کلئوپاترا آخرین فرعون مصر از سلسله بطالمه بود که دوران حکومتش ماجراهای فراوانی را بههمراه داشت.
کلئوپاترا تنها حاکم از سلسله بطالمه بود که به فرهنگ مصر اهمیت فراوانی میداد و دوران فرمانروایی پرماجرایی داشت. او در طول حکمرانی خود با تاکید بر فرهنگ مصریان، باعث پیشرفت کشور شد. کلئوپاترا از لحاظ جذابیت و قدرت، نزد همگان مشهور بود و این عاملی شد که نام او در تاریخ، هنر و ادبیات بارها تکرار شود.
کلئوپاترا کیست؟
بنا به گفته تاریخشناسان، کلئوپاترا در سال ۶۹ قبل از میلاد مسیح به دنیا آمد. کلئوپاترا یا کلئوپاترای هفتم از خانواده بطلمیوسیها محسوب میشد. این خاندان یونانی تبار پس از مرگ اسکندر در حدود ۱۰۰ سال بر کشور مصر حکمرانی کردند. در این بین، تنها کلئوپاترا بود که زبان مصری را یاد گرفت و به خود لقب ایزد بانوی مصری را داد. در دوران حکومت کلئوپاترا زنان بهشکل مستقل اجازه حکمرانی نداشتند؛به همین دلیل کلئوپاترا در آغاز، همراه برادرش و بعد همراه پسرش حکمرانی کرد. او آخرین فرعون مصر بود و بعد از مرگ وی، حکومت به دست رومیان سپرده شد.
کلئوپاترا در تاریخ
دوران حکومت خاندان بطلمیوس با پادشاهی بطلمیوس اول آغاز و تا بطلمیوس دوازدهم ادامه داشت. پس از مرگ اسکندر و تقسیم امپراتوری، بطلمیوس اول فرمانروای مصر شد و سلسله «بطالمه» را پایه گذاری کرد.بطلمیوس دوازدهم تقریبا ۱۰۰ سال بر مصر فرمانروایی کرد و پس از مرگ او،حکومت بهصورت اشتراکی به کلئوپاترای هفتم و برادر ۱۰ سالهاش،بطلمیوس سیزدهم واگذار شد. در سالهای ابتدایی حکومت، بطلمیوس و کلئوپاترا درگیر مصائب مختلف مانند خشکسالی و قحطی بودند. در نهایت میان بطلمیوس و کلئوپاترا درگیری شکل گرفت و نگهبانان بطلمیوس سیزدهم، کلئوپاترا را وادار به ترک اسکندریه کردند.
همین امر باعث شد او ارتشی را برای مقابله با برادرش تشکیل دهد. در آن دوران، فرمانروایی زنان در مصر امری ممنوع محسوب میشد و کلئوپاترا تنها میتوانست همراه با پدر، برادران یا پسر خود حکومت کند؛اما او با این فرمان مخالفت کرد و در نهایت بهتنهایی بر مصر حکمرانی کرد.
علت شهرت کلئوپاترا
از کلئوپاترا بهعنوان یکی از قدرتمندترین زنان حکمران در تاریخ نام میبرند. ماجرای حکومت کلئوپاترا و نزاعهای وی با برادرش بر سر حکمرانی بر مصر، مقاومت و پایداری او را بر همگان نمایان میسازد. او زنی بسیار زیرک بود و برای محبوبیت در میان مردم از شیوههای مختلفی استفاده میکرد. یکی از این روشها استفاده از لباسهای خدایان مصری و اهمیت به فرهنگ مصر بود. همین موضوع، او را به یکی از محبوبترین فرعونها تبدیل کرد.
مردم مصر از کلئوپاترا بهعنوان «ایزیس» به معنای الهه طبیعت نام میبردند
در طی حکمرانی کلئوپاترا پیشرفتهای اقتصادی، تجارت با برخی کشورهای عربی و بهبود زندگی مردم بر محبوبیت او افزود. کلئوپاترا از این راه به حاکمیت مصر قدرت میبخشید و آن را از زیر سلطه رومیان بیرون میکشید.
مستندات متفاوتی از ویژگیهای ظاهری کلئوپاترا وجود دارد. همگی این مستندات با تصویرهای موجود در کتابها و فیلمها متفاوت است. چهره کلئوپاترا روی سکههای مصر باستان استخوانیتر از واقعیت به نمایش درآمده است. بنا به گفته تاریخشناس «پلوتاریک»، کلئوپاترا از جذابیت و زیبایی خاصی برخوردار نبود؛ اما هوش، ذکاوت و روحیه جنگندگی، جایگاه او را دوچندان تثبیت کرد. کلئوپاترا به چندین زبان مسلط بود و در حوزه دانش ریاضی، فلسفه و ستارهشناسی اطلاعات فراوانی داشت.
سرگذشت عاطفی کلئوپاترا
ماجراهای عاشقانه زندگی کلئوپاترا از زمان ازدواج اولش آغاز شد. هنگامی که کلئوپاترا و برادرش، بطلمیوس سیزدهم، بر سر فرمانروایی باهم به اختلاف خوردند، بطلمیوس کلئوپاترا را از قصر بیرون کرد. در این هنگام با ورود فردی به نام ژولیوس سزار ماجرا شکل دیگری گرفت. از سزار بهعنوان یکی از تاثیرگذارترین شخصیتهای تاریخ نام برده میشود. وی یکی از سران روم در مصر بود که کلئوپاترا را در رسیدن به حکومت و سلطه بر برادرش یاری کرد.
