مهروماه

اهرام مصر یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخیِ دنیای باستان هستند. مصرشناسان هر سال اطلاعات جدیدی درباره‌ی این اهرام کشف می‌کنند. مجموعه اهرام جیزه (Giza) هر سال گردشگران زیادی را از سراسر دنیا به مصر می‌کشاند. این اهرام هنوز هم رازهای زیادی در خود جای داده‌اند و به نظر می‌رسد این رازها به سادگی کشف نخواهند شد. دانش فنی در کنار اساطیر و خرافات، فرعون‌های مصر را به ساخت این اهرام وا داشتند.

تاریخچه ساخت اهرام مصر

اهرام مصر زمانی ساخته شد ‌که این کشور یکی از ثروتمندترین و قدرتمندترین تمدن‌های جهان بود. این اهرام، به‌خصوص «اهرام جیزه» جزو برترین سازه‌های ساخت دست بشر در تاریخ هستند. آن‌ها نقش مهم فرعونیان را در جامعه‌ی مصر باستان نشان می‌دهند.

ساخت اهرام مصر در اوایل دورانِ قلمرو مصر باستان (Old Kingdom) تا پایان دوره‌ی بطلیموس در قرن چهارم پس از میلاد مسیح ادامه داشت.

البته اوج ساخت اهرام مصر باستان در اواخر سلسله‌ی سوم آغاز شد و تا پایان سلسله‌ی ششم یعنی ۲۳۲۵ سال قبل از میلاد مسیح ادامه پیدا کرد. با گذشت بیش از ۴۰۰۰ سال هنوز هم اهرام مصر پابرجا و باشکوه هستند.

مصر در دوران حکومت سلسله‌ی سوم و چهارم از نظر اقتصادی پیشرفت چشم‌گیری داشت. در آن دوران پادشاهان از جایگاه ویژه‌ای در جامعه برخوردار بودند و موجوداتی بین انسان و الهه به‌شمار می‌رفتند. آن‌ها اعتقاد داشتند از سوی خدایان به‌عنوان جانشینان‌شان بر روی زمین انتخاب شده‌اند. به همین دلیل بدن پادشاهان را بعد از مرگ مومیایی می‌کردند؛ چراکه اعتقاد داشتند آن‌ها بعد از مرگ به خدای مردگان یعنی ازیریس یا اوسایرس (Osiris) تبدیل می‌شوند.

مردم مصر باستان اعتقاد داشتند که بعد از مرگ، بخشی از روح پادشاه در بدنش باقی می‌ماند. به منظور حفظ روح پادشاه، جسد او را مومیایی می‌کردند. سپس هرآنچه ممکن بود پادشاه در دنیای بعدی به آن احتیاج داشته باشد را همراهش دفن می کردند؛ از ظروف طلا گرفته تا غذا، لوازم خانه و پیشکش‌های مختلف. افراد ثروتمند نه‌تنها برای فرعون دفن‌شده، بلکه برای مقامات و کاهنانی که با او دفن شده بودند، پیشکش می‌آورند.

از آغاز دوره‌ی سلسله‌ها (Dynastic Era) که به آن دوره دودمانی هم گفته می‌شود، در ۲۹۵۰ سال قبل از میلاد مسیح، مقبره‌های سلطنتی در دل سنگ‌ حفاری می‌شدند. این مقبره‌ها با یک سقف مستطیل شکل به نام ماستاباس (Mastabas) پوشیده می‌شدند. قدیمی‌ترین هرم مصر در ۲۶۳۰ سال پیش از میلاد مسیح در ساکارا (Saqqara) ساخته شد.

این مقبره برای جوزر (Djoser)، سومین پادشاه این سلسله بنا شد. بر اساس داستان‌های تعریف شده، معمار این هرم ایمهوتِپ (Imhotep)، کاهن و شفادهنده‌‌ای بود که ۱۴۰۰ سال بعد از وی به‌عنوان یک قدیس یاد می‌شد. هرم جوزِر با مجموعه‌ای از معابد و حیاط‌ها احاطه شده تا جوزر از زندگی پس از مرگ خود لذت کافی ببرد.

