مهروماه

خرس قطبی گوشتخوار عظیم الجثه از خانواده خرس ها است که در مناطق یخی اقیانوس منجمد شمالی زندگی می کند. این حیوان بزرگ ترین گونه خرس محسوب می شود، اگرچه خرس های قهوه ای کدیاک ساکن در آلاسکا نیز تقریبا به بزرگی خرس قطبی هستند.
نام خرس قطبی از خرس دریایی گرفته شده زیرا علاوه بر این که بیشتر عمر خود را در نواحی نزدیک به سواحل می گذراند، شناگر ماهری نیز می باشد و در آب هایی که حدود 160 کیلومتر با نزدیک ترین یخ یا ساحل فاصله دارند دیده شده است.

مشخصات ظاهری خرس قطبی

خرس های قطبی بالغ معمولا بیش از 2 متر قد و حدود نیم تن وزن دارند، وزن خرس قطبی نر به 600 تن نیز می رسد اما ماده ها معمولا سبک تر بوده و وزن شان نصف نرها می باشد.
خرس قطبی یکی از معدود پستانداران بزرگی است که می تواند در شرایط آب و هوایی خشن قطبی زندگی کند و بدنش به خوبی با زندگی در یخ ها سازگار شده است.

خز بدن این حیوان ضخیم و متراکم است و از یک زیر لایه گرم و موهای محافظ بلند روی آن تشکیل شده است، داخل این موها لوله های تو خالی شفاف وجود دارد که گرمای خورشید داخل آن ها گیر افتاده، به زیر پوست سیاه حیوان منتقل و باعث گرم شدن بدنش می شود.
خرس قطبی بدن قدرتمند و عضلانی با پنجه های جلویی پهن دارد که به او در شنا کردن کمک می کند. خزهای زیر پاهای این حیوان نه تنها بدنش را گرم می کند بلکه باعث ایجاد چسبندگی پاها به زمین شده و راه رفتن روی سطوح یخی را ساده تر می کند.
گردن خرس قطبی در مقایسه با سایر گونه های خرس بسیار بلندتر است و باعث می شود هنگام شنا سرش بالای آب بماند، پوزه هایش نیز نسبت به سایر خرس ها کشیده تر و گوش هایش کوچک تر می باشد.

خصوصیات رفتاری خرس قطبی

خرس قطبی یک حیوان نیمه آبزی منزوی است که خود را به خوبی با زندگی در قطب و یخ ها سازگار کرده است.
این حیوان علاوه بر این که می تواند در خشکی با سرعت زیاد و حدود 40 کیلومتر در ساعت بدود، در شنا نیز سرعت بالایی دارد و قادر است با سرعت 9.5 کیلومتر در ساعت شنا کند و همین ویژگی او را به یک شکارچی در راس زنجیره غذایی محیط خود تبدیل کرده است.
خرس های قطبی می توانند برای گرفتن طعمه به داخل آب شیرجه بزنند، آن ها در این لحظه چشم های خود را باز نگه داشته و تا دو دقیقه نفس خود را حبس می کنند.

این حیوان برای شکار در خشکی به دو روش عمل می کند، به این صورت که یا با کمین کردن و تعقیب طعمه را شکار کرده و یا ساعت ها کنار سوراخ یخ ها منتظر می ماند تا فک ها سر خود را بیرون بیاورند. فک یکی از منابع غذایی اصلی خرس قطبی است که وعده غذایی پر انرژی برایش فراهم می سازد.

محل زندگی خرس قطبی

خرس های قطبی در سواحل یخی که قطب شمال تا جنوب خلیج هادسون را احاطه کرده اند زندگی می کنند.
حدود 60 درصد خرس های قطبی در شمال کانادا ساکن هستند و بقیه در سراسر گرینلند، آلاسکا، سوالبارد و روسیه به سر می برند و می توان آن ها را در فاصله بسیار نزدیکی از اقیانوس دید که در نواحی گسترده ای از یخ ها پرسه می زنند.

در حال حاضر جمعیت خرس قطبی در زیستگاه های طبیعی اش به شدت کاهش یافته و بزرگ ترین علت آن گرم شدن کره زمین می باشد. گرچه این گوشتخوار به تغییرات فصلی در قطب شمال عادت دارد اما ذوب شدن یخ ها در تابستان، هر سال زودتر با شدت بیشتری نسبت به قبل آغاز می شوند که باعث شده خرس های قطبی زمان کمتری برای شکار روی یخ ها داشته باشند.
از سوی دیگر برخی زیستگاه های این حیوان به شدت مورد تجاوز انسان ها قرار گرفته و عواملی همچون شکار توسط انسان، انتشار آلاینده های شیمیایی در آب و حفاری های انجام شده برای استخراج نفت و گاز این گونه جانوری را در خطر انقراض قرار داده است.

غذای خرس قطبی

خرس قطبی بزرگ ترین پستاندار گوشتخوار خشکی است و برای اطمینان از تغذیه کافی و حفظ لایه عایق چربی بدنش که برای گرم نگه داشتن او حیاتی می باشد باید به طور مرتب شکار کند.
این حیوان چه در میان یخ ها و یا داخل آب به دنبال یافتن غذا است و گاهی مسافت های طولانی اقیانوس را برای پیدا کردن غذا طی می کند.

