فلج مغزی (cerebral palsy) مجموعه‌ای از اختلالات با درگیری مغز و دستگاه عصبی که در مهارتهای حرکتی، یادگیری، شنیدن، دیدن، تفکر اختلال ایجاد می‌کند.
اسپاستیک، شایعترین نوع که ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد را شامل می‌شود در اثر آسیب به نورون‌های حرکتی فوقانی در مسیر پیرامیدال ایجاد می‌شود گاهی دو طرفه‌است حداقل با دو مورد از موارد زیر مشخص می‌شود: الگوی حرکتی غیرطبیعی، افزایش توان عضلات، رفلکس‌های پاتولوژیک مانند بابنکس و هیپررفلکسی.
آتاکسیک، در کمتر از ۵ درصد موارد مشاهده می‌شود به علت آسیب مخچه روی می‌دهد ومشخصات آن عبارت است از وضعیت غیرطبیعی و فقدان هماهنگی منظم عضلات و یا هردیس کینتیک،۱۰ تا ۱۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد مشخصه آن الگوهای حرکتی غیر طبیعی و حرکات بدون اراده، کنترل نشده و راجعه‌است.هیپوتونیک، ترکیبی از انواع نامبرده است.
علل شیوع
شیوع فلج مغزی ۳/۳ در هر ۱۰۰۰ نفر است; تقریباً ۸۱ درصد آنها مبتلا به نوع اسپاستیک فلج مغزی هستند در میان کودکان با فلج مغزی ۸ درصد دچار طیفی از اختلالات مانند اوتیسم و ۳۵ درصد مبتلا به صرع هستند.۵۶ درصد قادر به راه رفتن به تنهایی و ۳۳ درصد دچار محدودیت حرکتی و یا نا توانی در راه رفتن هستند. فلج مغزی توسط آسیب یا ناهنجاری‌های مغزی ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند در طی ۲ سال اول زندگی، زمانی که مغز کودک همچنان در حال تکامل است رخ دهد. در بعضی از افراد با فلج مغزی بعلت کاهش سطح اکسیژن (هیپوکسی) بخش‌هایی از مغز آسیب دیده‌اند.
عوامل خطرساز
فلج مغزی در بعضی از کودکان درنتیجه نوزادان نارس و یا باوزن موقع تولد کمتر از ۱۵۰۰ گرم، چند قلویی، پرزانتاسیون غیر طبیعی جنین، تب مادر،تشنج یا اختلالت تشنجی در مادر،درمان مادر با هورمون تیروئید استروژن یا پرژسترون ،آنسفالوپاتی هیپوکسیک -ایسکمیک، خونریزی مغزی، عفونت‌های مغزی (آنسفالیت، مننژیت، ابتلا به ویروس هرپس سمپلکس)، ضربه مغزی
علائم
بیشتر موارد ابتلا به جز موارد خفیف در ۱۸ ماه اول زندگی مشخص می‌شوند. علایم به صورت ناتوانی در رسیدن به استانداردهای حرکتی، وجود اختلالاتی مثل عملکرد حرکتی خشن و نامتقارن و افزایش توان عضلات یا کاهش توان عضله.[۷] علایم بسیار متفاوت است علایم ممکن است خفیف یا شدید باشد و تنها یک نیمه بدن یا هر دو نیمه بدن درگیر باشد. با درگیری بیشتر دست‌ها یا پاها و یا هر ۴ اندام همراه باشد. حرکات غیر طبیعی (نظیر پیچشی، پرشی، جرخشی) در دست‌ها، پاها، بازو، ساق با، این حرکات حین استرس تشدید می‌یابد. لرزش، عدم حفظ هماهنگی و تعادل بدن، عضلات شل بخصوص در حالت استراحت، مفاصل بیش از حد متحرک، کاهش ضریب هوشی، کاهش توانایی یادگیری، اختلال در تکلم، مشکلات شنوایی و بینایی، تشنج، درد بخصوص در بالغین، علایم گوارشی (شامل اختلال در مکیدن شیر، یا غذا خوردن، جویدن، بلعیدن، استفراغ و یبوست، افزایش آبریزش دهان)، روند کند رشد، تنفس‌های نامنظم، بی‌اختیاری ادرار.
تعداد و شدت علایم زیر در کودکان دچار فلج مغزی، کاملاً متغیر است:
فقدان تون عضلانی طبیعی (در مراحل اولیه)
کندی رشد و نمو (راه رفتن، صحبت کردن)
سفتی و اسپاسم عضلات (در مراحل بعدی)
درجات متغیری از عقب‌ماندگی ذهنی
مشکل در هماهنگی و تعادل بدن
کری
ژست‌های غیرطبیعی بدن
لوچی
حرکات بی‌هدف بدن
تشنج
عواقب مورد انتظار
شدت این نوع اختلال در کودکان بسیار متغیر است. امکان دارد کودک دچار فلج مغزی، علی‌رغم ناتوانی عضلانی شدید، بسیار با هوش باشد. از بسیاری از کودکان دچار فلج مغزی می‌توان در محیط گرم خانه نگهداری کرد. آن دسته از کودکانی که اختلال خفیف‌تری دارند می‌تواند یک زندگی پربار و تقریباً طبیعی داشته باشند. اما کودکانی که اختلال شدید دارند ممکن است نیازمند مراقبت مخصوص باشند.
درمان
درمان به نوع اختلال عملکردی بستگی دارد درمان‌های فیزیکی و کاردرمانی به نحو مطلوبی وضعیت و حرکات بدنی را تسهیل می‌کند روش‌های درمانی عبارتند از:تجویز داروهای خوراکی، تجویز بوتولینیوم، کارگذاری پمپ اینتراتکال باکلوفن جهت درمان اسپاسیته،درمان تشنج، اختلالات ارتوپدی، و اختلالات حسی.
هیچ راه معالجه‌ای وجود ندارد. اما با درمان مناسب می‌توان به این کودکان کمک کرد.روان درمانی یا مشاوره برای کمک به خانواده کودک برای پذیرش وضعیت کودکشان و کمک کردن به وی برای دستیابی به حداکثر توانایی خود جراحی برای تصحیح مشکلات عضلانی و بدشکلی‌های مربوطه، مراقبت در مکان مخصوص نگهداری درازمدت کودکان دچار فلج مغزی شدید
با توجه به این که تشخیص زودهنگام مهم است، کودک خود را مرتب برای چکاب پیش پزشک ببرید. تشخیص ندادن فلج مغزی ممکن است باعث شود کودک فرصت وارد شدن به برنامه‌های مخصوص برای به حداکثر رساندن رشد و نمو را از دست دهد.
همواره در مورد خود و کودکتان دید مثبت داشته باشید. گاهی نتایج دور از انتظار و خوبی به دست می‌آید.
با دیگر والدینی که کودکانشان فلج مغزی داشته‌اند مشورت کنید و از آنها راهنمایی و کمک بخواهید.
در مورد برنامه‌های آموزشی و فیزیوتراپی مخصوص این کودکان و نیز گروه‌های حمایتی تحقیق به عمل آورید تا بتوانید به بهترین درمان دسترسی داشته باشید و توانایی‌های کودکتان را به حداکثر برسانید.
فعالیت
کودکتان را تشویق کنید تا هر چقدر می‌تواند فعالیت داشته باشد.
با انجام فیزیوتراپی، کار درمانی، گفتار درمانی، و استفاده از وسایل مخصوص می‌توان به کودک کمک کرد تا به حداکثر توانایی ممکن دست یابد.
