مهروماه

گمانه زنی در خصوص اینکه موجودات فضایی چه شکلی هستند، باعث سرگرم نگه داشتن کودکان، فیلم سازان و دانشمندان شده است. اگر آنها وجود داشته باشند، آیا شکل و شمایلی مشابه ما خواهند داشت یا ورای تصورات وهم آلود ما خواهند بود؟ پاسخ سوال فوق به نگرش ما درباره ی نحوه عملکرد فرگشت در ژرف ترین سطوح بستگی دارد.

 

هالیوود در طول سالیان فیلم های متعددی با مضمون موجودات فضایی ساخته است. اکنون که جلوه های ویژه CGI هر چیزی را ممکن کرده، موجودات فضایی شباهت بیشتری با انسان پیدا کرده اند تا بیننده بتواند رابطه ای عاطفی با آنها برقرار نماید، مثل موجودات فضایی در فیلم آواتار که جیمز کامرون آن را ساخت.

در حال حاضر، تنها شکل های زندگی قابل مطالعه روی زمین هستند که منشأ شان به حدود ۳٫۵ میلیارد سال پیش بر می گردد، ولی این نیاکان مشترک به تنهایی باعث پدیدار گشتن بیست میلیون گونه ی جانوری شد. این توده ها در گروه هایی به نام شاخه جانوری طبقه بندی می شوند. اما زمانی که حیوانات برای نخستین بار حدود ۵۴۲ میلیون سال پیش در انفجار کامبرین در قالب گونه های مختلف پا به عرصه وجود گذاشتند، احتمالا زمین از تنوع بزرگی از گونه ها برخوردار بوده است.

 روند "نوار زندگی”

 

زیست شناسی به نام استفان جی گولد در آزمایش معروفی این سوال را مطرح کرد که چه می شود ما "نوار زندگی” را به نقطه اول برگردانیم و مجددا ضبط کنیم. گولد به اهمیت احتمال در فرگشت تاکید کرد: یک مسئله ناچیز را تغییر دهید و پیامدهای آن را از طریق زمان بزرگنمایی کنید. بنا به تاریخی که ما از آن خبر داریم، پیکایا یا موجودی شبیه آن توانست زنده بماند و منجر به پدید آمدن ماهی ها، دوزیستان، خزندگان، پستانداران و انسان ها گردید. اما در صورت مرگ پیکایا چه اتفاقی می افتاد؟ شاید گروه های دیگر زمینه ساز به وجود آمدن موجودات هوشمندی می شدند یا شاید شرایط طوری رقم می خورد که انسان امروزی به جای داشتن دو چشم عادی از پنج چشم برای مشاهده برخوردار بود. پس اگر منشأ پدیدار شدن انسان نقطه عطفی باشد، چرا باید موجودات فضایی که در دوردست ها قرار دارند، به انسان شباهت داشته باشند، موجوداتی که در سیاره های متفاوتی تکامل یافته اند.

بر اساس یافته های سایمون کانوی موریس زیست شناس تکاملی، پاسخ سوال فوق در پدیده ی همگرایی تکاملی نهفته است: فرایندی که از طریق آن، حیوانات دارای ارتباط دور شباهت بسیاری با همدیگر پیدا می کنند. برای مثال، شکل ساده ی دلفین ها، ماهی تونا و ایکتیوسور(ماهی خزنده سانان)، همگی بطور مستقل در واکنش به فشارهای انتخابی یکسان فرگشت پیدا کردند. آنها درصدد حرکت پرسرعت در داخل آب بودند.

 

اما چه جنبه هایی از زیست شناسی موجودات فضایی بیگانه توجه ها را بسوی خود جلب می کند؟ بیوشیمی کربنی محتمل است چرا که کربن قابلیت تشکیل زنجیره های محکم را دارد اما پیوند های به وجود آمده با سایر عناصر به راحتی از هم می پاشند. عناصر دیگری نظیر سیلیکون و سولفور پیوندهای ناپایداری را در دماهای زمین مانند تشکیل می دهند. آب یا برخی از حلال های دیگر نیز ضروری به نظر می رسند. برای اینکه فرگشت رخ دهد، باید ساز و کارهایی جهت ذخیره سازی و تکرار اطلاعات از طریق DNA، RNA و غیره وجود داشته باشد. گرچه نخستین سلولهای روی زمین قدری زود ظاهر شدند، ولی فرگشت حیوانات چند سلولی نزدیک به سه میلیارد سال طول کشید. پس این گمانه زنی به قوت خود باقی است که حیات در سایر سیارات نتوانسته از مرحله تک سلولی خارج شود.

