مهروماه

تا به حال اسم هرم یادگیری به گوشتان خورده است؟ قبل از پاسخ به این سوال باید بگوییم که یادگیری، یک مهارت است. درست مثل سایر مهارت‌هایی که ما ممکن است در زندگی بیاموزیم. در واقع برای یاد گرفتن چیزهای مختلف، اول باید خود “یادگیری” را بلد باشیم. کمی پیچیده شد نه؟ بگذارید این موضوع را با یک مثال برای شما توضیح دهیم. 
فرض کنید که قرار است در یک مسابقه اتومبیلرانی شرکت کنید. علاوه بر داشتن خودروی خوب و دستیار نقشه‌خوان حرفه‌ای شما باید یک چیز دیگر را نیز بلد باشید. بله،مهارتی که شما به آن نیاز دارید رانندگی کردن است. اصلا اگر بلد نباشید که با خودروی خود رانندگی کنید، چگونه می‌توانید در مسابقه شرکت کنید؟ آشنا بودن با روش های صحیح یادگیری هم درست مثل رانندگی کردن یک مهارت اصلی به حساب می‌آید.
هرم یادگیری سلسله مراتب و مراحلی که شما باید برای یادگیری یک مطلب یا مهارت طی کنید را به شما نشان می‌دهد. آشنایی با این هرم یکی از اولین نیازهای هرکس به حساب می‌آید و می‌تواند مسیر توسعه فردی را برای او هموارتر کند.

چرا باید استفاده از هرم یادگیری را بیاموزیم؟
موفقیت شما در زندگی، به چیزهایی که یاد می گیرید بستگی دارد. اگر شیوه صحیح یادگیری را نیاموزید و نتوانید مطالب را به درستی در حافظه خود ذخیره کنید، نمی توانید انتظار موفق شدن را داشته باشید.

اما متاسفانه روش یادگیری و آموزش در کشور ما، از پایه و اساس اشتباه می باشد و ما هر آنچه که تا به الان یاد گرفته ایم، اصولی نبوده است
اگر از دوران کودکی تا اکنون، از هرم یادگیری استفاده می کردید، میزان دانش و تسلط شما بر روی چیزهایی که یاد گرفته‌اید چند صد برابر بود!
هرم یادگیری، برای اولین بار توسط آقای ادگار دیل (Edgar Dale) معرفی شد و سر و صدای زیادی به پا کرد. اما سال ها بعد از او، دانشمندان این هرم رو مجدداً مورد بررسی قرار دادند و آن را اصلاح کردند. در واقع هرم امروزی که می بینید، ترکیبی از ایده های آقای ادگار دیل و ویرایش و اصلاحات سایر دانشمندان و پژوهشگران است.
این هرم متشکل از ۷ سطح است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.


سطح اول: یادگیری با گوش دادن به سخنرانی و یا تدریس
اولین سطح هرم یادگیری، گوش دادن به یک سخنرانی و یا تدریس می باشد. طبق آخرین تحقیقات، این روش، کم ترین تاثیر ( %۵ ) را در یادگیری دارد! زیرا در هنگام سخنرانی، شما ممکن است حواستان پرت شود و اصلا توجهی به سخنان مدرس نکنید. البته این موضوع به این معنا نیست که این روش کلا باید حذف شود. خیر، اصلا اینطور نیست. یادگیری با گوش دادن به سخنرانی، زمانی که با فعالیت و یادداشت برداری دانش آموزان همراه شود، می تواند بسیار موثر واقع شود. بنابراین نمی توان قدرت این بخش را نیز نادیده گرفت.

سطح دوم: یادگیری با استفاده از مطالعه فردی
این روش، نسبت به سطح اول موثر تر است. اما همچنان نمی تواند گزینه مناسبی برای یادگیری باشد. زیرا در این روش، تنها ۱۰% از مطالب را می آموزیم. همین الان یک تست انجام دهید. آیا می توانید هنگامی که یک سخنرانی گوش می دهید و تصویر فرد سخنران را نمی بینید، تمامی مطالب را یاد بگیرید و به خاطر بسپارید؟ قطعا خیر! اما هنگامی که مطالعه می کنید، به دلیل تسلط بیشتر بر روی مطالب، خیلی بهتر می توانید مطالب را بیاموزید. این روش، همان روشی است که سال ها در اکثر مدارس تدریس می شود. در واقع مطالعه فردی یکی از روش های مفهومی درس خواندن است که باعث تقویت میزان یادگیری ما خواهد شد. 

سطح سوم هرم یادگیری : یادگیری همزمان صوتی و تصویری 
این روش نیز نمی تواند در یادگیری، خیلی موثر باشد و با این شیوه، تنها می توانید ۲۰% مطالب را به خاطر بسپارید. در این روش، تدریس و یادگیری با استفاده از فیلم ها، تصاویر، پادکست ها و غیره انجام می شود که بازهم نمی تواند تاثیر آنچنانی بر کیفیت مطالعه و یادگیری بگذارد. این روش زمانی می تواند موثر باشد که با سطح های یک و دو و سایر سطوحی که در ادامه به آنها می پردازیم، ترکیب شود.
%۲۰ درصد، همچنان کم است و ما باید به دنبال راه های بهتری باشیم!

