آخرین موضوعی که می‌توانید آن را به دهانه‌ها‌ی همیشه‌تاریک قطب‌ها‌ی ماه ارتباط دهید، زندگی است؛ اما همین دهانه‌ها می‌توانند به ما نشان دهند صد‌ها میلیون سال پیش، تشکیل ارگانیسم‌ها‌ی چند‌سلولی روی زمین چقدر پیچیده بوده است. همین اطلاعات بینش تصورناپذیری از شرایط زیستی پیشین زمین به ما می‌دهد.
دلیل اینکه از شرایط قطب‌ها‌ی تاریک ماه می‌توانیم به شرایط زیستی زمین برسیم، این است که بار‌ها شهاب‌سنگ‌ها‌یی مانند همانی که باور داریم باعث انقراض دایناسور‌ها شده است، به زمین برخورد کرده‌اند. هربار براثر همین برخورد‌ها هزاران تن از مواد زمین ازجمله باکتری‌ها و کرم‌ها و موارد دیگر به فضا منتقل شده‌اند. مقداری از همین مواد به ماه رسیده‌اند و ممکن است این مواد در دهانه‌ها‌ی ماه، دست‌نخورده باقی مانده باشند؛ اما متاسفانه اگر با همین برنامه‌ها‌ی فعلی برای کاوش ماه پیش برویم، ممکن است همه‌ی این‌ها را از بین ببریم.
روی زمین به‌ندرت پیش آمده است (البته اگر اصلا پیش آمده باشد) که DNA بیشتر از یک‌میلیون سال باقی بماند. با‌این‌حال، نگه‌داشتن DNA در دما‌ی تنها چند درجه بالای صفر مطلق و محافظت از آن درمقابل تابش یونیزه‌شده‌ی مضر، می‌تواند DNA را به‌صورت نا‌محدود زنده نگه دارد و زندگی در کل پوسته‌ی زمین نفوذ می‌کند. طبق نتایج پروژه‌ی رصد‌خانه‌ی دیپ کربن (Deep Carbon Observatory project)، حتی سنگ‌ها‌یی که منشأ آن‌ها کیلومتر‌ها زیر زمین است، اجتماع‌ها‌ی میکروبی و موجوداتی مانند نماتود‌ها را به فضا منتقل می‌کنند.
هر ماده‌ی زنده‌ای که به فضا منتقل شود، سریعا منجمد می‌شود و دیگر تغییری در DNA آن اتفاق نمی‌افتد. زمانی‌که مواد و سنگهای زمینی با سرعت ۱۱ کیلومتر‌بر‌ثانیه به فضا وارد شوند، قبل از اینکه بتوانند خودشان را به ماه برسانند، در مدار مناسبی قرار می‌گیرند و به دور زمین می‌گردند. طبق محاسبات دانشمندان، به‌نظر می‌رسد هر ۱۰۰ کیلومترمربع از سطح ماه، حدود ۲۸ هزار کیلوگرم ماده‌ی زمینی را در خود جا داده است.
دانشمندان با بررسی موادی که از پروژه‌ها‌ی آپولو به‌دست آمده است، پیش‌بینی‌ها‌ی مبنی‌بر وجود مواد زمینی و سلول‌ها‌ی زیستی در فضا را تأیید کردند. با این همه، میزان این مواد بسیار کم است. این مورد برای نمونه سنگهای تأثیرگرفته از چرخه‌ها‌ی بی‌رحمانه‌ی محافظت‌نشده‌ی شب و روز نیز صادق است. این چرخه‌ها شامل دو هفته تابش مستقیم و بدون فیلتر خورشید است که می‌تواند مولکول‌ها‌ی زیستی را از بین ببرد. این نکته در پژوهش جدید، بسیار درخورملاحظه است که به‌نظر می‌رسد آپولو حد‌اقل یک شهاب‌سنگ زمینی با خود برگردانده است.
دهانه‌ها‌ی موجود در قطب‌ها‌ی ماه، محلی است که بیشترین احتمال پیداکردن DNA محافظت‌شده از زمین در آن وجود دارد. این دهانه‌ها همیشه تاریک هستند و دهانه‌ی شکلتون در قطب جنوبی ماه، بیشتر از سه‌میلیارد سال عمر دارد. عمر این دهانه دامنه‌ی گسترده‌ای از تاریخ حیات روی زمین را پوشش می‌دهد. دهانه‌ی شکلتون از شدت تابش خورشید در امان است و می‌تواند نمونه‌ها‌ی بیولوژیک را در کل تاریخ زمین از تأثیر برخورد‌ها‌ی سیارکی حفظ کند. داخل این دهانه سرد است و همین شرایط، این دهانه را به محفظه‌ی حفاظت‌کننده تبدیل کرده است.
با تمام این‌ها، تنها همین ماندن ماده‌ی ژنتیکی در محیط تاریک، در‌امان‌ماندن آن را تضمین نمی‌کند. با اینکه این مواد ژنتیکی از تابش مستقیم خورشید در امان هستند، بازهم تابش‌ها‌ی کیهانی که منشأ کهکشانی دارند، می‌توانند به‌سادگی مولکول‌ها‌یی شبیه DNA را نابود کند. با‌این‌حال، آن بخش از ماده‌ی ژنتیکی که زیر تخته‌سنگ‌ها و گدازه‌ها‌ی سردشده قرار گرفته‌اند، بخت حفظ‌شدن و در‌امان‌ماندن دارند.
