رویا پردازی به چه معناست؟

تصور کنید سر کلاس درس نشسته اید و یکدفعه به خودتان می آیید و می‌بینید ۱۰ دقیقه است حواستان جای دیگری بوده. تا به حال چنین تجربه ای داشته اید؟ فکر میکنید در چنین لحظاتی چه اتفاقی برای ذهنتان می افتد؟ به نظر شما چرا رویا پردازی می‌کنیم؟ در این مقاله با هم وارد دنیای رویاپردازی میشویم و معایب و مزایای آن را می شناسیم. با ما همراه باشید.

رویا پردازی چیست؟

رویا پردازی یا خیال پردازی حالتی از ذهن است که توجه ما از کاری که به صورت فیزیکی یا ذهنی در حال انجامش بودیم؛ منحرف شده و مشغول چیز دیگری میشود. رویا پردازی ممکن است در مورد اتفاقاتی در گذشته، زمان حال یا حتی آینده ما باشد.
برای مثال شما ممکن است درمورد یک اتفاق در گذشته خیال پردازی کنید و آن را به شکل دیگری در ذهنتان تغییر دهید یا خودتان را در ۱۰ سال آینده تصور کنید و جزئیات زندگی آینده خود را در ذهنتان ترسیم کنید.
چنین تجربیاتی برای هرکسی در زندگی اتفاق می افتد و فقط میزان و شکل آن با همدیگر تفاوت دارد. این که گفته میشود خیال پردازی فقط به کودکان اختصاص دارد؛ حرف درستی نیست و افراد بزرگسال زیادی رویاپردازی را تجربه میکنند.

فرق بین خیال پردازی مثبت و منفی چیست؟

بحث های زیادی درمورد خوب بودن یا بد بودن خیال پردازی وجود دارد. بعضی از افراد آن را مخرب و پوچ میدانند و بعضی دیگر از افراد باور دارند خیال پردازی یک کار مفید است که خلاقیت را افزایش میدهد و ما را در راه رسیدن به اهداف زندگی کمک میکند.
به طور کلی خیال پردازی یک شمشیر دو لبه است که در صورت استفاده درست، مفید است و اگر بیش از حد به کار برده شود؛ میتواند به ما آسیب بزند.
رویا پردازی میتواند زمینه ساز قدم گذاشتن ما در مسیر موفقیت شود و حتی در زمان های سخت زندگی، آرامش ما را افزایش دهد. اما باید مراقب بود که به یک عادت همیشگی برای فرار از واقعیت های زندگی تبدیل نشود.
زمانی که فرد از رویاپردازی برای گرفتن ایده، افزایش انگیزه و امید برای ادامه دادن استفاده کند یعنی رویاپردازی برای او مفید بوده است. اما اگر چنان در خیال خود غرق شود که واقعیت را فراموش کند و به جای تلاش کردن فقط به همان خیال ها اکتفا کند یعنی رویا پردازی او منفی بوده است.

آیا رویا پردازی خوب است؟

همانطور که گفته شد رویاپردازی یک فعالیت ذهنی ناخودآگاه یا خودآگاه هست که میتواند جنبه های مختلفی داشته باشد. نمیتوان گفت به طور قطعی خیال پردازی یک حرکت خوب یا بد است اما میتوان با مزایا و معایب آن آشنا شد و سعی کرد به سمت استفاده ی خوب از آن حرکت کرد.
عوامل مختلفی مثل میزان خیال پردازی، نحوه تصور فرد از خودش در رویاها و اتفاقات تصور شده، روی مفید یا مضر بودن رویاپردازی تاثیر میگذارند.

مزایا و معایب رویا پردازی

خیال پردازی یک عمل طبیعی ذهن ماست و نباید هیچوقت قدرت تخیلات را در زندگی نادیده گرفت. افراد موفق زیادی گفته اند که بیشتر پیشرفت هایی که در زندگی داشته اند به خاطر رویا پردازی بوده است. اما گاهی هم این خیال ها دردسر ساز میشوند و برای ما مشکلاتی ایجاد میکنند.

