خارج‌شدن از جو زمین، فقط تجربه‌ی شناورشدن در محیط نیست. اتفاقات شگفت‌انگیز و البته دردسرساز دیگری نیز هستند که فقط در فضا می‌توان آن‌ها را تجربه کرد.
وقتی صحبت از فضا و فضانوردی به میان می‌آید، همه‌ی ما به یاد فیلم‌های بسیار جذابی می‌افتیم که در آن‌ها اتفاقات عجیبی برای فضانوردان رخ می‌دهند. فیلم‌هایی با داستان‌های هیجان‌انگیز که بیشتر آن‌ها چیزی جز تخیلات نویسندگان نیستند؛ اما داستان‌های بسیار شگفت‌انگیز دیگری نیز در فضا اتفاق می‌افتند که کاملا واقعی هستند و هیچ ارتباطی با تخیلات انسان ندارند. در این مطلب سعی داریم به چند نمونه از این اتفاقات بپردازیم و شما را با عجایب سفر در فضا آشنا کنیم.
قلب انسان در فضا تغییر شکل میدهدشاید کمی عجیب و حتی باورنکردنی به‌نظر برسد که سفر به فضا باعث تغییر شکل قلب شود؛ اما چنین چیزی در واقعیت اتفاق می‌افتد و بررسی‌های علمی هم آن را ثابت کرده‌اند. کم‌کارشدن قلب و پمپاژ کم‌تر خون توسط آن، کم‌شدن حجم عضله‌های این اندام را به‌دنبال دارد و این موضوع نیز در نهایت باعث می‌شود که قلب فضانوردان درحدود ۹٫۴ درصد کروی‌تر شود.
باوجود موقتی‌بودن این شرایط، برخی از پزشکان بر این باور هستند که کم‌شدن حجم قلب انسان در سفرهای فضایی ممکن است عواقب جدی به‌دنبال داشته باشد. به‌گزارش ناسا محققان درحال تحقیق روی این موضوع هستند و نتایج این بررسی علاوه بر کمک به فضانوردان، انسان‌های معمولی و ساکنین کره‌ی زمین را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
احتمال بروز مشکلات روانی در فضا وجود داردزندگی در جو خارج از زمین با مشکلات متعددی همراه است. تغییر شرایط زندگی و تجربه‌ی محیطی کاملا متفاوت با شرایطی بسیار خاص، فشارهای روانی متعددی روی فضانوردان وارد می‌آورد. این مسائل سبب می‌شوند تا فضانوردان شرایط روانی ویژه‌ای را تجربه کنند و مستعد ابتلا به مشکلات مختلفی مانند اضطراب و افسردگی باشند.
دوربودن از خانواده، عدم برخورداری از امکانات ساده‌ای مانند نور خورشید یا حتی غذای تازه و کار سنگین، ازجمله دلایلی هستند که فضانوردان را در معرض ابتلا به بیماری‌های روانی مختلف قرار می‌دهند.
بینایی انسان در فضا کاهش پیدا میکنداختلال بینایی ناشی از فشار درون جمجمه یا VIIP یکی دیگر از عجایب سفر در فضا است که فضانوردان با آن مواجه هستند. این مشکل برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۵ و در فضانوردی به‌نام جان فلیپس مشاهده شد. واشینگتن پست در مطلبی به بررسی این موضوع می‌پردازد و اعلام می‌کند که فیلیپس پس از بازگشت از سفر فضایی خود با افت قابل‌ملاحظه در بینایی مواجه شد. این اتفاق مقدمات تحقیقات پژوهشگران را برای بررسی‌های بیشتر فراهم آورد.
پژوهش‌های تکمیلی نشان‌دهنده‌ی تغییرات ظاهری چشم فضانوردان و افت قدرت بینایی آن‌ها پس از برگشت از سفر فضایی بود. درحال‌حاضر تنها دلیل احتمالی که برای بروز چنین شرایطی مطرح شده، فقدان جاذبه و ایجاد فشار مضاعف روی جمجمه‌ی فضانوردان است؛ البته تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و هنوز نمی‌توان با قطعیت دلیل مشخصی برای بروز این شرایط عنوان کرد.
