دانشمندان قبلا خواب ضعیف را با بروز زوال عقل (دمانس) مرتبط دانسته میدانستند، اما هنوز روشن نیست که آیا عادات ناسالم خواب به بروز زوال عقل کمک میکنند یا خودِ زوال عقل باعث بروز مشکلات خواب میشود. در این مطالعهی جدید، پژوهشگران مؤسسه کارولینسکا رابطهی بین ویژگیهای خواب و «سن ظاهری مغز» در مقایسه با سن تقویمی را بررسی کردند.
این پژوهش شامل ۲۷۵۰۰ نفر میانسال و سالمند از پایگاه دادهی UK Biobank بود که از مغز آنها تصویربرداری MRI انجام شده بود. پژوهشگران با استفاده از یادگیری ماشینی، سن زیستی مغز را بر اساس بیش از هزار شاخص تصویربرداری مغزی برآورد کردند.
کیفیت خواب شرکتکنندگان بر اساس پنج عامل خودگزارشی ارزیابی شد:
۱. نوع شبفعال یا صبحفعال بودن
۲. مدت زمان خواب
۳. بیخوابی
۴. خر و پف
۵. خوابآلودگی در طول روز
سپس، بر اساس امتیاز کلی، افراد به سه گروه تقسیم شدند:
۱- خواب سالم (۴ امتیاز یا بیشتر)
۲- خواب متوسط (۲ تا ۳ امتیاز)
۳- خواب ضعیف (۱ امتیاز یا کمتر)
“ابیگیل داو” پژوهشگر در بخش نوروبیولوژی، علوم مراقبتی و اجتماعی، مؤسسه کارولینسکا در این خصوص گفت: «فاصلهی بین سن مغز و سن تقویمی، بهطور میانگین برای هر کاهش یک امتیاز در شاخص سلامت خواب، حدود شش ماه افزایش یافت. افرادی که خواب ضعیفی داشتند، بهطور میانگین مغزهایی داشتند که یک سال پیرتر از سن واقعیشان به نظر میرسید.»
برای درک این که خواب ضعیف چگونه بر مغز تأثیر میگذارد، همچنین پژوهشگران سطح التهاب خفیف در بدن را بررسی کردند. آنها دریافتند که التهاب میتواند حدود ۱۰٪ از ارتباط بین خواب ضعیف و پیری مغز را توضیح دهد.
به گفته “ابیگیل داو” : «یافتههای ما شواهدی ارائه میکند مبنی بر اینکه خواب نامناسب میتواند به پیری شتابیافتهی مغز کمک کند و التهاب یکی از مکانیسمهای زمینهای آن است. از آنجا که خواب قابل اصلاح است، ممکن است بتوان از پیری زودرس مغز و حتی افت شناختی با بهبود کیفیت خواب جلوگیری کرد.»
از دیگر مکانیسمهای احتمالی که میتواند این ارتباط را توضیح دهد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– تأثیر منفی بر سیستم پاکسازی مواد زاید مغز (glymphatic system) که عمدتاً در هنگام خواب فعال است.
– تأثیر خواب ضعیف بر سلامت قلب و عروق، که به نوبهی خود میتواند بر مغز اثر منفی بگذارد.
شرکتکنندگان در پایگاه دادهی UK Biobank معمولاً از جمعیت عمومی بریتانیا سالمتر هستند، که این موضوع میتواند قابلیت تعمیم نتایج را محدود کند. همینطور یکی از محدودیتهای این مطالعه این است که اطلاعات مربوط به خواب بر اساس خوداظهاری افراد جمعآوری شده است.
این پژوهش با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی سوئد(GIH) و همچنین دانشگاه پزشکی تیانجین و دانشگاه سیچوآن در چین انجام شد. منابع مالی تحقیق از سوی بنیاد آلزایمر، بنیاد دمانس، شورای تحقیقات سوئد، بنیاد پژوهشی لو و هانس اوستِرمن، و بنیاد دانش(Knowledge Foundation) تأمین شد.
