اگر به رصد آسمان شب علاقه‌مند باشید حتما تا کنون صورت فلکی جبار یا شکارچی را در آسمان دیده‌اید؛ یکی از بارزترین صورت‌های فلکی آسمان با ستاره‌هایی رنگین و درخشان. این شب‌ها اما چهره شکارچی آسمان تغییر کرده است و ستاره ابط الجوزا که یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های صورت جبار است با افت نور چشمگیری مواجه شده است.
ابط الجوزا در فاصله ۶۵۰ سال نوری از ما جای گرفته است و ستاره‌ای بسیار بزرگ است. قطر این ستاره حدود ۸۹۰ برابر قطر خورشید است، هر چند که دمای سطحی آن تقریبا نصف دمای تک‌ستاره منظومه شمسی است. اندازه ابط الجوزا در حدی است که اگر جای خورشید قرار می‌گرفت سطح آن به حوالی مدار سیاره مشتری می‌رسید.
این ستاره یکی از درخشان‌ترین و شناخته شده‌ترین ستارگان ِ آسمان شب است که روشنایی‌اش از پنج ماه گذشته به نصف رسیده است. این تغییرپذیری فقط یک رفتار عادی برای این غول سرخ متغیر است، اما کم نور شدن ِ اخیرش بحث‌هایی را دربارۀ تبدیل شدن بتلگئوس به یک ابرنواختر به راه انداخته است.
بتلگئوس بخاطر رنگ قرمزش یکی از معدود ستارگانی است که با تلسکوپ‌های مدرن قابل رویت است. این عکس تصویر هنری نشان می‌دهد که بتلگئوس از نزدیک چطور به نظر می‌رسد. این ستاره دارای سطح مخوف و پیچیده‌ای است که شعله‌های شدیدی را به طور مکرر پرتاب می‌کند. اگر این ستارۀ غول‌پیکر با خورشید جایگزین می‌شد (البته توصیه نمی‌شود)، سطحش تا نزدیکی مدار مشتری پیشروی می‌کرد، در حالیکه ستون‌های گازی‌اش نیز به شکل ِ حباب به سیارۀ نپتون برخورد می‌کرد. از آنجاییکه بتلگئوس در فاصلۀ تقریبی ۷۰۰ سال نوری از ما واقع شده، انفجار ابرنواختری آن حیات ِ روی زمین را به خطر نمی‌اندازد. اما روشنایی این ستاره به اندازۀ ماه کامل می‌شود. اخترشناسان در سراسر جهان قطعا این ستاره را دائما تحت نظر دارند و رصد می‌کنند.
تاریخچه ثبت ابرنواخترها
در سال ۱۰۰۶ میلادی منجمان چین باستان و آمریکای مرکزی ظهور ستاره‌ای نو را در آسمان ثبت کردند. این ستاره در صورت فلکی گرگ قرار داشت و در یک بازه زمانی از سیاره زهره هم پرنورتر شد.
معروف‌ترین ابرنواختر تاریخ اما در سال ۱۰۵۴ میلادی ثبت شد. منجمان باستان در این سال ابرنواختری را ثبت کردند که امروز حتی با تلسکوپی کوچک می‌توان بقایای انفجار آن را در آسمان رصد کرد. سحابی خرچنگ که با نام مسیه ۱ نیز شناخته می‌شود یکی از پرنورترین سحابی‌های بازمانده از انفجار ابرنواختری است که در صورت فلکی ثور قرار دارد و با تلسکوپی کوچک هم دیده می‌شود.
آخرین ابرنواختر در کهکشان راه شیری نیز در سال ۱۶۰۴ میلادی و در صورت فلکی مارافسای ثبت شد. پس از اختراع تلسکوپ اما دیگر شاهد انفجار ابرنواختری در کهکشان راه شیری نبوده‌ایم. با این حال با کمک ابزارهای رصدی ابرنواخترهای پرشماری در دیگر کهکشان‌ها ثبت شده‌اند.
بررسی دقیق ابرنواخترها اهمیت زیادی برای اخترشناسان دارد و دانشمندان سال‌هاست که در انتظار وقوع انفجار ابرنواختری در کهکشان خودمان هستند.
شاید چنین روزی چندان دور نباشد.
ارسال مطلب به ایمیل دوستاتون:
