مهروماه

سيارات منظومه شمسی شباهت زيادی به يک خانواده دارند. مشتری پدربزرگ است و همه را در يک صف نگه می‌دارد. اورانوس و نپتون دوقلو‌های جالبی هستند که فقط با يکديگر معاشرت می‌کنند. زمين کره پرتلاش خانواده است، پلوتو گوسفند سياه است و عطارد هم دم دارد که تقريبا مانند يک دنباله دار بزرگ است، و دم آن ميليون‌ها کيلومتر از سياره دورتر است و با نور زرد نارنجی کمرنگ می‌درخشد.

عطارد درونی‌ترين سياره در منظومه شمسی ماست. کمتر از نيمی از فاصله ما نسبت خورشيد است، به طور متوسط ۵۸ ميليون کيلومتر فاصله دارد. در آن فاصله، جهان صخره‌ای کوچک، متراکم و مداوم در معرض تابش خورشيد قرار گرفته و توسط باد خورشيدی پوشانده می‌شود.

عطارد چيزی ندارد که بتوانيم منطقا جو بخوانيم بلکه يک اگزوسفر نازک از اتم‍های اکسيژن، سديم، هيدروژن، هليم و پتاسيم است که توسط باد خورشيدی و بمباران ميکرومتوروئيد‌ها به وجود می‌آيند. آن اگزوسفر از نظر گرانشی به اين سياره متصل است، اما بسيار پراکنده بوده و نمی‌تواند مانند گاز رفتار کند؛ بنابراين سطح عطارد از محافظت کمی در برابر تابش خورشيد و باد خورشيدی برخوردار است.

ما میدانيم که تابش خورشيد فشار وارد میکند. ما حتی آن فشار را برای حرکت يک فضاپيمای مجهز به بادبان مهار کرده‌ايم، کمی شبيه بادی که کشتی های قايقرانی را پيش می‌برد. اين فشار تابشی همان چيزی است که به دنباله دار‌ها دم می‌دهد.

در حالی که دنباله دار‌ها به خورشيد نزديک می‌شوند، يخ‌های داخل آن‌ها شروع به تصعيد می‌کنند و با رفع شدن از بدنه ستاره دنباله دار، گرد و غبار را می‌گيرند. فشار تابش خورشيدی گرد و غبار را به شکل يک دم طولانی درمی‌آورد، در حالی که گاز توسط ميدان‌های مغناطيسی تعبيه شده در باد خورشيدی شکل می‌گيرد؛ به همين دليل است که دم‌های دنباله دار هميشه از خورشيد دور می‌شوند، اين حرکت باعث توليد دم نمی‌شود بلکه مجاورت آن‌ها با ستاره است که چنين شرايطی را ايجاد می‌کند.

عطارد يخ دارد، اما اين چيزی نيست که باعث ايجاد دم در آن شود. ماده اصلی آن اتم‌های سديم است که در هنگام يونيزه شدن توسط اشعه ماورا بنفش خورشيد، در فرآيندی مشابه شفق‌های قطبی زمين می‌درخشد و اين سياره را يک دنباله دار می‌کند، دنباله‌ای که تقريباً ۳.۵ ميليون کيلومتر با اين سياره فاصله دارد.

زهره گاهی اوقات هنگامی که باد خورشيدی در مسير صحيح می‌وزد، دارای ساختار اکسيژن يونيزه مانند دم است. دنباله دار‌ها می‌توانند در دم خود سديم داشته باشند. قمر مشتری غنی از سديم است و قمر کره زمين، در برابر وزش باد خورشيدی دارای يک دم سديم است گرچه به اندازه عطارد بزرگ نيست.

اما دليل عطارد دليل ديگری است. با مطالعه آن در زمان‌های مختلف در طول مدار سياره، می‌توانيم از تغييرات فصلی موجود در اگزوسفر عطارد و چگونگی تأثير رويداد‌هايی مانند شعله‌های خورشيدی و بيرون انداختن جرم تاج، در مورد اين سياره کوچک بياموزيم و بدانيم.

از آنجا که در درجه اول دم سديم در ارتباط با اجسام سنگلاخی مشاهده شده است، شناسايی سديم در سيستم‌های اطراف ستاره‌های ديگر می‌تواند به ما در رديابی سياره‌های بيرونی سنگی و ارزيابی قابليت سکونت احتمالی آن‌ها کمک کند.

اين يک مثال زيبا از چگونگی متفاوت بودن سيارات از يکديگر است؛ هر سياره‌ای در منظومه شمسی، حتی اورانوس و نپتون، ويژگی‌های خاص خود را دارند. هر کس فردی نادر و گرانبهاست.