استفاده از شمع به بیش از 5000 سال پیش باز می‌گردد زمانی که انسانها از آن برای روشنایی و تزیین جشن‌ها و مراسمات خود بهره می‌جستند. اسناد تاریخی از ساخت نخستین شمعها، از طریق خیساندن مغزنی در چربی آب شده حیوانات، توسط مصریان باستان خبر داده‌اند. البته این شمعها مانند شمع‌های امروزی فتیله نداشتند.
شمع یکی از وسایلی است که در کشورهای مختلف کاربردهای مختلفی دارد. مثلا در ایران بر سر سفره هفت سین به تعداد فرزندان آن خانواده شمع می گذارند. در این مقاله به معرفی شمع، تاریخچه شمع و کاربردهای شمع می پردازدیم.
شمع چیست
از شمع یا به فارسی سپندار، به‌منظور یک منبع نور و بعضی اوقات برای تولید گرما استفاده می‌شود و شامل یک ریسمان یا یک فتیلهٔ جاسازی‌شده و یک توده جامد از سوخت (معمولاً موم) است. امروزه اکثر شمعها از پارافین ساخته می‌شوند.
قبل از ظهور برق، شمع و چراغ‌های نفتی برای روشنایی استفاده می‌شدند. اما امروزه از شمع برای روشنایی اضطراری در هنگام قطع برق یا برای ایجاد یک محیط رمانتیک و در مراسم مذهبی نیز استفاده می‌شود (به عنوان مثال در رسوم ازدواج ایرانی آینه و شمعدان یک عضو جدا نشدنی سفره ی عقد و مراسم‌های بعد از آن بوده و بعدتر در خانه ای که آن دو با هم در آن زندگی می‌کنند، به عنوان نشانه ای از عهدی که با هم بسته‌اند و معمولاً در جایی از دکوراسیون خانه که جلب توجه کند، تا زمان دوام عهدشان، با توجّهی ویژه نگهداری می‌شود) (کارکرد نوستالژیک شمع)
شمع معطر در عطردرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شمع مومی را برای اولین بار فنیقی‌ها ساختند. در قرن هجدهم شمع از روغن بالن ساخته می‌شد و چون روشنایی این شمع که معروف به شمع کافوری بود خوب و ثابت بود، بعداً به عنوان واحد روشنایی انتخاب گردید. در سال ۱۸۲۳ شمع‌های گچی و پارافینی نیز به بازار آمدند سازندگان این دو شمع دو مخترع فرانسوی به نام سیمونن (Simonin) و مانژو (Manjot) بودند.
شمع در ادیان مختلف
در مسیحیت، از شمع معمول هم به‌منظور عبادت و هم برای دکوراسیون و تزئین استفاده می‌شود.
در یهودیت، جمعه‌شب‌ها یک جفت شمع، پیش از برگزاری جشن شبات روشن می‌شوند.
تقریباً در همه خانه‌های هندو، لامپ‌ها روزانه و گاهی قبل از یک محراب روشن هستند
زمان طلوع و در برخی خانه‌های دیگر، دو بار در روز (زمان طلوع و غروب) روشن می‌شوند.
شمعها بخش سنتی تشریفات بوداگرایی هستند.
تاریخچه شمع
استفاده از شمع به بیش از 5000 سال پیش باز می‌گردد زمانی که انسانها از آن برای روشنایی و تزیین جشن‌ها و مراسمات خود بهره می‌جستند. اسناد تاریخی از ساخت نخستین شمعها، از طریق خیساندن مغزنی در چربی آب شده حیوانات، توسط مصریان باستان خبر داده‌اند. البته این شمعها مانند شمع‌های امروزی فتیله نداشتند.
استفاده از شمع‌های فتیله دار توسط مصریان به 3000 سال قبل از میلاد باز می‌گردد اما رومیان باستان قبل از این زمان، اقدام به ساخت شمع‌های فتیله دار کرده بودند آنها پاپیروس رول شده را چندین بار در پیه نهنگ یا موم عسل فرو می بردند و از شمع‌های تولید شده، در روشنایی خانه‌ها، راهنمایی مسافران در شب و مراسمات مذهبی استفاده می نمودند.
طبق این یافته‌ها شمع‌های فتیله‌دار اولیه، با استفاده از موم بدست آمده از گیاهان ساخته می‌شدند. گفته می‌شود چینی‌ها برای ساخت نخستین شمعها از لوله‌های کاغذی قالب‌گیری شده و نیز الیاف گیاه برنج به عنوان فتیله استفاده می کردند. در ژاپن شمع با استفاده از صمغ بدست آمده از درختان ساخته می شده و در هند موم شمع را از جوشاندن میوه درخت دارچین بدست می آوردند.
شمعها در مراسمات مذهبی دوران‌های گذشته نقش مهمی را ایفا می کردند. جشنواره نور یهودیان به نام هانوکا، که محوریت آن نور شمع بوده است، تاریخش به 165 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. در کتاب مقدس مسیحیان نیز چندین اشاره به شمع وجود دارد. گزارش شده که امپراتور کنستانتین در قرن چهارم، دستور به استفاده از شمع در طول زمان برگزاری جشن پاک، داده است.
در نیمه اول قرن بیستم همزمان با رشد صنعت نفت، مصرف شمع بصورت فزاینده ای افزایش یافت. این محبوبیت تا اواسط سال 1980 ، زمانی که علاقه به شمع به عنوان یک کالای تزیینی روز به روز بیشتر می شد، پایدار ماند. در این زمان شمع ها در طیف وسیعی از طرح، ابعاد، رنگ و اسانس های متنوع تولید شد.
امروزه شمعها مسیر طول و درازی را از زمان مصرف اولیه خود پیموده اند. اگرچه دیگر به عنوان منبع اصلی نور برای بشر به کارگرفته نمی شوند، اما محبوبیت و مصرف آنها افزایش پیدا کرده است.