مزایای رویا پردازی

در ادامه به برخی از مزایای رویا پردازی اشاره می کنیم.

۱. قدرت خلاقیت را افزایش میدهد.
خیال پردازی ساختن دنیایی جدید در ذهن شماست. شما با خیال پردازی در حال ساختن اتفاقات جدیدی هستید که فقط در ذهن شما وجود دارند. از طریق خیال پردازی میتوان ایده های نو را کشف کرد و برای مشکلات مختلف راه حل های جدیدی پیدا کرد. به همین خاطر است که افراد خلاق مثل هنرمندها بیشتر از دیگر افراد رویا پردازی میکنند و ذهنشان به دنبال خلق کردن چیزهای جدید است.

۲. باعث بهبود روابط اجتماعی و افزایش حس همدلی میشود.
قدرت تخیل خوب به افراد کمک میکند مسائل را از دید دیگران هم ببینند و از این طریق به آدم های دیگر احساس نزدیکی کنند. این حس همدلی که باعث درک دیگران میشود به آن ها کمک میکند که روابط اجتماعی قوی تری داشته باشند و به راحتی با دیگران دوست شوند. به همین خاطر است که رویا پردازی به افزایش حس محبت و علاقه در بین افراد مختلف مثل اعضای خانواده و همسران کمک میکند.

۳. به مثبت نگری کمک میکند.
مثبت اندیشی نیازمند توجه به جنبه های مثبت در هرچیزی است. افراد رویا پرداز کسانی هستند که قابلیت تغییر جنبه های منفی چیزها را به نگرش مثبت دارند. آن ها میتوانند ذهن خود را سمت خوب دیدن مسائل مختلف هدایت کنند و جلوی منفی نگری را بگیرند.

۴. باعث تقویت حافظه میشود.
خیال پردازی مثبت باعث میشود ذهن در بین گذشته، حال و آینده حرکت کند و مسائل مختلف را در ذهن خود با جزئیات مختلفی ترسیم کند. این کار باعث میشود که ذهن کارکرد بهتری داشته باشد و در یادآوری مسائل مختلف بهتر عمل کند.

۵. باعث عملکرد بهتر در کارهای مختلف و افزایش مهارت حل مسئله میشود.
با ترسیم حالت های مختلف از آینده یا مشکلات مختلف ذهن میتواند مسائل را از جنبه های مختلف بررسی کند و راه حل های جدیدی برای آن ها پیدا کند. معمولا افراد خیال پرداز ذهن بازی دارند و با قدرت خلاقیت خود راه های جدیدی برای هر کار پیدا میکنند. به علاوه، این ویژگی به آن ها کمک میکند نتایج بهتری در کارها بگیرند و عملکرد بهتری در مسئولیت های مختلف داشته باشند.

۶. به کم شدن استرس و افزایش آرامش کمک میکند.
رویا پردازی در بسیاری از موارد یک واکنش دفاعی ذهن ما در برابر اتفاقات نامطلوب و سخت است. ذهن میتواند از این شیوه استفاده کند تا فشار ناگهانی یک اتفاق را کمتر کند و فرد استرس کمتری را تجربه کند. یادتان باشد که این کارکرد خیال پردازی باید موقت بوده و در تمام زندگی به کار گرفته نشود؛ چراکه ممکن است باعث فراموشی واقعیت ها و مشکلاتی مثل عدم تفکیک خیال و واقعیت از هم شود.

۷. احتمال رسیدن به اهداف و موفقیت را بیشتر میکند
اولین قدم برای رسیدن به موفقیت و اهداف بزرگ زندگی، تصور کردن آن هاست. شما میتوانید با تصور کردن خودتان در جایگاه موفقیت، و خواندن جملات انگیزشی ، انگیزه بگیرید و با انرژی بیشتری برای اهدفتان تلاش کنید. موفقیت های بزرگ معمولا با یک رویا شروع شده اند.

