مهروماه

قطار، از بدو ورود به عرصه  صنعت حمل‌ونقل جهانی، نقش مهم و تأثیر گزاری در زندگی انسان‌ها ایفا کرده‌  است. اما کم‌تر کسی درباره  اولین قطار جهان و سیر تحول این وسیله تا رسیدن  به شکل کنونی  اطلاع دارد.

در ادامه به بررسی تاریخچه قطارها و چگونگی ورودشان به کشور عزیزمان، ایران، می‌پردازیم.

در این مقاله مروری خواهیم داشت بر:

تعریف قطار

قطار، یکی از مطرح‌ترین و مهم‌ترین وسایل حمل و نقل جهان است، که به منظور حمل و جا به جایی بار و مسافر استفاده می‌شود.

هر قطار شامل واگن‌هایی است که توسط یک لوکوموتیو، روی ریل‌های راه آهن حرکت می‌کنند. قطارها، با توجه به کارکردی که دارند به دو دسته مسافربری و باربری تقسیم می‌شوند؛ که امروزه نوع سومی با عنوان قطارهای گردشگری، به‌ منظور جذب گردشگر و به دلایل فرهنگی و اقتصادی، به ناوگان حمل‌ونقل ریلی جهان اضافه ‌شده‌اند.

تاریخچه قطار در جهان

جالب است بدانید، در سال ۱۵۰۰ میلادی اولین قطارهای جهان، از واگن‌هایی تشکیل می‌شدند که با اسب‌های پر قدرت بر روی ریل‌های چوبی کشیده می‌شدند. ریچارد تروینیک، مهندس و مخترع بریتانیایی، اولین کسی بود که برای اولین بار در سال ۱۸۰۴ در ولز جنوبی انگلستان، یک لوکوموتیو را با نیروی بخار روی ریل‌های فولادی به حرکت درآورد. ریچارد، در ابتدا تنها برای جابه‌جایی بار از این قطار استفاده می‌کرد، اما بعد از مدتی این قطار، برای حمل مسافران نیز مورد استفاده قرار گرفت.

بااین‌حال پس از شکستن یکی از چرخ‌های این قطار، دیگر اقدام به تعمیر آن نشد. پس از ریچارد تروینیک، جورج استفنسون، مهندس مکانیک انگلیسی و مخترع خط آهن، اولین کسی بود که از قطار، به‌عنوان یک وسیله حمل و نقل عمومی استفاده کرد. او ابتدا یک کارگر ساده بود که برای سهولت در حمل زغال‌سنگ‌ها و انتقال آن‌ها از معدن به کارخانه‌ها، به فکر ساخت لوکوموتیو افتاد.

جورج استفنسون، برای نخستین بار در سال ۱۸۱۴ قطاری را با موتور بخار روی ریل های فولادی به حرکت درآورد.

گفته می‌شود پیش از جورج استفنسون یک مرد اسکاتلندی به نام ریشار کرووی اقدام به ساخت قطار کرد، اما به دلیل حمایت نشدن، آن را به پایان نرساند. در هر حال جورج استنفنسون به کمک دانش خود و آنچه از پیش می‌دانست؛ اولین قطار جهان که مجهز به موتور بخار بود را در سال ۱۸۱۴ راه اندازی کرد. او هم‌چنین اولین مسیر منظم قطار را در سال ۱۸۲۵ در بین استاکتون و دارلینگتون افتتاح کرد.پدر راه آهن این بزرگوار است که یک تحول عظیمی با اختراعش در دنیا ایجاد کرده است.

وی از نیروی بخار در حرکت لکوموتیو استفاده کرد و این وسیله نقلیه بی نظیر را به وجود آورد.وی از راه‌های گوناگون از جمله کارگری معدن، رانندگی و گاوچرانی و شاگرد شوفری مخارج زندگی خود را تأمین می‌کرد.و به مدت ۱۵ سال برای اختراع لکوموتیو زحمت کشید و سرانجام این غول آهنی را به حرکت درآورد.او بخاطر اینکه زغال‌سنگ به راحتی از معدن زغال‌سنگ بایک وسیله راحت نقل مکان شود، به فکر اختراع قطار و بعد هم واگن راه آهن افتاد.

