گلیکوژن یکی از اشکال ذخیره ی آماده از گلوکز است. گلیکوژن پلیمری بسیار بزرگ به حالت شاخه دار است که از زیر واحدهای گلوکز ساخته شده است. این مولکول در شرایط نیاز به انرژی شکسته می شود و به مولکول های گلوکز تبدیل می شود. اما چرا فقط بخشی از انرژی به صورت گلیکوژن ذخیره می شود زیرا گلوکز تهیه شده از گلیکوژن در نبود اکسیژن نیز انرژی تولید می کند و بنابراین برای فعالیت های بی هوازی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
در بدن گلیکوژن در کبد و ماهیچه اسکلتی ذخیره می گردد. به طوری که در کبد تراکم گلیکوژن و در ماهیچه اسکلتی، گلیکوژن بیشتری یافت می گردد. در کبد سنتز و تجزیه ی گلیکوژن به گونه ای تنظیم می گردد که گلوکز خون در سطوح مناسب برای تامین نیازهای یک موجود زنده نگه داشته می شود. اما در ماهیچه این فرایند به گونه ای تنظیم می گردد که نیازهای انرژی خود ماهیچه را تامین نماید.
اما تجزیه گلیکوژن فرایند پیچیده ای است که می توان آن را به سه مرحله تقسیم نمود:
1- رها شدن گلوکز 1- فسفات از گلیکوژن
2- تغییر شکل سوبسترای گلیکوژن (جهت تجزیه بیشتر)
3- تبدیل گلوکز 1- فسفات به گلوکز 6- فسفات
بنابراین محصول سه مرحله فوق گلوکز 6-فسفات است که می تواند سه سرنوشت داشته باشد:
الف- سوبسترایی برای آغاز گلیکولیز باشد.
ب- تبدیل به NADH و مشتقات ریبوز شود.
ج- می تواند به گلوکز آزاد تبدیل شود.
چندین آنزیم در متابولیسم گلیکوژن وجود دارد اما چهار آنزیم دارای فعالیت آنزیمی بیشتری هستند. این آنزیم ها تاثیر بیشتری روی تجزیه کارای گلیکوژن داشته و تامین گلوکز 6- فسفات برای متابولیسم دارند. یکی از این آنزیم ها برای تجزیه گلیکوژن، دو آنزیم برای بازآرایی گلیکوژن و یکی برای تبدیل محصول تجزیه ی گلیکوژن به شکلی که برای متابولیسم مناسب است می باشند.
گلیکوژن فسفریلاز آنزیم کلیدی در تجزیه ی گلیکوژن است که شکست این مولکول را با افزودن گروه فسفات سبب می شود و گلوکز 1- فسفات تولید می کند. این قند به علت بار منفی که دارد نمی تواند از سلول خارج شود و همچنین در این فرایند انرژی مصرف نمی شود زیرا قند رها شده فسفریله است. این قند نیز توسط آنزیمی دیگر به قند گلوکز 6- فسفات تبدیل می گردد.
دو آنزیم ترانسفراز و 6- گلوکزیداز سبب بازآرایی و آماده شدن گلیکوژن برای ادامه تجزیه توسط فسفریلاز می گردد. در حقیقت عملکرد این دو آنزیم تبدیل ساختار شاخه دار به ساختار خطی است.
