ایلان ماسک که ریاست شرکت‌های بزرگ و نوآوری چون اسپیس ایکس و تسلا را برعهده دارد، از جمله مشهورترین کارآفرینان این روزهای دنیای فناوری است. آنچه ماسک را با دیگر افراد فعال در زمینه‌های مشابه متمایز می‌کند، شخصیت کاریزماتیک و علاقه‌ی عجیب رسانه‌ها و دوست‌داران دنیای تکنولوژی به او است؛ تا جایی که بسیاری او را با «مرد آهنی» مقایسه می‌کنند و کوچک‌ترین اظهار نظر یا توییت او تبدیل به تیتر اخبار می‌شود.
زندگی‌نامه‌ی ایلان ماسک علاوه بر جذابیت ذاتی، می‌تواند درس‌های بسیاری برای کارآفرینان جوانی داشته باشد که قصد دارند در زمینه‌ی تکنولوژی به فعایت و نوآوری بپردازند.
کودکی و نوجوانیایلان ریو ماسک (Elon Reeve Musk) در سال ۱۹۷۱ در شهر پرتوریای آفریقای جنوبی به دنیا آمد. مادر ماسک یک مدل کانادایی و پدرش مهندس الکترومکانیک اهل آفریقای جنوبی است. پس از اینکه پدر و مادر ماسک در سال ۱۹۸۰ از یکدیگر جدا شدند، ایلان نوجوان به همراه خواهر و برادر کوچک‌تر خود به زندگی همراه با پدرشان ادامه دادند.
ماسک در سن ۱۰ سالگی و پس از آشنایی با کامپیوتر Commodore VIC-20 متوجه شد که به کامپیوتر و برنامه‌نویسی علاقه دارد. او سپس به‌صورت خودآموز به یادگیری برنامه‌نویسی روی آورد و در سن ۱۲ سالگی اولین بازی ویدئویی خود را که با زبان بیسیک نوشته شده بود و Blastar نام داشت، به قیمت ۵۰۰ دلار فروخت. جالب است که بلستار، بازی ساخت ایلان ماسک نوجوان، موضوع فضایی-موشکی دارد.
علاوه بر علاقه‌ی فراوان به تکنولوژی و برنامه‌نویسی، ماسک از همان کودکی یک تاجر بالقوه نیز بود. او با ایده‌های تجاری جذاب خود، چندین بار برادر، خواهر و پسرعموهایش را به کارهایی مانند «فروش تخم مرغ عید پاک» در محله‌شان گماشته بود و از این طریق به نوعی از آن‌ها برای کسب درآمد استفاده می‌کرد.
شاید ظاهر و شخصیت امروزی ماسک با کلیشه‌هایی که سینما از «افراد باهوش و خوره‌ی تکنولوژی» به نمایش می‌گذارد، تفاوت زیادی داشته باشد؛ کلیشه‌هایی که چنین افرادی را عموما ضعیف و دارای سطح پایینی از روابط اجتماعی نشان می‌دهند. اما ظاهرا در دوران کودکی، او تفاوت چندانی با آنچه هالیوود از یک «بچه زرنگ» به نمایش می‌گذارد، نداشت. در دوران مدرسه، ماسک مرتبا مورد آزار و اذیت همکلاسیهای خود واقع می‌شد. در یکی از بدترین موارد این آزار و اذیت‌ها، همکلاسیهای ماسک او را از پله‌های مدرسه به پایین انداختند و سپس او را به قدری کتک زدند که ماسک هشیاری خود را از دست داد و در بیمارستان بستری شد.
پس از اتمام تحصیل در دبیرستان، ماسک در سال ۱۹۸۹ (درست قبل از تولد ۱۸ سالگی) برای اینکه بتواند از خدمت سربازی در ارتش آفریقای جنوبی فرار کند، پس از اینکه توانست از طریق مادرش شهروندی کانادا را به دست بیاورد، به این کشور مهاجرت کرد. او درباره‌ی خدمت سربازی می‌گوید:
من با خدمت نظامی مشکلی ندارم؛ اما به نظرم خدمت در ارتش آفریقای جنوبی و سرکوب سیاه‌پوستان، روش خوبی برای گذراندن زمان نیست.