سیستم ایمنی بدن در فضا ضعیف میشودسفر به فضا درکنار هیجان و شگفتی‌های خود، مشکلات متعددی را نیز برای انسان به‌همراه دارد. یکی از این مشکلات، ضعیف‌شدن سیستم ایمنی بدن در فضا است که برای اولین‌بار در سفر آپولو توسط فضانوردان کشف شد. داستان از این قرار بود که فضانوردان حاضر در این ماموریت، مشکلاتی مانند بی‌نظمی در ضربان قلب، کم‌آبی بدن، اختلال در گوش داخلی را تجربه کردند و پس از بازگشت از ماموریت با مشکلات متعددی مواجه شدند.
بررسی‌های انجام‌شده در این زمینه نشان داده‌اند که پس از خارج‌شدن از جو زمین، تا حدی به دلیل فعال‌شدن غیرعادی نوعی از سلول‌های ایمنی به نام لنفوسیت تی تنظیم‌کننده، سیستم ایمنی بدن فضانوردان ضعیف می‌شود. این تضعیف گاهی اوقات به‌قدری شدید است که باعث می‌شود فضانوردان بعد از برگشت از سفر فضایی، علاوه بر ابتلا به بیماری‌های عفونی ساده مانند سرماخوردگی، با ویروس‌های نهفته‌ای مانند آبله‌مرغان نیز دست‌وپنجه نرم کنند.
فضانوردان ممکن است ناخن‌های خود را ازدست بدهندهمانطور که می‌دانید، فضانوردان برای انجام ماموریت‌های خود در فضا از لباس‌های مخصوصی استفاده می‌کنند که دستکش‌های فضانوردی نیز جزئی از آن‌ها است. این دستکش‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که باعث می‌شوند فشار زیادی به دست‌ها و ناخن‌های فضانوردان وارد شود؛ این موضوع هم در نهایت به افتادن ناخن آن‌ها منجر می‌شود.
درست است که افتادن ناخن‌های دست یا متورم‌شدن آن‌ها موضوع ساده‌ای نیست که بتوان به‌راحتی از کنار آن گذشت؛ اما به‌نظر می‌رسد که انجام تحقیقات بیشتر برای طراحی دستکش‌های مناسب‌تر می‌تواند احتمال بروز این مشکل را به حداقل برساند و فضانوردان در آینده با چنین مشکلی مواجه نخواهند بود.
قد انسان در فضا بلندتر میشوداز دیگر عجایب سفر در فضا که آن را به یکی از سفرهای موردعلاقه‌ی افراد عادی هم تبدیل می‌کند، افزایش قدی است که طی این سفر اتفاق می‌افتد. به‌محض خارج‌شدن از جو زمین، گرانش به نزدیک صفر می‌رسد و این موضوع باعث می‌شود که فشار واردشده روی ستون فقرات به‌میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کند. کم‌شدن این فشار نیز به نوبه‌ی خود سبب می‌شود که قد فضانوردان چند سانتی‌متر بلندتر شود.
یکی از بررسی‌هایی که صحت این موضوع را تایید می‌کند، پژوهشی است که دانشمندان ناسا روی دو برادر دوقلو انجام دادند. در این مطالعه یکی از دوقلوها سفری ۳۴۲ روزه به فضا داشت و برادر دیگر روی کره‌ی زمین مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه‌ی این تحقیق و تحقیقات دیگر مشخص کرد که قد فضانوردان پس از سفر فضایی، به‌طور میانگین درحدود ۲ تا ۵ سانتی‌متر افزایش پیدا می‌کند.
سفر به فضا، ضعیف‌شدن ماهیچه‌ها را به‌همراه دارداتفاق عجیب دیگری که در فضا برای فضانوردان رخ می دهد و سلامتی آن‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، ضعیف‌شدن ماهیچه‌ها یا آتروفی است. سفرهای فضایی طولانی باعث تحلیل‌رفتن ماهیچه‌های فضانوردان می‌شوند و به همین دلیل هم به آن‌ها آموزش داده می‌شود تا در طول سفر خود، به‌صورت مداوم ورزش کنند.
