قطعا برای شما هم پیش آمده که یک فصل از درسی را یک ماه قبل خواندید و تست‌هایش را هم زدید اما با گذشت یک ماه چیز زیادی از آن فصل را بخاطر نمی‌آورید.
یا یک لغت را بارها قبل از امتحان خوانده اید و مطمئن بودید که معنی آن را می‌دانید اما در سرجلسه امتحان هرچقدر به ذهن خود فشار آوردید،نتوانستید معنی آن را بخاطر بیارید.
برای اینکه بتوانیم بر مشکل فراموشی غلبه کنیم ابتدا باید از مکانیسم فراموشی مغز آگاه شویم.
مرور تنها عامل موفقیت رتبه‌های برتروقتی که از رتبه‌های برتر کنکور میپرسم : (( چند بار درس‌ها را مرور کردید؟))
معمولا میگویند : ۱۰ بار ، ۱۶بار ، ۸بار ، ۲۵ بار و …
وقتی به عددها نگاه کردم دیدم که تعداد دفعات مرور آنها با رتبه کنکورشان نسبت عکس دارد!
یعنی هرچه تعداد دفعات مرور آنها بیشتر بود رتبه کمتر و بهتری را کسب کرده بودند.
آیا مرور همان دوباره خوانی است ؟ خیربسیاری از دانش آموزان میگویند : مرور درس‌ها بسیار وقت گیر است. زمانی که از آنها میپرسم که چگونه مرور می‌کنند میگویند که مطالب را دوباره مطالعه می‌کنند. دوباره خواندن یک درس بسیار وقت گیر است در صورتی که مرور فرآیندی سریع است.اگر با تکنیک مرور ۵ ستاره درس‌های خود را مرور کنید می‌بینید که زمان زیادی از شما نخواهد گرفت.
نحوه عملکرد مغزمغز انسان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام وظایفی را بر عهده دارند.یادگیری فرآیند پیچیده است که بسته به ماهیت و شدت پیچیدگی آن قسمت‌های مختلفی از مغز را درگیر میکند. مثلا یادگیری حرکات فیزیکی در بخش مخچه ذخیره می‌شود ، که آسیب به آن قسمت منجر به عدم تعادل فرد و نا هماهنگی میان حرکات بدن وی می‌شود.
در یادگیری دروس و علوم مختلف ، لوب‌ها و نیمکره‌های مغز درگیر میشوند.اما تحقیقات نشان میدهد اندام‌هایی که تقریبا در پردازش و یادگیری همه داده‌های مغز مشترک اند،
آمیگدال ، هیپوکامپ و جسم پینه ای هستند که نقش مهمی‌در حافظه و یادگیری دارند.هیپوکامپ نقش اساسی در یادگیری‌های پیچیده دارد و آمیگدال در انسجام حافظه نقش زیادی بازی میکند.جسم پینه ای نیز پل ارتباطی بین دو نیمکره مغزی است.آسیب به هر یک از این مراکز ، اثرات تخریبی شدیدی بر حافظه و یادگیری بر جای می‌گذارد.
عوامل فراموشی مطالب چه چیزهایی هستند؟همانطوری که گفتم فراموشی یکی از نعمت‌های بزرگ خدوند است ، اما در سال کنکور یک مانع برای دانش آموزان محسوب می‌شود.با شناخت عوامل فراموشی و همچنین دانستن زمان‌ها و نحوه مرور کردن می‌توانید این مانع را رفع کنید.
عوامل عمده فراموشی موارد زیر هستند :
_ عدم سازماندهی اطلاعات
_ تداخل و انباشت اطلاعات
_ خستگی ، خواب آلودگی و کاهش هوشیاری
_ مصرف دارو به ویژه داروهای تاثیر گذار بر اعصاب و روان
_ اعتیاد و مصرف مواد مخدر حتی بصورت تفریحی!
