اُفت کیفیت نظام آموزشی کشور بحرانی است که کارشناسان تعلیم و تربیت در خصوص آن اظهار نگرانی کرده‌اند. این افت محسوس، پیامدی است که یک سال و ۲ سال ایجاد نشده است و روندی نامطلوب در کیفیت آموزش مدارس کشور را حکایت می‌کند و بیان رسمی آن عزم دولت در رفع مشکلات و مسایل گذشته و ارتقای کیفیت نظام آموزشی و مدارس خصوصا مدارس دولتی را نشان می‌دهد.
چند ماه پیش وزارت آموزش و پرورش؛ گزارشی در خصوص میانگین کشوری نمرات دانش آموزان پایه دوازدهم در امتحانات نهایی خرداد ماه سال ۱۴۰۲ اعلام کرد «میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ در رشته تجربی ۱۱.۲۳، رشته ریاضی ۱۰.۷۹، رشته انسانی ۸.۷۵ و در رشته معارف ۱۰.۵۶ بوده است.» این آمار اعلام شده توسط محسن زارعی رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش‌وپرورش، به منظور اطلاع خانواده‌ها، خانواده بزرگ آموزش و پرورش، کارشناسان، تحلیل گران و جامعه نخبگانی حوزه تعلیم و تربیت و البته تصمیم گیران و تصمیم سازان حوزه آموزش کشور در جهت ارائه نظرات و راهکارها برای تقویت مدارس و کیفیت آموزش بود.
اما اعداد رسمی اعلام شده به ما می‌گویند که در یک دهه گذشته شاهد روندی نزولی در نمرات دانش آموزان بوده‌ایم و این اولین بار است که دولت تمام اهتمام خود را برای شفافیت و رفع این مساله بکار گرفته است.
دستور رئیس جمهور به وزیر آموزش و پرورش: گزارش ارائه کنید
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در جلسه عصر یکشنبه ۲۴ دی ماه سال ۱۴۰۲ هیئت دولت با تأکید بر اهمیت اعتماد خانواده‌ها نسبت به کیفیت مراکز علمی و اطمینان‌بخشی به آن‌ها در رابطه با شرایط آموزشی، به وزیر آموزش و پرورش مأموریت داد، برای اطلاع و اطمینان خانواده‌ها از وضعیت آموزشی و نمرات دانش‌آموزان گزارشی ارائه کند.
گزارش وزیر به مردم
رضامراد صحرایی دوشنبه ۲۵ دی ماه در همایش ملی تقدیر از شوراهای آموزش و پرورش برتر سراسر کشور که با حضور وزیر کشور برگزار شد، گفت: برخی به جای آنکه امید را ببینند، اعلام کردند، میانگین معدل رشته علوم انسانی ۸.۷۵ است؛ آیا این معدل حاصل عملکرد دولت دو ساله است! این معدل پایه دوازدهم است و شفاف به مردم گفتیم "این وضعیت آموزش کشور در دولتی است که آن را تحویل گرفتیم."
وزیر آموزش و پرورش افزود: وضعیت واقعی معدل دانش‌آموزان کشور به گونه‌ای دیگر است که آن را بیان می‌کنم ؛ در دوره ابتدایی، ارزشیابی توصیفی است و معدل نداریم، در دوره متوسطه اول معدل پایه هفتم ۱۶.۹۴، پایه هشتم ۱۶.۸۵ و پایه نهم ۱۶.۸۹ است. در پایه دهم معدل دانش‌آموزان رشته تجربی ۱۵.۶۲، رشته ریاضی ۱۶.۹، علوم انسانی ۱۳.۸۴ و علوم و معارف اسلامی ۱۵.۸۴ است. در پایه یازدهم معدل دانش‌آموزان رشته ریاضی ۱۵، تجربی ۱۵.۶۱، علوم انسانی ۱۳.۸۸ و معارف اسلامی ۱۵.۱۶ است، این موارد که معدل کل است، نمرات واقعی دانش‌آموزان کشور است و ماجرای معدل کتبی تفاوت‌هایی دارد.