سطح چهارم: یادگیری با استفاده از مشاهده و نمایش( ۳۰% یادگیری )
بخش عمده ای از این روش برعهده معلمان و اساتید می باشد. آنها باید شرایط لازم را برای دانش آموزان فراهم کنند تا بتوانند از طریق مشاهده، فرایند یادگیری خود را انجام دهند. فایده این روش این است که حداقل دانش آموز از گنگی و نامفهومی مطالب رنج نمی برد و می تواند خیلی راحت، تمامی مطالب را بیاموزد. در این روش با استفاده از نمایشگاه ها، موزه ها و دیگر مکان های قابل بازدید می توانیم میزان یادگیری را افزایش دهیم. مزیت این روش این است که دانش آموز، فعال است و همین یادگیری فعالانه، می تواند نقش موثری داشته باشد.

سطح پنجم: یادگیری با استفاده از شرکت در بحث های گروهی
شرکت در بحث های گروهی یکی از روش های بسیار موثر یادگیری می باشد که در هرم یادگیری به آن اشاره شده است. مزیت این روش این است که دانش آموز، حضور فعال دارد و با پرسش و پاسخ از دبیر و یا دوستانش، می تواند فرایند یادگیری خود را بهبود دهد. اگر این روش به خوبی پیاده سازی شود، می تواند باعث تثبیت بهتر اطلاعات در حافظه دانش آموز شود. شرکت در بحث های گروهی می تواند تا ۵۰% مطالب را در حافظه دانش آموزان تثبیت کند.

سطح ششم: یادگیری با استفاده از تمرین(عملی) مشق نوشتن
سطح ششم، می تواند تا ۷۵% اطلاعات را در ذهن ما ثبت کند. بی دلیل نیست که سعدی شکر سخن می‌گوید: عالم بی عمل، مانند زنبور بی عسل است. به همین دلیل هم تمرین کردن را حتما به شما توصیه می‌کنیم. هنگامی که دانش آموزان با استفاده از آموخته‌های خود، یک تمرین عملی انجام می دهند، می‌توانند خیلی سریعتر اطلاعات را از حافظه کوتاه مدت خود به حافظه بلندمدت انتقال دهند. این تست را می‌توانید خودتان نیز انجام دهید. چیزهایی که یاد می‌گیرید را اجرا کنید تا تاثیر این روش را در درک عمیق تر و یادآوری بهتر مطالب ببینید.

سطح هفتم: یادگیری با استفاده از آموزش به دیگرانتدریس به دیگران در هرم یادگیری
بالاخره به سطح آخر هرم یادگیری رسیدیم! این تکنیک به معنای واقعی برایتان معجزه می کند. اصلا کلمه ” معجزه ” در برابر تاثیر این روش، هیچ است. هنگامی که آموخته هایتان را به دیگران آموزش می دهید، میزان یادگیری خود را تا ۹۰% افزایش می دهید و این میزان از یادگیری، فوق‌العاده است!
اگر بتوانید تمامی مطالبی که یاد گرفته‌اید را به صورت کامل و صحیح به دیگران آموزش دهید، مباحث خیلی بهتر در ذهن شما تثبیت می شوند. در واقع، این روش کمک خواهد کرد که شما بتوانید مطالب را خیلی زود و سریع به حافظه بلند مدت خود انتقال دهید. 

سخن پایانی
به جرئت می توان گفت که هرم یادگیری، قدرتمندترین شیوه برای به خاطرسپاری و درک عمقی مطالب می باشد که با استفاده از آن، می توانیم مشکل یادگیری خود را یک بار برای همیشه برطرف کنیم. هر مطلبی که یاد می گیرید را بلافاصله به دیگران نیز آموزش دهید تا آن مطلب، خیلی زود در حافظه شما ثبت شود.
نکته قابل توجه این است که شما برای دریافت نتیجه بهتر، باید از تمامی ۷ سطح این هرم استفاده کنید. یعنی به خاطر اینکه گفتیم سخنرانی و یا مطالعه، تنها ۵ الی ۱۰ درصد یادگیری را تشکیل می دهند، نباید آنها را کنار بگذاریم. هر روش، مزایا و معایب خاص خودش را دارد. بهتر است که تمامی این مراحل را ( از سطح ۱ الی ۷)، به صورت همزمان انجام دهید تا قدرت یادگیری شما چندین برابر شود. علاوه بر آن استفاده از سایر روش‌ها مثل یادداشت برداری به روش کرنل و نقشه کشی ذهنی هم به افزایش و بهبود یادگیری شما کمک خواهد کرد.