_ اضطراب و استرس ، ترس و خشم
_ منفی نگری و یاس و ناامیدی و افکار منفی
_ خواب ناکافی ، کمبود آب و اکسیژن و قند
_ افزایش سن ، بیماری
_ انجام ندادن تمرینات مفید برای مغز
تمام موارد فوق و همچنین موارد دیگر از عوامل فراموشی اطلاعات هستند.اما یک راه بسیار خوب برای مقابله با فراموشی وجود دارد و آن هم مرور کردن و تکرار است.
اگر شما یک مطلب را آنقدر مرور و تکرار کنید که ملکه ذهنتان شود امکان فراموشی آن به صفر میل میکند. چرا شما نام خود را فراموش نمی‌کنید؟ درست حدس زدید ، چون برایتان زیاد تکرار شده است!
باید چکار کنم تا فراموش نکنم؟همانطوری که گفتم برای فراموش نکردن یک درس باید آن را مرور و تکرار کرد. پس اگر بدانیم که چگونه دروس را مرور کنیم و آن را بکار بگیریم مشکل فراموشی حل می‌شود.
اما اگر شما راجع آن دروس اطلاعات دیگری هم داشته باشید به ماندگاری آن در ذهن و همچنین سهولت بخاطر سپاری آن کمک زیادی کرده اید.
این اطلاعات شامل موارد زیر است :
_ ماهیت درس
درباره ماهیت دروس مختلف قبلا مقاله کوتاهی نوشتم، سعی کنید حتما آن را بخوانید.اگر شما ماهیت یک درس را بدانید راحت تر استراتژی برخورد با آن را پیدا میکنید و در آن موفق خواهید شد.
_ روش مطالعه درس‌ها
در روزهای گذشته روش مطالعه همه دروس را به تفصیل در سایت قرار دادیم. روش مطالعه دروس عمومی‌و تخصصی و همچنین دروس مهارتی و توصیفی کاملا باهم فرق دارد. اگر دانش آموزی روند یادگیری هر درس را بداند و به آن عمل کند آن مطلب در ذهنش ماندگارتر خواهد شد.
_ روش تست زنی درس‌ها
تست زدن فقط حل تست و رفتن به سراغ تست بعدی نیست. یک دانش آموز کنکوری باید بداند که چه موقع تست بزند، چندتا تست بزند، چه نوع تستی بزند، چه زمانی به سراغ پاسخ تست برود، با تست‌هایی که درست یا غلط پاسخ داده چه کند و در دوران جمع بندی چگونه تست بزند.
_ روش یادگیری درس‌ها
به طور کلی روش‌های یادگیری در انسان‌های مختلف با هم متفاوت است.برخی صبح زود بهتر یاد می‌گیرند و برخی دیگر شب‌هابهتر یاد می‌گیرند. بعضی‌ها با مطالعه کتاب یادگیری بهتری دارند و برخی با تماشای فیلم آموزشی و عده ای هم با حضور در کلاس. شما باید سبک یادگیری خود را بشناسید و با همان رو جلو بروید. سبک یادگیری کاملا شخصی است و نمی‌توان یک روش را برای همه توصیه کرد.
_ تمرین و آزمون
برای تسلط روی هر مهارتی باید آنچه را که یاد گرفته اید را بکار بگیرید و تمرین کنید. آزمودن خود معیار مناسبی برای سنجش میزان یادگیری است. اگر آنچه را که یاد گرفته اید را بتوانید در شرایط آزمون‌های آزمایشی پیاده سازی کنید و پس از آزمون هم رفع اشکال کنید،قطعا بسیاری از خلاَهای آموزشی شما پر خواهد شد.
_ آموختن آن به دیگران
بنا به گفتن روانشناسان و دانشمندان حیطه مطالعه و مغز ، بالاترین درجه یادگیری و تسلط روی یک مطلب آموختن و تدریس آن به دیگران است. اگر شما بتوانید درسی را که خوانده اید را به شخص دیگری تدریس کنید یعنی به آن درس مسلط شده اید. پس از مطالعه هر درس سعی کنید یکبار آن را برای خود تدریس کنید.