سزار در جنگ نیل به مقابله با بطلیموس سیزدهم پرداخت و منجر به فرار بطلیموس شد. در این میان، رابطه عاشقانه بین کلئوپاترا و سزار آغاز شد. طبق قوانین روم، آن دو ازدواج رسمی نکردند؛ اما صاحب فرزند شدند و نام پسرشان را سزاریون نهادند. پس از این ماجرا، کلئوپاترا همراه برادر کوچکتر خود بطلیموس چهاردهم بر حکومت نشستند و سزار نیز به روم بازگشت.
از کلئوپاترا بهعنوان یکی از زنان باسواد در دوران خود نام میبرند
تا زمان قتل سزار به دست سران رومی در سنا، ارتباط میان سزار و کلئوپاترا ادامه داشت و بعد از این اتفاق کلئوپاترا که آن روزها در روم به سر میبرد، بههمراه سزاریون به مصر برگشت. او پس از بازگشت از روم، بطلیموس چهاردهم را مسموم کرد و سزاریون را بهعنوان جانشین خود معرفی کرد.
ماجرای عشقی بعدی کلئوپاترا معطوف به رابطه وی با مارک آنتونی، از سران روم است. دولت روم برای حصول اطمینان از وفاداری ملکه، مارک آنتونی را به مصر فرستاد. آنها در پی ملاقات باهم وارد رابطهای عاشقانه شدند. کلئوپاترا و مارک آنتونی قادر به ازدواج رسمی نبودند،زیرا آنتونی قبل از این ماجرا ازدواج کرده و صاحب همسر بود. آنها از این رابطه صاحب سه فرزند شدند. یک دوقلو و پسری به نام بطلیموس فیلادلفوس حاصل این رابطه بودند.
مرگ کلئوپاترا
سزاریون از سمت کلئوپاترا، فرمانروای مصر و وارث بر حق سزار در روم اعلام شد. این اتفاق «اکتاویون»، جانشین سزار و فرمانروای روم را به جنگ با مصر واداشت. ارتش آنتونی در جنگ با او شکست خورد و خود او توسط سپاه اکتاویون به قتل رسید. تاریخنویسان در ارتباط با شیوه مرگ کلئوپاترا اختلافنظرهای فراوانی دارند. برخی معتقد هستند که کلئوپاترا پس از مطلع شدن از شکست سپاه مصر و مرگ آنتونی، خودکشی کرد.
در بخشهایی از تاریخ آمده است که او نامهای به این منظور نوشته و با آغوش کشیدن مار، توسط زهر آن به زندگی خود پایان داده است.برخی دیگر با استناد به دانش سمشناسی، خودکشی کلئوپاترا با زهر مار را بهدلیل مرگ سریع او رد کردهاند؛ چراکه مرگ بر اثر زهر مار به زمان بیشتری نیاز دارد.
اطلاعات دقیقی از مکان آرامگاه کلئوپاترا در دست نیست؛ اما طبق نظر شورای عالی آثار باستانی مصر، آرامگاه وی در حوالی معبد «تاپوسیریس ماگنا» قرار دارد. پس از مرگ کلئوپاترا سزاریون بهعنوان فرعون جدید مصر اعلام شد؛ اما چندی نگذشت که توسط رومیان به قتل رسید و اینگونه شد که سلسله بطالمه پایان یافت.
حقایق جالب درباره کلئوپاترا
تاریخ نویسان بسیاری از کلئوپاترا بهعنوان شخصیتی تاثیرگذار نام بردهاند. ماجراهای دوران حکومت کلئوپاترا بهگونهای بود که او را به شخصیت اصلی بسیاری از داستانها و فیلمها در دنیای هنر بدل کرد. علاوه بر کتابهای تاریخی متنوعی که درباره زندگی کلئوپاترا و ویژگیهای تاریخی دوره حکومت وی در مصر نگارش شده، کتابهای داستانی بسیاری نیز با الهام از او شخصیتپردازی و نوشته شده است؛ برای مثال،ویلیام شکسپیر نویسنده مطرح انگلیسیزبان نمایشنامهای با عنوان آنتونی و کلئوپاترا دارد که در آن کلئوپاترا بهشکل زنی قهرمان ظاهر میشود. تاکنون اپراها و نمایشهای فراوانی از این نمایشنامه در سراسر دنیا اجرا شده است.
در حوزه سینما نیز فیلمی با عنوان کلئوپاترا در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی «جوزف منکویچ» و با بازیگری «الیزابت تیلور» ساخته شد. این فیلم حماسی، مبارزه و مقاومت کلئوپاترا در برابر تجاوز رومیان را به نمایش میگذارد. فیلم کلئوپاترا در پایان با صحنهای تراژیک از مرگ او، تاثیر زیادی بر مخاطب میگذارد.
کلئوپاترا آخرین فرعون مصر بود که در تاریخ بارها از او بهعنوان شخصیتی تاثیرگذار یاد شده است.