وی ادامه داد: چرا افرادی که نسبت به معدل پایه دوازدهم که ضریب ۴۰ درصدی قطعی در کنکور دارد، دغدغه‌مند هستند وقتی فقط کنکور به تنهایی سهم داشت و میانگین دروس تخصصی داوطلبان کنکور در رشته ریاضی فیزیک کمتر از ۱۰ درصد بود حساس نبودند، هم‌اکنون معدل ۱۱.۵ از ۲۰ یعنی ۵۷.۷ از ۱۰۰ درصد و تأثیر مستقیم در راهیابی به دانشگاه.
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه رئیس جمهور نسبت به معدل دانش‌آموزان حساس هستند و چندین جلسه درباره معدل برگزار کردند، افزود: کدام رئیس جمهوری این رفتار پدرانگی را دارد؟.
کاهش نمرات امتحانات نهایی در خرداد ۱۴۰۳ هم تکرار می‌شود
صحرایی ادامه داد: خرداد سال آینده علاوه بر پایه دوازدهم در پایه‌های دهم و یازدهم امتحانات نهایی برگزار می‌شود، حتماً در امتحانات نهایی کاهش نمره خواهیم داشت؛ نمی‌خواهیم با مردم دو رو باشیم در حالی که می‌توانستم به جای معدل کتبی معدل کل را منتشر کنیم اما معدل کتبی برای راهیابی به دانشگاه تأثیر دارد.
وی افزود: نهضت ارتقای کیفیت در آموزش و پرورش به راه افتاده است، مدرسه دالان اشتغال و زندگی است نه صرفاً دالان دانش و تا پایان برنامه هفتم توسعه باید ۵۰ درصد دانش‌آموزان به هنرستان بروند. بنابراین نیاز است ۱۵۰۰ هنرستان جدید بسازیم، اما مهمتر از آن هنرستان‌های جوار و قلب صنایع است، در برخی استان‌ها هنرستان دریایی، بهداشت و درمان و کشاورزی داریم همچنین باید بتوانیم رشته‌های هنرستانی را در زمان بندی مناسب تغییر دهیم تا به نیاز روز کشور پاسخ دهیم.
تقویت مدارس دولتی و ارتقای کیفیت سیاست راهبردی سال آینده
وزیر آموزش و پرورش گفت: سال آینده سیاست ارتقای کیفیت آموزش و تقویت مدارس دولتی را دنبال می‌کنیم، مدارس دولتی برای ما اصل هستند براین اساس تنوع مدارس کاهش پیدا می‌کند، کیفیت معلمان افزایش و همچنین آزمون هماهنگ ملی در پایان پایه ششم و نهم برگزار می‌شود، در بحث کیفیت آموزش با مردم شریف ایران تعارف و پنهان کاری نداریم.
صحرایی ادامه داد: امید را در کشور برجسته کنیم، ایران در دولت آقای رئیسی به کارگاه مدرسه‌سازی تبدیل و ۵ هزار مدرسه در دو سال ساخته شد، در شرایطی که بسیاری از پروژه‌های آموزشی به مدت ۱۵، ۱۰ و ۷ سال ناتمام باقی مانده بود، آیا باید امید را نشان دهیم یا کمبود یک مدرسه که البته آن هم دغدغه آموزش و پرورش و شخص رئیس جمهور است همچنین تا پایان سال ۹۵۰ مدرسه جدید در کشور می‌سازیم.
بنا براین گزارش؛ اعلام رسمی آمار معدل نمرات نهایی؛ با وجود تمام تحلیل ها موضوعی پنهان و اما بسیار مهم و استراتژیک برای نظام آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت کشور را به خوبی و صادقانه آشکار کرد و آن تغییر رویکرد گذشته و یک تغییر مسیر برای آموزش و پرورش ایران اسلامی است.
فرصتِ مهمِ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تاثیر قطعی سابقه تحصیلی در کنکور سراسری
آموزش و پرورش مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تاثیر قطعی سابقه تحصیلی در کنکور سراسری را یک فرصت دید و این امر را مبنای یک تحول قرار داد. خروجی آموزش و پرورش به نظام آموزش عالی و جامعه چالش اصلی نظام آموزش و پرورش بود. سوال این بود چرا دانش آموزان به دنبال یادگیری «کپسولی» هستند و مبتنی و با تاکید بر حافظه محوری این اتفاق رقم می‌خورد و با تاکید بر همین حافظه محوری ارزشیابی رقم می خورد.