_ رعایت زمان‌ها و قوانین مرور
از مهم ترین عواملی که باعث بخاطر سپاری مطالب در ذهن می‌شود مرور است.باید بدانید که همین مرور هم قواعد و قوانین خاص خود را دارد.
چرا باید مرور کنیم؟قطعا اولین و بارزترین دلیل مرور کردن ، عدم فراموشی و بخاطر سپاری مطالب است. اما دانستن روش مرور کردن و انجام آن فواید بسیار زیادی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
۱_ انتقال مطلب به حافظه بلند مدت
بعد از چندین بار مرور که بر اساس قوانین و زمانبندی مشخص شده است، مطلب مطالعه شده از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت منتقل می‌شود.به دلیل اینکه حجم درس‌های کنکوری زیاد است و دانش آموز باید همه آنها را تا روز کنکور در حافظه خود داشته باشد ناچار است که مطالب را در حافظه بلند مدت خود ذخیره کند. مطالبی که با رعایت قوانین مرور به حافظه بلند مدت منتقل شدند تا سال‌ها پس از کنکور هم در ذهن ماندگار خواهند بود.
۲_ درک عمیق مطلب
وقتی دانش آموزی میگوید فلان فصل را خواندم ولی چیز زیادی نفهمیدم همیشه این مثال را برایش می‌زنم.وقتی برای اولین بار به شما آدرسی می‌دهند تا به آنجا بروید درحالی که هیچگاه به آن شهر و منطقه سفر نکرده اید . از چند نفر نام خیابان‌ها و کوچه‌ها را می‌پرسید و شاید چندین بار راه را اشتباه بروید و نهایتا پس از جستجوی زیاد محل را پیدا کنید.وقتی برای بار دوم به آنجا میروید با کمی‌دقت و نهایتا یک بار پرس و جو محل را پیدا میکنید. اما وقتی دفعات بعد میخواهید به آن محل بروید چشم بسته هم آنجا را پیدا میکنید. این دقیقا همان فایده درک عمیق است.
۳_ افزایش سرعت پردازش ذهنی
برگردیم به مثال قبل اگر زمان رسیدن به آدرس مورد نظر در اولین بار و پنجمین بار را بررسی کنیم قطعا در بار پنجم بسیار سریع تر به محل میرسیم. وقتی مطلبی را چندین بار مرور کردیم به قدری مفاهیم آن در ذهن ما جای گرفته که به محض اینکه آنها را فراخوانی کنیم مغز سریعا آن را در دسترس ما قرار میدهد که این موضوع باعث افزایش سرعت تست زنی نیز می‌شود.
۴_ طبقه بندی مطالب
از دیگر فواید مرور طبقه بندی و دسته بندی مطالبی است که مطالعه کردیم. ذهن ما مانند یک اتاق خالی است وقتی مطلبی را برای اولین بار میخوانیم مثل این است که کلی لوازم را بدون نظم بریزیم داخل اتاق خالی اما هر بار که مطلب را مرور می‌کنیم در واقع داریم هر وسیله را سر جای خود میگذاریم و اتاق را منظم می‌کنیم.
به نظر شما پیدا کردن یک وسیله در یک اتاق شلوغ آسان تر است یا یک اتاق مرتب؟
چگونه دروس مختلف را مرور کنیم؟ نحوه مرور هر درس بسته به ماهیت توصیفی یا مهارتی آن با دروس دیگر متفاوت است.به طور کلی مرور دروس توصیفی بیشتر با خواندن مطالب و مرور دروس مهارتی بیشتر با تست زنی صورت می‌گیرد.
مرور ۵ ستاره چیست ؟مرور ۵ ستاره در واقع همان زمان‌های مناسب برای مرور هستند.اگر در ۵ زمان زیر مطالبی که خواندید را مرور کنید ، احتمال فراموشی آن بسیار کم می‌شود.طبق تحقیقات دانشمندان علم روانشناسی و علوم اعصاب ، بهترین زمان‌های برای مرور به شکل زیر است.
