هضم غذا، که وظیفه اصلی معده است، به دو شکل مكانیكی و شیمیایی انجام میشود:
▪ هضم مكانیكی
هضم مكانیكی توسط عضلات معده و حرکات منظم و مستمر آن صورت میگیرد. حرکت این عضلات بعد از ورود غذا به معده آغاز میشود و بر دو نوع است: حركات دودیشكل و حرکات موضعی. حركات دودی معده شبیه حرکات سایر قسمتهای دستگاه گوارش است. غذا در طول لوله گوارش به وسیله توالی مداوم انقباضات عضلانی، یا همان حركات دودی، به جلو رانده میشود. برای راندن لقمه غذا به جلو، عضلاتی که در پشت توده غذایی قرار دارند منقبض میشوند، در حالی که عضلات جلوی توده غذایی، شل میشوند. عملكرد این لایه عضلانی غیر ارادی است و توسط دستگاه عصبی خودكار، هورمونها و پیامهای شیمیایی موضعی كنترل میشود. اما حركت موضعی در یك نقطه از معده آغاز و سپس به نقاط دیگر منتقل میشود. حركات معده سبب ترشح شیره معده از دیوارهها و مخلوط شدن غذا با این شیره میشود و این یعنی هضم بهتر غذا. انقباضات دیواره معده، غذا را با آنزیمهای گوارشی و اسیدكلریدریك مخلوط و آن را به یک توده نیمهمایع تبدیل میكند.
▪ هضم شیمیایی
سه ماده مختلف توسط سلولهای معده ترشح میشود که به هضم شیمیایی کمک میکند. اسید كلریدریكِ ترشحشده باعث میشود آنزیم پپسینوژن فعال و تبدیل به پپسین شود. پپسین هم به نوبه خود پروتئینها را به اجزای كوچكتر تجزیه میکند. در هر لیتر شیره معده حدود ۲ گرم اسید كلریدریك و ۱ گرم كلرورهای سدیم، پتاسیم و منیزیم، سولفاتها و فسفاتهای قلیایی خاكی وجود دارد. یكی از مواد آلی شیره معده، موسین است كه از مخاط معده در برابر آنزیمها محافظت میکند. احتمالاً ایجاد زخم معده ناشی از اختـلال در ترشـح موسیـن یا غیر فعال شدن آن توسط آنزیمهای موسیناز و لیزوزیم است. آنزیم پپسین از سلولهای اصلی دیواره معده به صورت پپسینوژن غیر فعال ترشح میشود. سلولهای اصلی دیواره معده نیز آنزیم رنین را ترشح میکنند. این آنزیم در مجاورت یون كلسیم، روی شیر اثر میکند و موجب انعقاد آن میشود و آن را در اختیار پپسین قرار میدهد.
شیره معده کی ترشح میشود؟
ترشحات معده در سه مرحله صورت میگیرد: مرحله اول، قبل از خوردن غذا و با دیدن یا بوییدن غذا آغاز میشود. مرحله دوم مرحله معدی است که با ورود غذا به معده آغاز و بیش از دوسوم كل ترشحات در این مرحله صورت میگیرد. در این حالت، اعصاب معده تحریك ، گاسترین ترشح و این هورمون موجب ترشح شیره معده میشود. مرحله سوم هم مرحله رودهای است که وجود غذا در ابتدای روده باریك موجب ترشح شیره معده میشود.