تغییر چشمگیر میزان راهیابی داوطلبان مناطق محروم به دانشگاه‌های کشور
وزیر آموزش و پرورش در این خصوص اظهار کرد: با اجرای این مصوبه، میزان راهیابی داوطلبان مناطق محروم به دانشگاه‌های کشور به طرز چشمگیری تغییر کرده است، در استان کرمان تعداد رتبه‌های برتر ۶ برابر شده است، در گذشته ۳ هزار نفر برتر کنکور در بین ۱۱ استان تقسیم شده بود اما امروز در بین ۲۰ استان و۷ استان که سهم کمتری از رتبه‌های زیر سه هزار داشتند، جایگاهشان رشد کرد به عنوان مثال سهم استان سیستان و بلوچستان از ۰.۱۶ درصد به ۰.۴۸ درصد رسید، مافیای کنکور به دنبال ابطال این مصوبه بود اما شورای نگهبان مصوبه کنکوری را احیا کرد.
آموزش و پرورش برای فاصله گرفتن از این حافظه محوری در ارزشیابی خود تغییر رویکرد داد؛ باید گفت در سال‌های قبل نظام دیگری تحت عنوان نظام سنجش در قالب آزمون های چهارگزینه ای و کنکور در پایان تحصیلات دانش آموزان به عنوان آزمون سرنوشت ساز وجود داشت که آینده دانش آموز را رقم می زد. دانش آموزان نیز باید خود را برای این آزمون سرنوشت‌ساز مهیا می‌کردند. موفقیت در این آزمون با تاکید بر تکنیک‌ها حاصل می‌شد و آزمونی کاملا هنجاری بود. این امر آنچنان به نظام آموزش عمومی سایه افکنده بود که حافظه محوری یک اصل برای دانش آموزان شده بود.
تغییر مسیر آموزش و پرورش از حافظه محوری به سمت یادگیری عمیق دانش آموزان
رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش‌وپرورش در این خصوص می گوید: مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر تاثیر قطعی سابقه تحصیلی در کنکور سراسری باعث شد آموزش و پرورش مسیر خود را از حافظه محوری به سمت یادگیری عمیق دانش آموزان سوق دهد و آموزش و پرورش ارزشیابی را نقطه شروعی برای یک تحول قرار داد و تصمیم بر این امر شد که ارزشیابی نقطه آغاز تحول این مسیر باشد. این تحول با طراحی سوالات مبتنی بر فهموم از خرداد ۱۴۰۱ شروع شد و با شیبی ملایم در شهریور و دی ماه ۱۴۰۱ ادامه یافت و در خرداد ۱۴۰۲ تکمیل شد. آزمون نهایی خرداد ۱۴۰۲ با رویکردی متفاوت در شیوه اجرا و طراحی سوال برگزار شد چراکه آموزش و پرورش بنا داشت کاملا وضعیت موجود را به نمایش بگذارد.
طبق اعلام آموزش و پرورش؛ این امر به استان‌ها، مناطق و مدارس ارسال و از مدیران درخواست شده است تا بر این اساس واکاوی داشته باشند و بر این اساس برنامه‌ریزی کنند.
رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش با اشاره به اینکه تمام سوالات امتحان نهایی تحلیل شده‌اند، خاطر نشان کرد: اگر مشکلی وجود دارد باید برای آن برنامه ریزی انجام شود تا این مشکلات رفع شود. به همکاران توصیه شده است تا ارزشیابی های داخلی و مستمر خود را مبتنی بر مفاهیم رقم بزنند تا این آمادگی در دانش آموزان برای آزمون نهایی فراهم شود. خارج از کتب درسی هیچ سوالی طرح نمی‌شود. سوالات در چارچوب کتب درسی و بر مبنای اهداف برنامه درسی طرح شده‌اند.