توالی‌یابی ژنوم
فهمیدن اینکه ماده‌ی ژنتیکی در ماه حفظ می‌شود یا نه، ارزشمند است. DNA حفظ‌شده در قطب‌ها‌ی ماه برای فهم بهتر داستان تاریخی زمین، اهمیت بسیار دارد. برای مثال، برخورد چیکسولوب (برخوردی که آخرین‌بار دایناسور‌ها را منقرض کرد)، به‌اندازه‌ی کافی به زمان ما نزدیک است و هر‌گونه ماده‌ی ژنتیکی که ازطریق این برخورد به ماه منتقل شده باشد، می‌تواند اطلاعات مهمی از جانورانی به ما بدهد که در آن زمان زندگی می‌کرده‌اند.
احتمال کمی هم بر این مبنا وجود دارد که ممکن است بتوانیم در همین شکل زندگی فعلی موجود روی زمین، ارگانیسم‌ها‌ی شروع‌کننده‌ی حیات را بیابیم و با کمک آن‌ها بتوانیم تحولات حیات زمینی را پیگیری کنیم. احتمال دیگری نیز بر این مبنا وجود دارد که ممکن است نمونه‌ی DNA محافظت‌شده‌ی کافی از مهره‌دارانی مانند دایناسور‌ها وجود داشته باشد که بتواند طرح و نقشه‌ای کلی برای احیا‌ی موجودات منقرض‌شده فراهم کند (مانند پارک ژوراسیک).
متقابلا برخورد سادبری (Sudbury impact) که به ۱/۸۵ میلیارد سال پیش بر‌می‌گردد، سنگ‌ها‌یی به فضا فرستاد که شامل DNA پروکاریوت‌ها (پیش‌هسته‌ها) مانند باکتری‌ها هستند. انتقال این نوع سنگ‌ها به فضا، باعث گسترش و رشد سریع‌تر یوکاریوت‌ها (پس‌هسته‌ها) شدند. یوکاریوت‌ها در مقایسه با پروکاریوت‌ها، ساختار‌ها‌ی سلولی پیچیده‌تری دارند. با تعین توالی DNA موجود در دهانه‌ها‌یی مثل شکلتون، می‌توان اطلاعات مستقیم ژنتیکی موردنیاز برای فهم یوکاریوت‌ها‌ی پیچیده‌ای را فراهم کرد که صد‌ها میلیون سال پیش تکامل یافته‌اند.
در‌حال‌حاضر، درک ما از ارگانیسم‌ها‌ی پیشین فقط از مقایسه‌ی توالی‌ها‌ی DNA موجوداتی به‌دست آمده که به‌تازگی از بین رفته‌اند. برای مثال، اگر بخواهید بفهمید جد مشترک انسان‌ها و میمون‌ها‌ی بزرگ چگونه بوده است، می‌توانید ژنوم موجوداتی را که به‌تازگی زیسته‌اند، با یکدیگر مقایسه کنید و توالی‌ها‌ی DNA اجداد مشترکمان را حدس بزنید که به ۵ تا ۱۰ میلیون سال پیش مربوط هستند. زمانی‌که این اطلاعات با توالی‌ها‌ی DNA انسانی مربوط به چندهزار سال پیش ترکیب شوند که از مکان‌ها‌ی باستان‌شناسی جمع‌آوری شده‌اند، به‌طور چشمگیری به فهم مبدأ انسان منجر می‌شوند. برای مثال، از این اطلاعات می‌توان متوجه شد نخستینیان (هومینیدها) معمولا درون‌زایی می‌کردند.
درنهایت، اگر فقط بخواهیم به شواهد مربوط به DNA موجود روی زمین تکیه کنیم، بازسازی اجداد باستانی‌تر، تنها در حد حدسی علمی باقی می‌ماند. قطعا موضوع درباره‌ی گیاهان و حیواناتی که بیشتر از ۵۰۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده‌اند، به همین شکل است. رویکرد‌ها‌ی مقایسه‌ای نیز در کسب اطلاعات درباره‌ی عملکرد متابولیسم اولین پروکاریوت‌های فتوسنتزکننده که دومیلیارد سال پیش زنده بوده‌اند، دچار محدودیت هستند. خوش‌‌اقبالی در این است که قطب‌ها‌ی ماه نمونه‌ها‌ی DNA را در خود نگه داشته‌اند؛ نمونه‌هایی که می‌توانند پاسخ پرسش‌های بسیاری را بدهند.
خطرهای اکتشاف
با توجه به مخاطراتی که وجود دارد، واضح است مکان‌ها‌یی که قابلیت نگه‌داری این نمونه‌ها را دارند، باید محافظت شوند. برنامه‌ها‌یی که به‌تازگی درباره‌ی اکتشاف‌ها‌ی مربوط به ماه چیده شده است، باعث نگرانی دانشمندانی است که مایل‌اند این نمونه‌ها‌ی تجدیدناپذیر را تحلیل کنند.
بسیاری از شرکت‌ها و آژانس‌ها‌ی فضایی به‌دنبال تأسیس پایگاهی روی ماه در چند سال آینده هستند تا با این کار بتوانند دهانه‌ها‌ی موجود در قطب‌ها‌ی ماه را حفر کنند و به آب‌ها‌ی منجمد رسوب‌کرده برسند. حتی تحقیقات علمی معتبر ازجمله فرودآمدن حساب‌شده‌ی فضاپیما‌ها در این دهانه‌ها، می‌تواند خطرهایی به‌همراه داشته باشد و فضا‌نوردانی که به‌منظور بررسی قطب‌ها‌ی ماه به به این مناطق قدم می‌گذارند، می‌توانند این مناطق را آلوده کنند.
با وجود این دلایل، مأموریت‌ها‌یی که برای کاوش ماه در نظر گرفته شده‌اند، باید بعد از ثابت‌کردن این موضوع انجام شوند که آیا این دهانه‌ها میراث ژنتیکی باستانی را در خود دارند یا نه.
ارسال مطلب به ایمیل دوستاتون:
