تو کسب اون مهارت نزدیک می شیم. (یعنی بررسی فاصله زمانی بین خوندن تا یادگیری کامل) فرض کنید شما می خواهید برای اولین بار فصل قلب رو تو درس زیست شناسی بخونید. اون مقدار زمانی که طول می کشه تا شما از هیچی بلد بودن به کامل حفظ شدن برسید، مفهوم منحنی یادگیری هست. پس به عنوان ساده ترین تعریف منحنی یادگیری ، میشه گفت تغییر میزان تسلط روی مفاهیم دروس ، بر اثر تمرین، مرور و تکرار. منحنی یادگیری باعث میشه که دانش آموزان یادگیری مطالب خود را تا نود درصد افزایش دهند.
منحنی یادگیری ابینگهاوساصلا چه کسی اصطلاح منحنی یادگیری رو خلق کرد و دلیلش برای این کار چی بود؟ هرمان ابینگهاوس کسی بود که مفهوم منحنی یادگیری رو خلق کرد. ابینگهاوس یک روانشناس آلمانی بود که هدف اصلیش این بود که توانایی مطالعه و یادگیری انسان رو در به خاطر سپردن مطالب و فرآیند فراموشی اطلاعات بررسی کنه. آقای ابینگهاوس دوست داشت در مورد فراموشی و حافظه مطالعه کنه. ابینگهاوس در مورد ذهن خودش خیلی بی رحم عمل کرد و کلمات بی معنی مثل دگک، اتب، فتل و ... ساخت و اون ها رو اون قدر تکرار کرد تا یادش بمونه. ابینگهاوس کلمات رو یادداشت می کرد و با بررسی هایی که روی اون ها انجام داد، متوجه شد اطلاعاتی که به ذهنش وارد شده در زمان های خاصی رو به زوال و فراموشی حرکت می کنه. و جالب اینه که فراموشی اطلاعات از بیست دقیقه اول شروع میشه! به خاطر همینه که اولین مرور توی منحنی یادگیری ابینگهاوس بیست دقیقه بعد از خوندن و یادگیری مطالب هست.
منحنی یادگیری ابینگهاوس میگه اگه شما مفاهیم دروس رو 100 % یاد گرفته باشید، بعد از گذشت 24 ساعت نزدیک به 20 تا 30 درصد از اطلاعات رو فراموش می کنید. پس اگه مطالب رو مرور نکنید، هر روز به این عدد اضافه میشه. تا جایی که از 100% مطالب اصلی، فقط 20 تا 30 درصد اون تو حافظه ما موندگار میشه. اینجاست که مهم ترین اصل یادگیری ، یعنی مرور دروس جلوه پیدا می کنه. بنابراین باید بررسی کنیم که مرور دروس بر اساس روند منطقی و مشخصی باشه تا از فراموشی مطالب جلوگیری بشه. اما بهترین روش مرور دروس چیه؟
روش صحیح مرور دروسما باید در فواصل زمانی مشخصی مطالب درسی رو دوباره بخونیم و مرور کنیم. جالبه بدونید که بعد از 5 بار مرور مطالب درسی ، تقریبا فراموشی یک مطلب از یادگیری اون سخت تر میشه. به عبارتی مفاهیم درسی در ذهن ما ثبت شده اند و فرآیند یادگیری اون ها به خوبی انجام شده. فواصل زمانی برای بهترین روش مرور دروس به این صورته:
اولین مرور : 20 دقیقه بعد از خوندن دروس
دومین مرور : یک روز بعد
سومین مرور : 6 روز بعد از مرور دوم
اگه فراموشی رو یه منحنی (نمودار) بدونیم، بعد از انجام مرور ها، دیگه شیب این منحنی کند شده. پس فقط کافیه 4 روز بعد از سومین مرور ، یک بار دیگه هم مطالب درس رو مرور کنید. با این همه مرور واقعا دیگه نمیشه مطلب رو فراموش کنید. ولی اگه می خواهید درس هاتون دیگه اصلا یادتون نره و کاملا توی حافظه تون ثبت بشه، 30 روز بعد هم یک بار مطالب رو مرور و مطالعه کنید. به عنوان یک نکته مهم باید بگم که توی خیلی از مقالات مختلف نوشته که اگه 5 یا 6 بار یه مطلب رو بخونیم و مرور کنیم، دیگه اصلا فراموشش نمی کنیم. البته این همه مرور دروس نباید نگرانتون کنه. چون همیشه مرور های بعدی، زمان کمتری ازتون می گیره.
این روش مرور دروس که یک روش بسیار موثر محسوب میشه، بهتون کمک می کنه مطالب رو از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت خودتون انتقال بدین و اطلاعات درسی همیشه در دسترستون باشه و برای یادآوری اون ها، تنها به یاد آوردن یک نکته کوچیک کافیه. یه مثال ازش بزنیم ببینیم یعنی چی؟
یادگیری و مرور دروس با منحنی یادگیری ابینگهاوسفرض کنید شما می خواهید یکی از فصل های درس زبان انگلیسی رو بخونید.خب، اول مبحث مورد نظر رو بخونید. بعد به فاصله بیست دقیقه دوباره درس رو مرور کنید. دومین مرحله از این روش اینه که بعد از بیست و چهار ساعت، یعنی روز بعدش همون موقع که فصل رو خوندید، دوباره از روش مرور استفاده کنید. شش روز بعد دوباره فصل رو مرور کنید. (یادتون باشه که هر کدوم از این مرور ها کمتر از دفعه اول زمان می بره. مثلا اگه یک فصل رو اولین بار توی یک ساعت خوندید، مرور دوم و سوم حدود بیست دقیقه زمان می بره.) بعد از گذشت چهار روز، دوباره فصل رو بخونید و مطمئن باشید که دیگه تا 30 روز مطالب دروس رو اصلا فراموش نمی کنید. البته لازم به ذکره که منحنی یادگیری ابینگهاوس نه تنها برای دروس کنکور می تونه موثر باشه، بلکه برای خوندن دروس پایه مدرسه هم موثره و باعث میشه که شما موقع امتحان اصلا نگران حجم زیاد مطالب و فراموش کردن اون ها نباشید.
روش یادگیری و مرور دروس با استفاده از منحنی یادگیری ابینگهاوس چه برای دروس حفظی مثل ادبیات دین و زندگی و چه برای دروس یادگیری مثل فیزیک، ریاضی و زیست شناسی کاملا موثره. مثلا با این روش می تونید یک مسئله ریاضی رو یاد بگیرید و با مرور کردن طبق منحنی یادگیری ، موقع امتحان به راحتی اون مسئله رو به یاد بیارید.
گاهی این روش ها ممکنه سخت یا حتی پیش پا افتاده به نظر برسند. ولی میشه با استفاده از منحنی یادگیری ، مطالب رو تا مدت ها توی حافظه تون نگه دارید.ولی اهمیت مرور دروس با استفاده از منحنی یادگیری اینه که قبل از اینکه ما بتونیم مطالب رو به حافظه بلند مدت انتقال بدیم، اول باید از فراموش شدنشون جلوگیری کنیم؛ و این کار تنها و تنها با تمرین، تکرار و مرور امکان پذیره.