دوران کودکی

در سال ۱۷۸۱ در نزدیکی شهر نیوکاسل در انگلستان به دنیا آمد.پدر جورج، یعنی رابرت استیفنسن مرد فقیری بود و در معدن زغال‌سنگ کار می‌کرد.و با درآمد اندکی که می‌گرفت از خود، همسرش و چهار فرزند نگهداری می‌کرد.جورج برای اینکه از بار پدر کم کند، مجبور شد از همان کودکی مشغول کار شود.

دوران نوجوانی و تحصیل

جورج استیفنسن تا سن ۱۷ سالگی سواد نداشت.برای اینکه در کار خود پیشرفت کند تازه در ۱۷ سالگی شروع به تحصیل نمود.کتاب و وسائل دیگر تحصیل را او با تعمید کفش کارگران معدن زغال‌سنگ تأمین کرد.

زندگی خصوصی

جورج پس از کار و تلاش بسیار زمانیکه موفق شد به اندازه ۱ پوند پس‌انداز کند، حس کرد می‌تواند ازدواج کند.در نتیجه او با فانی هندرس دختر یک زارع ازدواج کرد، ولی چندی بعد همسرش فوت کرد.پس از فوت فانی هندرس، جورج با زنی دیگر به نام الیزابت هیدمارش که ۲۰ سال قبل خاطرخواهش شده بود ؛ولی بعلت فقر درخواست ازدواج او رد شده بود را به همسری برگزید.

درگذشت

استیفنسن که خیلی فقیر بود، دیگر مرد ثروتمندی شده بود ؛بطوریکه که وقتی در سال ۱۸۴۸ در سن ۶۷ سالگی درگذشت مبلغی حدود۴/۰۰۰/۰۰۰ پوند از خود باقی گذاشت.

پروسه اختراع و ساخت لکوموتیو
انگیزه ساختن لکوموتیو

بنظر می‌رسد که از آن به بعد جورج استیفنسن به زندگی ساده کارگری خود ادامه داده و بدنبال کار دیگری ؛نرفته تا زمانی اتفاقی رخ داد که باعث شد او به‌طور جدی به فکر ساختن لوکوموتیو افتد.جریان از این بود که زغال‌سنگ به سختی از معدن حمل و نقل می‌شد.حال چنان‌که کسی یک وسیله نقلیه خوب برای حمل و نقل زغال‌سنگ اختراع می‌کرد ؛پول خوبی گیرش می‌آمد، این بود که جورج به فکر اختراع لوکوموتیو افتاد.

آغاز ساخت لکوموتیو

قبل از جورج یک مرد فرانسوی لوکوموتیوی بر اساس ماشین بخار جیمز وات ساخته بود که متأسفانه در موقع بکار انداختن آن منفجر شد.یک مرد اسکاتلندی دیگر به نام ریشارکرووی نیک هم لوکوموتیوی ساخت ولی چون از او حمایت نشد اختراع خود را تکمیل نکرد.جورج استیفنسن از تجارب پیشینیان استفاده کرد و سعی کرد لوکوموتیو خود را بسازد.

اتمام ساخت لکوموتیو

جورج روز ۲۷ سپتامبر ۱۸۲۵ نخستین قطار را از استوکتون تا دارلینگتون به راه انداخت.قطاری که حامل ۶ واگن پر از زغال‌سنگ، آرد و ۶۰۰ تن مسافر بود، به وسیلهٔ جورج استیفنسن از دیدگان هزاران نفر عبور کرد.

ساخت خط راه آهن

بعد از موفقیت استیفنسن، یک خط راه آهن بین لیورپول و منچستر ساخت و ار آن به بعد به سرعت راه آهن‌های دیگر ساخته شد؛بطوریکه به زودی کشیدن راه آهن، عالمگیر شد.

جالب است بدانید آرامگاه پدر راه آهن دنیا در کلیسایی به نام Chesterfield واقع در بریتانیا می باشد.این مرد بزرگ مطمئنا آسوده در آرامگاه خود آرامیده است ، بلکه دنیا را با اختراه خود متحول کرده است.ایشان این اختراع بزرگ را انجام داد و بسیاری از مردم را علاقه مند به صنعت بی پایان راه آهن و قطار نمود.

با گذشت زمان تغییرات بسیاری در ساخت موتور قطارها، سیستم ریلی و خطوط راه آهن و حتی شکل ظاهری آن‌ها ایجاد شد، که این تغییرات تا امروز نیز ادامه داشته‌ و با پیشرفت علم به‌روزرسانی خواهند شد.