پوست و چربی فک حلقه دار قسمت عمده رژیم غذایی خرس های قطبی را تشکیل می دهد، این حیوان معمولا گوشت باقی مانده فک را رها می کند که منبع غذایی مهم برای سایر حیوانات از جمله روباه های قطب شمال محسوب می شود.
خرس قطبی علاوه بر فک ممکن است از پرندگان، انواع توت ها، ماهی، گوزن های شمالی (به خصوص در ماه های سخت تابستان) و گاهی گراز دریایی نیز تغذیه کند.

لاشه های پستانداران بزرگ دریایی از جمله فک، گراز دریایی و حتی نهنگ ها نیز منبع غذایی خرس های قطبی محسوب می شوند و این حیوان با حس بویایی قوی اش می تواند بوی آن ها را از فاصله های بسیار دور تشخیص دهد.
به علاوه خرس قطبی گاهی به گودال های زیر زمینی فک ها حمله کرده و بچه های آن ها را شکار می کند.

دشمن خرس قطبی

از آن جا که خرس قطبی درنده ای عظیم الجثه و وحشی است هیچ حیوانی در محیط اطرافش قادر به شکارش نمی باشد.
خرس های قطبی ممکن است یکدیگر را شکار کنند و خرس های ماده همواره سعی می کنند از توله های خود در برابر در برابر خرس های نر دیگر محافظت کنند.
با این وجود بزرگ ترین تهدید برای جمعیت خرس های قطبی، انسان است که از زمان ورودش به اقیانوس منجمد شمالی در دهه 1600 تا اواسط 1970 که ممنوعیت های شکار بین المللی برقرار شد، تعداد زیادی از خرس های قطبی این ناحیه را شکار کرده است.
علاوه بر این همان طور که قبلا گفته شده کاهش مناطق یخی ناشی از تغییرات آب و هوایی، حفاری نفت و گاز، افزایش فعالیت های مربوط به حمل و نقل و افزایش سطوح مواد شیمیایی صنعتی که آب ها را آلوده کرده اند همگی در کاهش جمعیت این حیوان نقش داشته اند.
گذشته از این ها خرس قطبی سرعت تولید مثل نسبتا کمی نیز دارد که باعث شده جمعیتش بیش از پیش در معرض خطر قرار بگیرد تا جایی که برخی کارشناسان پیش بینی کرده اند این حیوان ممکن است در 30 سال آینده منقرض شود.

زاد و ولد خرس قطبی

خرس قطبی معمولا در بهار زاد و ولد می کند و دوره بارداری اش حداکثر 9 ماه می باشد. خرس ماده بعد از اتمام دوره بارداری بین 1 تا 4 بچه در لانه ای که قبلا در دل برف یا زمین حفر کرده به دنیا می آورد.
بچه ها هنگام تولد کمی بیش از نیم کیلو وزن دارند و بدون مو و نابینا هستند. خرس مادر از اواخر پاییز به همراه بچه های خود به گودال زمستانی خود رفته و تا پایان فصل زمستان در آن جا می ماند.
بچه ها معمولا از حدود 5 ماهگی شروع به خوردن غذای جامد می کنند اما در سن دو یا سه سالگی از شیر گرفته می شوند.

آن ها اغلب اوقات با خواهر و برادرهای خود بازی می کنند و حتی ممکن است گاهی یکدیگر را گاز گرفته یا دنبال هم کنند بدون آن که به هم آسیب برسانند. بازی کردن برای بچه های خرس قطبی اهمیت زیادی دارد تا بتوانند نحوه مبارزه را یاد گرفته و پس از ترک مادر به تنهایی از خود در برابر خطرات حفاظت کنند.

طول عمر خرس قطبی

خرس قطبی در طبیعت می تواند تا 30 سال زنده بماند اما در واقع این اتفاق به ندرت رخ می دهد و معمولا خرس های قطبی عمر کمتر از 25 سال دارند.

خطر انقراض خرس قطبی

خرس قطبی در حال حاضر به عنوان گونه آسیب پذیر در محیط طبیعی شناخته شده است.
اگرچه ممنوعیت های شکار بین المللی تا حد زیادی از شکار این حیوان جلوگیری کرده اما عوامل مختلف باعث شده جمعیت خرس قطبی در نزدیکی قطب شمال به 20 تا 25 هزار خرس کاهش یابد که بیشتر آن ها در شمال کانادا ساکن هستند.

حقایق جالب درباره خرس قطبی

-گودال هایی که خرس قطبی ماده برای گذراندن زمستان حفر می کند 40 درجه گرم تر از محیط خارج است با این حال خرس های نر علاقه ای به استراحت در این لانه ندارند و ترجیح می دهند در تمام طول سال فعال باشند.
-خرس های قطبی یک لایه چربی زیر پوست خود دارند که ضخامت آن به 10 سانتی متر می رسد، این لایه به قدری بدن حیوان را گرم می کند که خرس قطبی برای جلوگیری از گرمای بیش از حد، اکثر مواقع آرام حرکت می کند.
-خز بدن خرس قطبی در تابستان می ریزد و در ابتدای پاییز در سفیدترین حالت ممکن خود است اما در بهار اغلب زرد به نظر می رسد، یکی از علت های این مسئله احتمالا روغن موجود در پوست فک می باشد.
-پوست خرس قطبی سیاه است و خز آن اگرچه سفید به نظر می رسد اما در واقع شفاف است.
-خرس قطبی 42 دندان دارد.
-این حیوان می تواند بوی طعمه اش را از فاصله 16 کیلومتری تشخیص دهد.