ناسا درحال کارکردن روی این موضوع است تا بتواند راهکارهایی را برای جلوگیری از بروز مشکل تعضیف ماهیچه‌ها پیدا کند. دلیل اهمیت این موضوع نیز به نیاز فضانوردان به داشتن ماهیچه‌های قوی و بدنی سالم است تا بتوانند ماموریت‌های سخت خود را در فضا به بهترین شکل ممکن انجام دهند.
فضا چهره فضانوردان را متورم میکندحجم زیادی از بدن ما از مایع تشکیل شده است. روی زمین، گرانش این مایع را به سمت پایین می‌کشد و مقداری از آن را در اندام‌های تحتانی جمع می‌کند؛ اما در فضا، جایی که وضعیت ریزگرانش حکمفرما است، مایعات بدن ما به‌طور یکنواخت‌تر پخش می‌شود؛ درنتیجه چهره‌ی فضانوردان پف‌کرده‌تر از حالت عادی به‌نظر می‌آید و از آن طرف، پاهایشان ظاهرا لاغرتر از زمانی است که روی زمین هستند.
به‌گزارش واشینگتن پست، «پدیده‌ی پاهای پرنده با صورت پف‌کرده»، زمانی ظاهر می‌شود که خون و سایر مایعات بدن در اثر گرانش ناچیز در سمت بالاتنه تجمع می‌کنند و در آنجا می‌مانند؛ درنتیجه سرها متورم و پاها کوچک می‌شوند. در این وضعیت، ظاهر فضانوردان می‌تواند با متورم‌شدن چهره‌ی آن‌ها تغییر کند. فضانوردان ممکن است احساس انباشتگی بیش از حد خون پیدا کنند؛ گویی سرشان به‌طور پیوسته سرد است. بااین‌حال چند هفته پس از ماندن در فضا، بدن خود را با تغییر گرانش تنظیم می‌کند و مقداری از پف صورت می‌خوابد.
سفر فضایی ممکن است احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهدفضانوردانی که ۶ ماه را در فضا می‌گذرانند، تقریبا به اندازه‌ی هزار آزمایش پرتو ایکس قفسه سینه درمعرض تابش‌ها قرار می‌گیرند. قرارگرفتن تحت بمباران انواع مختلف تابش‌ها، بدن را درمعرض خطر ابتلا به سرطان، آسیب سیستم عصبی مرکزی، تحلیل استخوان و برخی از بیماری‌های قلبی و عروقی قرار می‌دهد. بااین‌حال محاسبه‌ی دقیق سطح خطر تاکنون دشوار بوده است. همچنین اطلاعات دانشمندان درباره‌ی تاثیر تابش‌ها در ماموریت‌های فضایی طولانی‌مدت به مقاصد اعماق فضا مانند ماه و مریخ هنوز محدود است.
هرچه فردی زمان بیشتری را در فضا بگذراند، در معرض تابش‌های بیشتری قرار می گیرد و از نظر تئوری، آسیب DNA بیشتری انباشته می‌شود. نمی‌توان با اطمینان گفت که آیا این آسیب DNA واقعاً خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد یا خیر؛ زیرا ابتلا به سرطان تحت تأثیر عوامل محیطی و ژنتیکی متعددی قرار دارد. به عنوان مثال، احتمالاً منصفانه خواهد بود که بگوییم فضانوردان امروزی احتمالاً جزو برخی از افراد مناسب روی کره زمین هستند. آن‌ها احتمالاً رژیم غذایی سالمی دارند، زیاد ورزش می‌کنند و سیگار نمی‌کشند و زیاد الکل نمی‌نوشند. تمام این موارد احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.
اتفاقات عجیب برای فضانوردان درحین سفرهای فضایی، همیشه یکی از جذاب‌ترین موضوعات برای مردم عادی بوده است. عجایب سفر به فضا، تنها به مواردی که اشاره کردیم محدود نمی‌شوند و هم‌زمان با پیشرفت علم و افزایش دامنه‌ی تحقیقات، در آینده‌ی نزدیک قطعا شاهد خبرهای جذاب‌تری هم در این حوزه خواهیم بود.