پس از ساخت هرم جوزر، اهرام پلکانی به شکل رایج دفن افراد سلطنتی تبدیل شدند. اولین مقبره‌ای که به شکل یک هرم واقعی (نه پلکانی) ساخته شد، هرم سرخ (The Red Pyramid) در دهشور (Dahshur) بود. این هرم به‌عنوان آرامگاه اولین پادشاه سلسله‌ی چهارم سنِفِرو (Sneferu) ساخته شد. این هرم را به دلیل رنگ سنگ‌های آهکی که در ساخت آن به‌کار رفته بود، هرم سرخ نامیدند. به هرم سنفرو هرم خمیده نیز می‌گویند.

اهرام مصر چگونه ساخته شد و به دست چه کسانی؟

مجموعه اهرام جیزه، معروف‌ترین اهرام مصر هستند. داشنمندان و محققین هنوز در حال بررسی چگونگی ساخته شدن این معابد هستند. در طول دو دهه‌ی اخیر، اکتشافات و مطالعات جدید تصویر واضح‌تری از تاریخچه‌ی اهرام ثلاثه به محققین ارائه داده‌اند. مجموعه اهرام جیزه از سه هرم به نام‌های خوفو (Khufu)، خفرع (Khafre) و منقرع (Menkaure) تشکیل شده‌اند که توضیح مختصری درباره هریک از آنها داده می‌شود:

هرم خوفو

اولین و بزرگ‌ترین هرم از مجموعه اهرام جیزه، هرم خوفو نام دارد. این هرم به دستور خوفو، فرعونی ساخته شد که در ۲۵۵۱ سال قبل از میلاد مسیح بر مصر حکومت می‌کرد. ارتفاع هرم خوفو ۱۳۸ متر است و با نام هرم بزرگ (The Great Pyramid) شناخته می‌شود. نویسندگان باستان هرم خوفو را یکی از عجایب هفت گانه جهان نامیده‌اند.

هرم خفرع

هرم خَفرِع هم مانند هرم خوفو، یکی از اهرام بلند مصر است. خوفو در ۲۴۸۰ سال پیش از میلاد مسیح بر مصر حکمرانی می‌کرد. ارتفاع خفرع ۱۳۶ متر و تنها ۲ متر از هرم خوفو کوتاه‌تر است اما بر روی زمین مرتفع‌تری ساخته شده‌ است. بسیاری از محققین معتقدند مجسمه‌ی اسفینکس (Sphinx) یا ابوالهول که در نزدیکی هرم خفرع قرار دارد، به دستور خفرع، فرعون مصر بنا شد. آن‌ها همچنین معتقدند چهره‌ی ابوالهول همان چهره‌ی خَفرِع است.

ارتفاع هرم خفرع مصر

هرم منقرع

سومین هرم از مجموعه اهرام جیزه، هرم منقُرع نام دارد. نام این هرم هم مانند دو اهرام دیگر از روی یکی از فراعنه‌ی مصر گرفته شده است. منقُرع در ۲۴۹۰ سال پیش از میلاد مسیح بر مصر حکومت می‌کرد. این هرم از دوهرم دیگر کوتاه‌تر است و تنها ۶۵ متر ارتفاع دارد. در طول دو دهه‌ی اخیر محققین به کشفیات جالبی در اطراف هرم منقرع دست یافتند؛ برای مثال، شهر کوچکی که در اطراف این هرم ساخته شده بود.

برخی مطالعات نشان می‌دهند آب باعث می‌شد بلوک‌های سنگی بسیار راحت‌تر حرکت کنند. به‌علاوه، آن‌ها موفق به پیدا کردن پاپیروس در نزدیکی دریای سرخ شدند. این داده‌ها به محققین کمک می‌کنند درک بهتری از نحوه‌ی ساخت اهرام مصر داشته باشند. داده‌های جدید به درک اطلاعاتی که در طول دو قرن به‌دست آمده است کمک بسیاری می‌کند.