سال‌های دانشگاهدر سن ۱۹ سالگی ماسک برای تحصیل در مقطع کارشناسی در دانشگاه کوئینز ایالت اونتاریوی کانادا پذیرفته شد. او پس از گذشت دو سال از تحصیل خود در این دانشگاه، به دانشگاه پنسیلوانیا در آمریکا منتقل شد و موفق به اخذ هم‌زمان دو مدرک کارشناسی فیزیک و کارشناسی اقتصاد در سن ۲۴ سالگی شود.
در سال ۱۹۹۵ ماسک به کالیفرنیا نقل مکان کرد تا دوره‌ی دکترای خود را در زمینه‌ی فیزیک کاربردی و علم مواد در دانشگاه استنفورد آغاز کند؛ اما پس از گذشت تنها دو روز از آغاز دوره، تصمیم گرفت از ادامه‌ی تحصیل در دانشگاه انصراف بدهد تا بتواند با تمرکز بیشتری ایده‌های کارآفرینانه‌ی خود در زمینه‌های اینترنت، انرژی‌های تجدید پذیر و فناوری‌های فضایی را دنبال کند. او در نهایت در سال ۲۰۰۲ موفق شد عنوان شهروندی ایالات متحده را به دست بیاورد تا به این ترتیب سه تابعیت آفریقای جنوبی، کانادا و آمریکا را به‌صورت هم‌زمان داشته باشد.
اولین پروژههادر سال ۱۹۹۵ ماسک و برادرش کیمبال، با سرمایه‌ی ۲۸ هزار دلاری پدرشان شرکت نرم‌افزاری و اینترنتی Zip2 را تأسیس کردند. شرکت تازه تأسیس آن‌ها راهنمای اینترنتی با نام «City Guid» را در اختیار صنعت چاپ روزنامه قرار می‌داد. شرکت نوپا به سرعت به موفقیت رسید و آن‌ها توانستند با روزنامه‌های بزرگی چون نیویورک تایمز و شیکاگو تریبیون همکاری کنند.
اگرچه ایده و سرمایه‌ی اولیه‌ی Zip2 متعلق به ماسک بود؛ اما هیئت مدیره‌ی شرکت هرگز اجازه نداد او مسند ریاست شرکت را نیز به خود اختصاص بدهد. در نهایت کامپک (Compaq) در سال ۱۹۹۹ شرکت Zip2 را به مبلغ ۳۴۱ میلیون دلار خریداری کرد. حدود ۷ درصد از هزینه‌ی خرید (برابر با ۲۲ میلیون دلار) به شخص ایلان ماسک رسید تا او قبل از رسیدن به سن ۳۰ سالگی میلیونر شود و برای پروژه‌های بعدی خود پول کافی داشته باشد.
پس از فروش Zip2، ماسک در سال ۱۹۹۹ به همراه یکی از دوستان خود سرویس پرداخت اینترنتی X.com را با سرمایه‌ای ۱۰ میلیون دلاری راه اندازی کرد. یک سال بعد شرکت تازه تأسیس او با Confinity که سرویس انتقال پولی با نام PayPal در اختیار داشت، ادغام شد. پس از آن، دو شرکت ادغام‌شده به‌صورت جدی بر سرویس انتقال پول متمرکز شدند و در نتیجه، در سال ۲۰۰۱ این شرکت به PayPal تغییر نام داد.
ماسک در سال ۲۰۰۰ به دلیل اختلاف نظر با اعضای هیئت مدیره در مورد انتقال زیرساخت‌های مبتنی بر یونیکس شرکت به ویندوز، از مسند ریاست شرکت برکنار شد؛ اما همچنان به عنوان عضوی از هیئت مدیره در شرکت باقی ماند. در سال ۲۰۰۲ ای‌بی PayPal را به مبلغ ۱.۵ میلیارد دلار خرید که از این میزان، ۱۶۵ میلیون دلار به ایلان ماسک رسید. تا پیش از فروش PayPal، ماسک با در اختیار داشتن ۱۱.۷ درصد از سهام شرکت، بزرگ‌ترین سهام‌دار آن به شمار می‌رفت.