معایب رویا پردازی

با وجود این که خیال پردازی فواید زیادی برای شما دارد اما اگر بیش از اندازه استفاده شود یا این که حالتی منفی و ناامید گرایانه داشته باشد؛ میتواند مشکلاتی را برای هرکسی ایجاد کند. در حقیقت رویا پردازی منفی، اثراتی برعکس از رویا پردازی مثبت دارد و باعث ایجاد عوارض خیال پردازی بیش از حد میشود:

۱. کم شدن بهره وری
اگر کسی به طور مداوم حواسش پرت شود و توانایی تمرکز بر روی کاری که انجام میدهد را نداشته باشد؛ در مدیریت زمان و افزایش بهره وری خود موفق نخواهد بود.

۲. فراموشی در انجام کارها
پرت شدن حواس باعث میشود افراد کارهای خود را فراموش کنند و نتوانند سر وقت و درست آن ها را به اتمام برسانند.

۳. بالا بردن احتمال خطر
رویا پردازی در هنگام رانندگی، ورزش یا کار با یک ماشین خطرناک احتمال ایجاد خطر را بالا میبرد و ممکن است مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند.

۴. افزایش تفکرات منفی/ استرس/ ترس
زمانی که فرد در خیال پردازی های خود همیشه خود را شکست خورده بداند یا این که تصورات مثبت خود را باور نداشته باشد؛ درگیر رویاپردازی منفی شده است. این نوع از رویا پردازی میتواند استرس و اضطراب را افزایش دهد و باعث بیشتر شدن ترس از شکست در او شود.

چگونه رویا پردازی نکنیم؟

گاهی وقت ها رویا پردازی آن قدر شدید و همیشگی میشود که اجازه همه کارها را از افراد میگیرد. ممکن است خیال پردازی منفی باعث مشکلات زیادی برای شما شده باشد و دلتان بخواهد از شر رویاپردازی خلاص شوید. برای درمان رویا پردازی منفی از تکنیک های زیر کمک بگیرید:

۱. الگوی رویا پردازی خودتان را کشف کنید
اولین قدم در درمان خیال پردازی منفی این است که معنای کامل رویاپردازی را بفهمید. باید حواستان باشد که مشکل عدم تمرکز را با رویا پردازی اشتباه نگیرید و در صورت نداشتن تمرکز کافی از راه های افزایش تمرکز کمک بگیرید.
بعد از شناخت خیال پردازی لازم است به وقت هایی که این اتفاق برایتان می افتد دقت کنید. ببینید آیا ویژگی مشترکی در بین این موقعیت ها وجود دارد؟ مثلا ممکن است بیشتر وقت ها در هنگام درس خواندن و مدیریت زمان کنکور یا موقعی که سر کار هستید مشغول خیال شوید و این نشانه‌ی نداشتن علاقه کافی به چنین مسائلی باشد.

۲. خودتان را بهتر بشناسید
ممکن است شما شخصیتی داشته باشید که بیشتر از حد متوسط دیگران خیال پردازی میکند و تخیل قوی و خوبی دارد. شاید با وقت گذاشتن بر روی خودشناسی خود و انجام تست های مختلف متوجه مسائلی شوید که تا به حال به آن ها آگاه نبوده اید. علاوه بر این شناخت خود در انتخاب هدف زندگی به شما کمک می کند و با آرامش بیشتری در مسیر آن ها قدم بردارید.

۳. مدیتیشن کنید.
انجام مدیتیشن و مراقبه به شما کمک میکند از استرس های روزمره خود کم کنید و با تمرکز بیشتر مشغول کارهای خود شوید. انواع مختلف ورزش ها هم میتوانند چنین کاربردی را برای شما داشته باشند و با ترشح هورمون های شادی آور از حواس پرتی های شما کم کنند.