حقایق جالب درباره اهرام مصر

شگفتی‌های اهرام مصر از هیچ‌کس پنهان نیست. از قرن‌ها پیش تاکنون محققین به اکتشاف در این مکان و کشف رمز و رازهای اهرام مصر مشغول هستند و به نتایج جالبی دست پیدا کرده‌اند. در ادامه چند حقیقت جالب از اهرام مصر را خواهید خواند که احتمالا نمی‌دانید:

1. همه‌ اهرام مصر مخروطی و نوک تیز نیستند

همه‌ی اهرام مصر یک شکل نیستند. در حقیقت، ساخت اهرام در مصر دارای فازهای مختلفی بوده است. اولین اهرامی که در مصر ساخته شدند شکل هرمی نداشتند و دارای سقف‌های صاف بودند. یکی از نمونه‌های این اهرام، هرم پلکانی جوزر است که در دوران سلسله‌ی سوم توسط ایمهوتِپ ساخته شد.

این هرم یکی از قدیمی‌ترین بناهای جهان است. هرم جوزر نوک مسطحی دارد و مانند اهرام دیگر تیز نیست. نمونه‌های این اهرام پلکانی را می‌توان در فرهنگ‌های دیگر هم مشاهده کرد؛ برای مثال معبد بوروبودور (Borobudur) در اندونزی و هرم اِل کاستیلو (El Castillo) در چیچن ایتزا (Chichen Itza) که توسط قوم مایا ساخته شد.

2. بیشتر اهرام مصر در غرب رود نیل ساخته شده اند

فرهنگ مصر باستان پر از نمادهای مختلف و عقاید خرافی است که نقش مهمی در تصمیم‌گیری آن‌ها داشتند. پس تعجبی ندارد این عقاید در کنار مفاهیم اساطیری موقعیت مکانی اهرام مصر را مشخص کنند. بیشتر اهرام مصر در قسمت غربی رود نیل ساخته شده‌اند.

مردم مصر اعتقاد داشتند که اهرام آرامگاه ابدی فرعون‌ها بودند؛ بنابراین باید در جایی قرار می‌گرفتند که روح فرعون بتواند سفر خود را به دنیایی دیگر آغاز کند. به اعتقاد مردم مصر باستان، دنیای بعد از مرگ و خورشید ارتباط نزدیکی به یکدیگر دارند. اوسایرس، خدای مردگان در حقیقت نماد آغاز یک زندگی جدید را نشان می‌دهد. همچنین نشان‌دهنده‌ی چرخه‌ی خورشید و زندگی بخشیدن به بذرهای درون خاک است.

غروب خورشید نماد مرگ است و خورشید هر شب در غرب غروب می‌کند. به اعتقاد مردم مصر باستان روح فرعون پیش از آن‌که خورشید طلوع کند، باید هنگام غروب آفتاب به خورشید متصل شود. با قرار دادن اهرام در غرب رود نیل، فرعون‌ها در جایی آرام می‌گرفتند که استعاره از مرگ بود.

3. چگونگی ساخته شدن اهرام مصر هنوز نامشخص است

یکی از بزرگ‌ترین رازهای اهرام مصر تکنیک‌هایی است که مردم مصر باستان برای ساخت این اهرام به‌کار گرفتند. در ساخت اهرام مصر از بیش از ۲ میلیون سنگ آهک و گرانیت استفاده شده است. همین موضوع باعث می‌شود این شاهکار معماری بیشتر شما را شگفت‌زده کند. هر کدام از این سنگ‌اها ۲/۵ تن وزن دارند.

مصریان باستان سنگ‌های سنگین اهرام را چگونه حرکت داده‌اند؟ متاسفانه مصری‌ها هیچ نوشته‌ای از نحوه‌ی ساخت اهرام مصر به جا نگذاشته‌اند. به همین دلیل تئوری‌های زیادی در طول سال‌ها به‌وجود آمده است. تئوری استفاده از ماسه و آب در یکی از تحقیقات سال ۲۰۱۴ مطرح شد.

یکی از نقاشی‌های دیواری که قدمت آن به ۱۹۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد، مردی را نشان می‌دهد که یک تندیس بزرگ را بر روی یک سورتمه حمل می‌کند و مرد دیگری در جلوی تندیس روی ماسه آب می‌ریزد. شواهد علمیِ موجود نشان می‌دهند که این نقاشی می‌تواند کلید رمزگشایی از نحوه‌ی ساخت اهرام مصر باشد.