۱_ ۱۰ دقیقه بعد از مطالعه
۲_ یک روز بعد از مطالعه
۳_ یک هفته بعد از مطالعه
۴_ یک ماه بعد از مطالعه
۵_ یک فصل (سه ماه) بعد از مطالعه
مروری هم برای دانش آموزان کنکوری وجود دارد که در روزهای پایانی ماراتن کنکور است و به آن ((جمعبندی)) میگویند که جز این ۵ مرحله نیست و روش آن هم متفاوت است. این ۵ زمان طلائی را به خاطر بسپارید و با مرور کردن مناسب، مطالب را برای همیشه در ذهن خود تثبیت کنید.
بهترین حال و زمان برای مرور کردن چه وقتی از روز است؟
بهترین زمان برای مرور کردن در طول روز شب‌ها قبل از خواب و یا صبح‌ها پس از بیدار شدن استچون در این زمان‌ها مغز فرآیند یادگیری را متوقف کرده و بیشتر به طبقه بندی مطالب می‌پردازد. زمان‌هایی که بی خواب هستید یا خواب آلود و یا سطح هوشیاری کمی‌دارید هیچگاه مطلبی را مرور نکنید. فرآیند مرور بسیار با اهمیت و ارزشمند است چون مرور مانند آبیاری نهال نوپا است. اگر شما درختی را بکارید و رهایش کنید قطعا پس از چند وقت خشک می‌شود. این درخت نیاز به آبیاری و رسیدگی دارد تا ثمر دهد.
از چه منبعی باید درس‌های خود را مرور کنیم؟
معمولا دانش آموزان مرور را از منابع مختلفی انجام می‌دهند که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم.
۱_ منبع مطالعاتی
اکثر دانش آموزان از همان منبعی که درس را خوانده اند مرور را هم انجام می‌دهند.از نظر من هم بهترین منبع برای مرور هم همان منبع مطالعاتی است اما به شرطی که حجم کمی‌داشته باشد.در ابتدای سال کنکور باید منابعی را انتخاب کنید که علاوه بر جامع و کامل بودن حجم مناسبی را هم داشته باشند.
۲_ استفاده از خلاصه‌های خود
برخی دانش آموزان که حوصله بیشتری دارند بعد از مطالعه هر درس آن را ((خلاصه نویسی)) می‌کنند. اگر دانش آموز روش خلاصه نویسی را بلد باشد این روش هم می‌تواند بسیار مفید واقع شود.اگر از من بپرسید : روش درست خلاصه نویسی چگونه است؟ باز هم به دو مورد جامعیت و حجم کم اشاره می‌کنم.خلاصه‌های شما نباید ناقص باشد و در عین حال نباید انقدر حجیم باشد که از منبع مطالعاتی هم بیشتر شود.
۳_ استفاده کتاب‌های چکیده
بعضی از دانش آموزان همراه با منبع مطالعاتی اصلی(که معمولا حجیم است) منبعی کم حجم تر را تهیه می‌کنند که با استفاده از آن فرآیند مرور را انجام دهند.
شکل‌ها و فرم‌های مرور کردنفرمهای زیادی برای مرور کردن وجود دارد که هر دانش آموز با توجه به نیاز خود و جایگاهی که در آن هست می‌تواند از آنها استفاده کند.معمولا بهتر است برای دروس مهارتی تست زنی هم در هنگام مرور کردن داشته باشید تا نتایج بهتری حاصل شود.
به عنوان مثال به فرم‌های زیر دقت کنید:
خلاصه‌ها _ درسنامه و جزوه _ تست‌های قرمز _ مرور رفع اشکال آزمون _ تست زنی _ نمودار‌ها،جداول و مایندمپ _ تماشای دوباره DVD _ حضور در کلاس درس _ گوش دادن به صدای ضبط شده خود یا معلم _ کاغذهای لایتنر و …
چطور زمان‌هایی که باید مرور کنیم رو به خاطر بسپاریم؟
روش اولبرای این کار بهتر است یک دفترچه یا سررسید داشته باشید و برای هر درس صفحاتی را اختصاص دهید. زمانی که یک درس را میخوانید در آن دفترچه ثبت کنید تا زمان‌های مرور کردن آنها مشخص شود. پس از هر بار مرور عدد مربوط به مرحله مرور را در کنار آن درس یادداشت کنید تا فراموش نشود.