احتمال می رود در سیاره ای مشابه زمین تشعشع ناشی از ستارگان بیگانه بعنوان منبع انرژی در مسیرهای بیوشیمیایی مورد استفاده قرار گیرد. استفاده ی کارآمد از نور نیازمند سیستمی قدرتمند برای ذخیره سازی نور می باشد. اشکال و عادات مشابهی در کره زمین تکامل یافته اند. به همین منظور، وجود سیاراتی با اشکال مشابه زمین دور از انتظار نخواهد بود.

فارغ از چند مورد استثنا، حیوانات یا از همدیگر و یا از تولید کننده های اصلی تغذیه می کنند و البته راه های متعددی برای انجام این کار وجود دارد. حیوانات برای خوردن غذا نیازمند حرکت دادن دهان شان هستند. پس به تبع آن، حیوانات از سر و اندامی برای تخلیه مدفوع برخوردارند. دندان ها و آرواره ها نیز به منظور نگه داشتن و خرد کردن مواد غذایی تکامل پیدا کرده اند. حرکت روی سطوح سخت به ساختارهای پیچیده ای نیاز دارد( مثل پای عضلانی، مژه و غیره ). پس بخش های جلویی و پستی نیز به وجود آمده اند. لذا، تقارن دو جانبه (راست/چپ) در حیوانات ایفای نقش می کند.

 

بررسی احتمال شباهت حشرات هوشمند عظیم الجثه

اکنون به بررسی احتمال موجودات هوشمند دارای مغز بزرگ می پردازیم که از قابلیت طی کردن فواصل میان ستاره ای برخوردار اند. تاکنون حشرات به عنوان غنی ترین گونه های موجود در کره زمین شناخته شده اند. پس این احتمال هم وجود دارد که موجودات فضایی بیگانه شبیه حشرات باشند. متاسفانه، داشتن اسکلت در بخش خارجی رشد را با دشواری همراه می سازد. در سیاره های زمین مانند، حیوانات نسبتا کمی با اسکلت خارجی در طول فرآیند پوست اندازی در اثر وزن خود در هم می شکنند.

مغز های نسبتا بزرگ با قابلیت استفاده از ابزار آلات و حل مسئله در کره زمین ظهور یافته و چندین بار از مراحل فرگشت گذر کرده اند: همانطور که در میمون ها، وال ها، دلفین ها، سگ ها، اختاپوس ها، کلاغ ها و طوطی ها می بینید. با این حال، میمون ها از ابزارهایی برای استفاده در سطوح بزرگتری برخوردار گشته اند که آن را به نتیجه ی راه رفتن روی دو پا نسبت می دهند. فلذا منشأ زبان نوشتاری تا حدودی فاش می شود. در اثر فرآیند فرگشت انسان، اندام های بسیاری به صورت جفت شکل می گیرند. برخی دیگر از عناصر طرح بدنی ما تا حدودی چیزی بیش از احتمال نیستند.

در واقع، بیشتر گونه ها در طول فرایند رشد و توسعه شان در معرض عدم انعطاف پذیری قرار گرفته اند. پشت سر گذاشتن عملکرد تصادفی یکی از بزرگترین چالش های زیست شناسی تکاملی بر شمرده می شود چرا که می تواند ما را در رسیدن به درک بهتری از چگونگی تفاوت شکل موجودات فضایی بیگانه با ما یاری رساند. ما با بهره‌گیری از ارسال های رادیویی یا گاما در جستجوی زندگی هوشمند در فضا هستیم. به همین منظور، سیارات زمین مانند در اولویت قرار دارند. جستجو برای نوعی از حیات که برای ما قابل شناخت است از جستجو برای نوعی از حیات که از چند و چون آن بی خبریم، راحت تر می باشد.