محققین با انجام آزمایشاتی متوجه شدند که اگر مقدار مناسبی آب بر روی ماسه ریخته شود، حمل سنگ‌ها بسیار آسان‌تر خواهد شد. مرطوب بودن ماسه اصطکاک را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد و سنگینی وزن سنگ را به مقدار قبل توجهی از بین می‌برد.

4. مصری ها برای ساخت اهرام مصر از علم ستاره شناسی کمک می گرفتند

یک مصرشناس بریتانیایی معتقد است ستاره‌ها نیروی هدایت‌کننده در چگونگی قرار گرفتن اهرام هستند. کیت اسپنسر (Kate Spenser) از دانشگاه کمبریج تحقیقاتی را در این زمینه ارائه کرده است. در این تحقیقات چگونگی استفاده از ستارگان دب اکبر و دب اصغر در قرارگیری اهرام در جهت‌های شمال و جنوب نشان داده شده است.

محاسبه‌ی مصریان بسیار دقیق بوده است و آن‌ها فقط تا ۰/۵ درجه خطا داشتند. جالب است بدانید که با این داده‌ها و با استفاده از مدارک ستاره‌شناسی می‌توان قدمت اهرام را هم مشخص کرد.

5. اهرام مصر را برده ها نساختند

سال‌های زیادی است یک تئوری معروف ادعا می‌کند که اهرام مصر توسط برده‌ها ساخته شده است. اما این تئوری ممکن است صحت نداشته باشد. برای اولین بار یک تاریخ‌دان یونانی به نام هرودوتوس (Herodotus) این تئوری را در نوشته‌هایش مطرح کرد. بعدها هالیوود با ساختن فیلم‌های مختلف بال و پر بیشتری به این تئوری داد.

در دهه‌ی ۱۹۹۰ آرامگاه سازندگان این اهرام کشف شد. مصرشناسان تقریبا مطمئن هستند که این افراد برده نبودند؛ بلکه افرادی از خانواده‌های متوسط و کم‌درآمد بودند. از آرامگاه سازندگان اهرام مصر می‌توان فهمید که با این افراد با احترام برخورد می‌شده، نه به روشی که با برده‌ها رفتار می‌شد.

اهرام مصر را برده ها نساختند

6. اهرام ثلاثه مصر زمان را نشان می‌ دهند

مجموعه اهرام جیزه نه‌تنها شناخته‌شده‌ترین اهرام مصر هستند، بلکه تنها مورد از عجایب هفتگانه‌ جهان است که هنوز هم پابرجاست. این مجموعه اهرام دارای شگفتی‌های زیادی هستند اما یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های اهرام ثلاثه این است که می‌توانند زمان را نشان دهند.

این بنا به شکل یک ساعت خورشیدی بزرگ عمل می‌کند. به کمک سایه‌ی هرم بزرگ که بر روی نمادهای حکاکی شده‌ی سنگ‌ها می‌افتد می‌توانید بفهمید در چه ساعتی از روز هستید. البته این هرم تنها یک ساعت خورشیدی نیست؛ بلکه برای نشان دادن اعتدال‌ها و تعریف سال خورشیدی هم به مصریان کمک می‌کرد.

7. باستان شناسان هنوز در حال کشف رازهای اهرام مصر هستند

محققان مصرشناس علاوه‌بر خواندن کتیبه‌ها از فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند تا به حفاری و کشف رازهای جدید این اهرام بپردازند. برای مثال، کشف یک سراشیبی در شمال شهر اُقصر (Luxor) به محققان کمک کرد تا بفهمند مصریان باستان چگونه سنگ‌های بزرگ را در مسافت‌های طولانی می‌کشیدند.

کشف اجساد مومیایی شده‌ی گربه‌ها و هزاران مجسمه‌ی چوبی گربه در معابد ساکارا نشان داد که هنوز رازهای زیادی از مصریان باستان و معبدشان باقی مانده است.