اسپیس ایکسدر سال ۲۰۰۱ ماسک به همراه دو تن از دوستان خود به مسکو رفت تا برای پروژه‌های فضایی خود تعدادی موشک قاره پیمای دست دوم از روسیه خریداری کند. به گفته‌ی دوست ماسک، روس‌ها که به او به چشم یک تازه‌کار نگاه می‌کردند، مرتبا او را مسخره می‌کردند. در نتیجه ماسک و دوستانش مجبور شدند دست خالی به آمریکا بازگردند.
یک سال بعد ماسک به همراه مایک گریفین که تجربه‌ی کار برای CIA، ناسا، اوربیتال ساینس و چند شرکت و سازمان معتبر دیگر را در کارنامه‌ی خود داشت، برای خرید ۳ موشک قاره پیما به روسیه بازگشت. پس از اینکه ماسک متوجه شد روس‌ها قیمت گزاف «۸ میلیون دلار برای هر راکت» مطالبه می‌کنند، تصمیم گرفت خودش شرکتی برای تولید موشک‌های ارزان‌قیمت تأسیس کند و این‌گونه بود که سومین شرکت ماسک با نام «Space Exploration Technologies Corporation» یا به اختصار SpaceX، تأسیس شد.
اسپیس ایکس راکت‌هایی با نام فالکون (الهام گرفته از نام فضاپیماهای Millennium Falcon در فیلم جنگ ستارگان) و کپسول‌های فضایی با نام دراگون تولید می‌کند. در سال ۲۰۰۸ ناسا با عقد قراردادی ۱.۶ میلیارد دلاری، وظیفه‌ی ارسال محموله به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) طی ۱۲ پرتاب را به اسپیس ایکس سپرد. در همان سال موشک فالکون ۱ این شرکت اولین موشک خصوصی لقب گرفت که ماهواره‌ای را در مدار زمین قرار داده است. در سال ۲۰۱۲ نیز فضاپیمای دراگون این شرکت توانست عنوان «اولین فضاپیمای ساخت یک شرکت خصوصی که به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل می‌شود» را به خود اختصاص دهد و تاریخ‌ساز شود.
یکی از اهداف مهم اسپیس ایکس، کاهش هزینه‌ی سفرهای فضایی از طریق استفاده‌ی چندین‌باره از راکت‌ها است. در روش سنتی پرتاب راکت به فضا، پس اتمام سوخت موشک، بدنه‌ی راکت در جو زمین رها می‌شود و (اگر هنگام سقوط در جو زمین نسوزد) در نهایت در اقیانوس سقوط خواهد کرد. از آنجایی که سوخت موشک تنها درصد کمی از قیمت نهایی ارسال کاوشگر و محموله به فضا را تشکیل می‌دهد و بخش اعظم هزینه مربوط به خود راکت است؛ در صورت استفاده‌ی مجدد از راکت، هزینه‌ی سفرها و اکتشافات فضایی چندین برابر کاهش پیدا خواهد کرد.
به همین منظور، اسپیس ایکس پس از بارها تلاش ناموفق، نهایتا در سال ۲۰۱۵ توانست یک موشک فالکون را در بازگشت از فضا با موفقیت روی یک شناور در میان اقیانوس فرود بیاورد تا بتواند در پروازهای بعدی مجددا از آن استفاده کند.
به جز پایین آوردن هزینه‌ی سفرهای فضایی، یکی دیگر از اهداف اسپیس ایکس ایجاد کلونی در دیگر سیارت منظومه‌ی شمسی است. ماسک گفته است قصد دارد تا سال ۲۰۴۰ یک کلونی با جمعیت ۸۰ هزار نفر روی مریخ ایجاد کند. او در سال ۲۰۱۶ در این باره گفته بود اولین پرواز بزرگ ارسال محموله به مریخ در سال ۲۰۲۲ انجام خواهد شد و پس از آن در سال ۲۰۲۴ اولین انسان‌ها برای سکونت به مریخ اعزام می‌شوند. به گفته‌ی خود ماسک، هدف نهایی اسپیس ایکس ایجاد تمدنی فضایی برای انسان‌ها است.