روش دومدر بالای صفحه منبع مطالعاتی خود زمان و تاریخ اولین مطالعه آن درس را ثبت کنید. با ثبت زمان و تاریخ شروع مطالعه در ابتدای هر فصل زمان‌های پنجگانه مرور آن مشخص خواهد شد.
روش سوماز یک تقویم استفاده کنید و زمان‌های مرور را بصورت روزانه در آن ثبت کنید. در ابتدای هر روز ، همان روزی در آن قرار گرفتید را از روی تقویم ببینید تا متوجه شوید که چه مباحثی را امروز باید مرور کنید.
مثلا امروز ۱400/8/۱ است و شما درس ششم دین و زندگی سال سوم را مطالعه کردید.
اولین مرور را ۱۰ دقیقه پس از مطالعه در همان روز انجام دهید و سپس تقویم را بردارید و در تاریخ ۱400/8/۱ بنویسید:
دین و زندگی سوم _ درس ششم _ ۱
حالا باید تاریخ مرورهای بعدی را مشخص کنید. نوبت مرور دوم یک روز بعد است پس در صفحه ۱400/8/2 بنویسید :
دین و زندگی سوم _ درس ششم _ ۲
نوبت مرور سوم یک هفته بعد از اولین مطالعه است پس در تاریخ ۱400/8/7 بنویسید:
دین و زندگی سوم _ درس ششم _ ۳
نوبت مرور چهارم یک ماه بعد از اولین مطالعه است پس در تاریخ ۱400/9/۱ بنویسید:
دین و زندگی سوم _ درس ششم _ ۴
نوبت مرور پنجم یک فصل بعد (سه ماه بعد) از اولین مطالعه است پس در تاریخ ۱400/11/۱ بنویسید:
دین و زندگی سوم _ درس ششم _ ۵
وقتی برای همه درس‌هایی که در طول روز میخوانید زمان‌های مرورش را به همین ترتیب مشخص کنیددر روزهای آینده با نگاه کردن به تاریخ هر روز می‌دانید که امروز چه درس‌هایی را برای بار چندم میخواهید مرور کنید.البته نیازی به نوشتن مفصل به شکل بالا نیست.خودتان می‌توانید بصورت اختصاری موارد مرور را مشخص کنید.
مثلا برای مرور پنجم بنویسید :
د ۳ _ ۶ _ ۵ یعنی دین و زندگی سوم _ درس ۶ _ مرور پنجم
جمع بندی نکات مربوط به مرور کردنمرور کردن جز جدانشدی موفقیت در کنکور است پس آن را جدی بگیرید.برای مرورهای خود زمان‌های مشخصی را در روز تعیین کنید مثلا صبح‌ها یا عصرها .
حتما زمان‌های مرور پنجگانه را ثبت کنید که حتما در آن زمان‌های مرور را انجام دهید.برای مرور هر درس روش درست آن را به کار ببرید تا بیشترین بازده را داشته باشد.
از مرور کردن در زمان خستگی، خواب آلودگی و زمانی که سطح هوشیاری پایین است خودداری کنید.
بهترین زمان برای مرور کردن پس از بیدار شدن از خواب است.
برای مرور دروس مهارتی مثل ریاضی و فیزیک و عربی حتما تست هم بزنید.
اگر میخواهید شب‌ها درس‌هایتان را مرور کنید این کار را در زمان خواب آلودگی انجام ندهید.
با مرور کردن، مطالب را در ذهن خود طبقه بندی کنید تا سرعت یادآوری آن افزایش یابد.
