مهروماه

دانشمندان هنوز به یافتن حیات فرازمینی امیدوارند. چشم‌ها اکنون به جهان‌های موازی دوخته شده است تا شاید با پاسخی مواجه شویم.

اگر پژوهش‌های ما برای یافتن زندگی فرازمینی بی‌ثمر قلمداد شود، ممکن است بررسی جهان‌های همسایه نتیجه‌ی دیگری داشته باشد.

طبق مطالعات جدید در مجله‌ی خبرنامه ماهانه انجمن نجومی سلطنتی، شانس منصفانه‌ای وجود دارد که سیارات دارای حیات در جهان‌های موازی وجود داشته باشند؛ حتی اگر آن جهان با انرژی تاریک در آستانه فروپاشی باشد.

این نظریه که جهان ما یکی از بی‌شمار جهان‌هایی است که وجود دارند (شاید بی‌نهایت) به‌عنوان نظریه‌ی چندجهانی شناخته می‌شود. دانشمندان تصور می‌کردند اگر این جهان‌های موازی وجود داشته باشند، باید از شماری معیارهای بسیار سخت پیروی کنند تا به شکل‌گیری ستاره‌ها، کهکشان‌ها و سیارات پشتیبانی‌کننده از حیات شبیه جهان ما منجر شود.

پژوهشگران در مطالعات جدید، از یک شبیه‌سازی کامپیوتری ثقیل برای ساخت جهان‌هایی با شرایط اولیه‌ی متنوع استفاده می‌کنند. به تصور دانشمندان، شرایط حیات وسیع‌تر از آن چیزی است که قبلاً فکر می‌کردند؛ به‌ویژه وقتی به انفعالات مبهم انرژی تاریک می‌پردازیم.

 
انرژی تاریک

انرژی تاریک یک نیروی مرموز و نامرئی است که تصور می‌شد در فضای خالی جهان وجود دارد. می‌توانید انرژی تاریک را مخالف گرانش فرض کنید. گرانش ماده را جذب می‌کند؛ اما انرژی تاریک ماده را دفع می‌کند و به‌راحتی این نبردِ شبیه به طناب‌کشی را می‌برد.

جهان ما نه‌تنها درحال انبساط است، بلکه با دافعه‌ی نامرئی و دائمی انرژی تاریک، آهنگ انبساط آن نیز همواره در حال افزایش است. تصور می‌شود که هر اندازه فضای خالی ایجاد شود، انرژی تاریک بیشتری آن را پر می‌کند (انرژی تاریک با ماده‌ی تاریک یکی نیست. ماده‌ی تاریک شکل نامرئی و فراوانی از ماده است که مسئول برخی پدیده‌های عجیب فضایی شمرده می‌شود).

 دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند انرژی تاریک چیست و چگونه کار می‌کند. برخی تصور می‌کنند که انرژی ثابت بخشی از ویژگی ذاتی فضا است؛ چیزی که اینشتین از آن با تعبیر ثابت کیهان‌شناسی یاد می‌کند؛ این درحالی‌ است که برخی دیگر آن را به نیروی بنیادی دیگری با همه‌ی قوانین دینامیک خود به‌نام اثیر ربط می‌دهند. برخی نیز مخالف وجود انرژی تاریک هستند. هرچه باشد، همه می‌توانند موافق باشند که مقدار زیادی از آن وجود دارد. طبق بهترین تخمین‌های حال‌ حاضر، تقریباً ۷۰ درصد جرم-انرژی جهان ما ممکن است از ماده‌ی تاریک تشکیل شده باشد.

این مقدار، هر اندازه که باشد، برای اینکه به کهکشان‌ها اجازه رشد و پرورش حیات دهد، در اندازه‌ی صحیحی وجود دارد. تصور می‌شود که اگر ما در جهانی با مقدار زیادی انرژی تاریک زندگی می‌کردیم، ممکن بود فضا سریع‌تر از شکل‌گیری کهکشان‌ها رشد می‌کرد. برعکس، انرژی تاریک کمتر و گرانش فرّار می‌توانست منجر به تصادم کهکشان‌ها شود و حتی قبل از شکل گرفتن هرگونه حیاتی، کهکشان‌ها فروپاشیده شوند.

اما این سؤال که چه‌مقدار انرژی تاریک باید به‌عنوان «بسیار زیاد» یا «بسیار کم» در نظر گرفته شود، جای بحث دارد و این مسئله‌ی کمیت، چیزی است که نویسندگان سعی در مطرح کردن آن دارند.

حیات راهی می‌جوید

تیم پژوهشی بین‌المللی از انگلستان، استرالیا و هلند از میان تجربه‌ها و آزمایش‌های متعدد، با استفاده از برنامه‌ای به نام تکامل، انجمن کهکشان‌ها و محیط تولد، حیات و مرگ نهایی جهان‌های فرضی متنوع را شبیه‌سازی کرد. پژوهشگران در هر کدام از شبیه‌سازی‌ها، مقدار انرژی تاریک موجود در آن جهان را تنظیم می‌کردند؛ حالتی که مقدار انرژی تاریک از صفر تا چندصد برابر مقدار انرژی تاریک در جهان ما تغییر می‌کند.

خبر خوب این است که در جهانی با ۳۰۰ برابر انرژی تاریک جهان ما، امکان تشکیل حیات وجود دارد. پاسکال الهی از دانشگاه وسترن استرالیا و یکی از نویسندگان این پژوهش‌، در بیانیه‌ای گفت:

    شبیه‌سازی‌های ما نشان می‌دهد که انبساط سریع و شتابدار ایجادشده از طریق ماده‌ی تاریک به‌ندرت بر تولد ستارگان و بنابراین مکان‌های دارای حیات تأثیر دارد. حتی افزایش ماده‌ی تاریک تا چندین برابر برای ایجاد یک جهان مرده کافی نیست.

این موضوع خبر خوبی برای طرفداران حیات فرازمینی و نظریه‌ی چندجهانی است؛ اما این پرسش اساسی باقی می‌ماند که اگر کهکشان‌ها می‌توانستند با انرژی تاریک بسیار بیشتری نیز پیش روند، چرا سهم جهان ما از انرژی تاریک این مقدار اندک است؟ پروفسور ریچارد بوور از مؤسسه‌ی کیهان‌شناسی محاسباتی دانشگاه دورهام و یکی از نویسندگان این پژوهش‌، در بیانیه‌ای گفت:

    من فکر می‌کنم ما باید به‌ دنبال قوانین جدید فیزیکی برای توضیح این ویژگی غریب جهانمان باشیم.

البته گفتن پیدا کردن قوانین جدید فیزیک آسان‌تر از پیدا کردن آن است. دانشمندان به‌راحتی تسلیم نمی‌شوند؛ اما برای کم کردن تعداد حدس‌ها، باید به‌ دنبال جهان‌های موازی نیز باشند که از قبل حیات هوشمند در آن‌ها ایجاد شده است.