۴. حواستان به خواب و تغذیه خود باشد.
با خوردن مواد مقوی و داشتن استراحت کافی سلامت عمومی بدن خود را افزایش میدهید. شما برای انجام فعالیت هایی که به تمرکز نیاز دارند باید انرژی کافی داشته باشید و خستگی میتواند نه تنها جلوی تمرکز شما را بگیرد بلکه باعث کاهش بهره وری و عملکرد شما هم میشود.

۵. به جای فکر کردن، عمل کنید.
اهداف زندگیتان را مشخص کرده اید اما هیچ کاری برای آن ها نمیکنید؟ مطمئن باشید بدون تلاش کردن هیچوقت موفق نخواهید شد. به رویا پردازی های خود اکتفا نکنید و شروع به حرکت کردن کنید.
برای کم کردن خیال پردازی های منفی لازم است دست به عمل بزنید و قدم اول خود را بردارید. یکی از بیشترین رویا پردازی های ما درمورد آرزوها و اهدافمان است و اگر فقط در حد همین خیال ها باقی بماند هیچوقت اثر مثبتی بر روی ما نخواهد گذاشت.

۶. زمانی را به فکر کردن و خیال پردازی اختصاص دهید.
با این کار به ناخودآگاه خود قول میدهید که برای رویا پردازی زمان خواهید گذاشت و با جلوگیری از اتلاف وقت ، در برابر مزاحمت های گاه و بی گاه خیال ها مقاومت می کنید. با این کار به مرور زمان میتوانید کنترل ذهن خود را به دست بگیرید و این چنین فکرهایی را محدود به زمانی کنید که تعیین کرده اید.

ویژگی افراد رویا پرداز

بعضی از افراد در زندگی بیشتر از دیگران رویا پردازی میکنند و به افراد رویا پرداز معروف هستند. چنین افرادی ویژگی های خاصی دارند که در ادامه با آن ها آشنا خواهید شد.
۱. ممکن است وسط فیلم ها فکرشان به سمت چیزی غیر از داستان فیلم برود و مجبور شوند فیلم را عقب بزنند و دوباره آن قسمت را تماشا کنند.
۲. اگر شنونده ی یک سخنرانی باشند؛ معمولا پس از مدتی حواسشان پرت میشود و دیگر به سخنرانی گوش نمیکنند.
۳. وسط امتحان ممکن است یاد یک چیز بیافتند و ۱۰ دقیقه از زمان امتحان را از دست بدهند.
۴. ممکن است به چشمان دیگران به مدت طولانی نگاه کنند اما خودشان اصلا متوجه این مسئله نباشند.
۵. نمیتوانند به مدت طولانی به صحبت های یک نفر گوش کنند و پس از مدتی در افکار خودشان سیر میکنند.
۶. معمولا مسائل مختلفی را در ذهن خود دارند و به طور همزمان به آن ها فکر میکنند.
۷. بعضی وقت ها در آشپزی و کارهای پر جزئیات دچار فراموش کاری میشوند و مراحل کوچک را جا میگذارند. مثلا نمک غذا را نمیریزند.
۸. میتوانند به راحتی برای مدتی به دیوار خیره شوند و گذر زمان را حس نکنند!
۹. ممکن است وارد اتاقی شوند و یکدفعه یادشان نیاید چرا آن جا آمدند.
۱۰. ممکن است وارد آسانسور شوند و برای مدتی فراموش کنند دکمه مورد نظرشان را بزنند.
۱۱. وسط صحبت های کسی پشت تلفن حواسشان به چیزهای دیگر پرت میشود و ممکن است حرف نامرتبطی بزنند.
۱۲. به نظر دیگران افراد رویا پرداز، از مهارت گوش دادن بسیار خوبی برخوردارند؛ درحالی که بیشتر وقت ها وسط صحبت دیگران در جای دیگری سیر میکنند!