تسلا موتورزتسلا موتورز در سال ۲۰۰۳ توسط مارتین ابرهارد و مارک ترپنینگ تأسیس شد. ماسک نیز در سال ۲۰۰۴ پس از سرمایه‌گذاری در این شرکت به عنوان رئیس هیئت مدیره، به آن ملحق شد. در سال‌های ابتدایی، اگرچه ماسک نقش فعالی در طراحی و تولید اولین خودروی الکتریکی شرکت با نام رودستر داشت، اما به‌صورت عمیق درگیر فعالیت‌های روزانه‌ی شرکت نبود.
علاوه بر خودروهای ساخت خود شرکت، تسلا سیستم‌های انتقال قدرت خودروهای الکتریکی دایملر (استفاده‌شده در مرسدس بنز‌های الکتریکی) و تویوتا را نیز تأمین می‌کند. ماسک همچنین با مذاکره با این دو شرکتِ خوش‌نام، توانسته است آن‌ها را به عنوان سرمایه‌گذاران بلندمدت جذب تسلا کند.
فروش قطعات و سیستم‌های انتقال قدرت به دیگر سازندگان خودروهای الکتریکی با قیمتی پایین، باعث شده است بسیاری ماسک را با هنری فورد مقایسه کنند.
در سال‌های اخیر، دامنه‌ی فعالیت‌های تسلا موتورز بسیار گسترش پیدا کرده است و دیگر تنها محدود به صنعت اتومبیل نمی‌شود. به همین دلیل، در اوایل سال ۲۰۱۷ این شرکت با حذف عبارت «موتورز» از انتهای نام خود، به «تسلا» تغییر نام داد.
ماسک با در اختیار داشتن حدود ۲۸.۹ میلیون سهم در تسلا، ۲۲ درصد سهام این شرکت را به خود اختصاص داده است و در نتیجه یکی از بزرگ‌ترین سهام‌داران آن نیز محسوب می‌شود. این در حالی است که حقوق دریافتی ماسک از تسلا، به سبک استیو جابز، برابر با تنها ۱ دلار در سال است.
باتری‌های پاوروال و گیگافکتوریفعالیتهای تسلا تنها به تولید خودروهای الکتریکی محدود نمی‌شود. در سال ۲۰۱۵ تسلا از باتری‌های خانگی و صنعتی خود با نام Powewall رونمایی کرد.
این باتری‌ها به صاحبان خانه‌هایی که از پنل‌های خورشیدی برای تأمین انرژی خود استفاده می‌کنند، اجازه می‌دهند در طول روز انرژی خورشیدی را ذخیره و در شب آن را مصرف کنند. حتی اگر خانه‌ای مجهز به پنل‌های خورشیدی نباشد هم باتری‌های پاوروال با ذخیره‌ی انرژی در ساعات کم باری شبکه و مصرف یا تزریق آن به شبکه در ساعات اوج مصرف برق، به کاهش هزینه‌ی برق خانوار کمک می‌کنند.
یکی دیگر از پروژه‌های عظیم و جاه‌طلبانه‌ی ماسک و تسلا، گیگافکتوری است؛ کارخانه‌ی غول‌آسایی که وظیفه‌ی تولید باتری‌های تسلا را بر عهده خواهد داشت. این کارخانه‌ی عظیم که در نوادای آمریکا واقع شده است، مساحتی برابر با ۳۰۰۰ هکتار یا سه برابر سنترال پارک نیویورک دارد. در صورت تکمیل تمامی فازهای کارخانه تا سال ۲۰۲۰، گیگافکتوری بعد از کارخانه‌ی بویینگ در واشنگتن، ببزرگ‌ترین ساختمان روی زمین از لحاظ مساحت لقب خواهد گرفت. در حقیقت گیگافکتوری به قدری بزرگ است که حتی خود ماسک هم هنگام بازدید از آن شوکه شده است.
سولارسیتیماسک طرح و سرمایه‌ی اولیه‌ی تأسیس یک شرکتِ ارائه‌دهنده‌ی خدمات مرتبط با انرژی خورشیدی را در اختیار پسرعموهایش قرار داد تا آن‌ها در سال ۲۰۰۶ شرکت سولارسیتی را تأسیس کنند. انگیزه‌ی اصلی تأسیس سولارسیتی مانند تسلا، مبارزه با گرمایش جهانی از طریق تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر است. ماسک درباره‌ی خطر گرمایش جهانی می‌گوید:
بشر در حال انجام یکی از خطرناک‌ترین آزمایش‌های تاریخ است: اینکه ببینیم چه مقدار دی‌اکسید کربن لازم است به اتمسفر تزریق کنیم تا فاجعه‌ای زیست محیطی به وجود بیاید!
سولارسیتی در حال حاضر بزرگ‌ترین تأمین‌کننده‌ی انرژی خورشیدی در آمریکا است. کارخانه‌ی تولید صفحات خورشیدی این شرکت در بوفالوی نیویورک در صورت تکمیل، با فاصله‌ای سه برابری، بزرگ‌ترین کارخانه از نوع خود در آمریکا خواهد بود. علاوه بر این، ماسک در سال ۲۰۱۴ از ساخت یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید پنل‌های خورشیدی در جهان توسط سولارسیتی خبر داد و اعلام کرد که این شرکت در سال‌های آینده قصد دارد «کارخانه‌هایی در مقیاس حتی بزرگ‌تر از این» برای تولید پنل‌های خورشیدی بسازد.
در نهایت سولارسیتی در سال ۲۰۱۶ به مبلغ ۲.۶ میلیارد دلار به‌صورت رسمی توسط تسلا موتورز خریداری شد.
هایپرلوپماسک در سال ۲۰۱۳ از طرح خود برای یک سیستم حمل و نقل عمومی پرسرعت با استفاده از لوله‌های خلأ پرده برداشت. در این طرح، کپسولی که حامل مسافران یا بار است، با استفاده از پیشرانه‌ی مغناطیسی خطی در لوله‌ای با فشار هوای کم (نزدیک به خلأ) می‌تواند به سرعت‌هایی بالاتر از سرعت صوت دست پیدا کند.
پس از گمانه‌زنی‌های فراوان، ماسک ۱۲ مهندس را از تسلا موتورز و اسپیس ایکس مأمور کرد تا ظرف مدت ۹ ماه طرح‌های مفهومی چنین سیستمی را پی‌ریزی کنند. طرح ماسک، اگر از لحاظ فنی ممکن باشد، یکی از سریع‌ترین و در عین حال ارزان‌قیمت‌ترین روش‌های حمل و نقل برای مسافت‌های طولانی خواهد بود؛ هرچند هزینه‌ی اولیه‌ی راه‌اندازی مسیر مورد نیاز برای چنین سیستمی بسیار بالا است، به‌طوری‌که هزینه‌ی ساخت هایپرلوپ بین لس آنجلس و سان فرانسیسکو حدود ۶ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
زندگی شخصیماسک دارای پنج فرزند پسر است. اولین فرزند او پس از گذشت تنها ۲ ماه بر اثر «سندروم مرگ ناگهانی نوزاد» از دنیا رفت. سپس او در سال ۲۰۰۴ صاحب دوقلوهای گریفین و خاویر و در سال ۲۰۰۶ صاحب سه قلوهای دامین، ساکسون و کای شد؛ که همگی به روش لقاح مصنوعی به دنیا آمده‌اند.
ایلان ماسک به عنوان ۳۸ امین فرد قدرتمند دنیا، ۱۵ امین ثروتمند در حوزهٔ تکنولوژی و ۱۰۰ امین میلیاردر دنیا در سال ۲۰۱۵ شناخته شده است. اموال خالص وی در سال ۲۰۱۵، ۱۳٫۹ میلیارد دلار و فعلا ۱۰٫۷ میلیارد دلار محاسبه شده است.
