زبان بدن یا Body Language زبانی است که با استفاده بهینه از آن میتوانیم در برقراری ارتباط موثر و مذاکرات خود توانمندتر شویم. اگر از ما بپرسند زبان اصلی ما چیست؟ شاید بگوییم فارسی. با اینکه پاسخ درستی است اما در عمل اولین زبانی که ما با آن صحبت میکنیم و نیاز داریم که آن را یاد بگیریم، یک زبان مشترک است به نام زبان بدن. چراکه افراد بر خلاف کنترلی که روی کلام شان دارند، معمولا روی زبان بدن خود کنترلی نداشته و معمولاً حقیقت درونشان را بروز میدهند.
زبان بدن، رفتارهایی غیرکلامی، فیزیکی و ناخودآگاه است که بوسیله آن میتوان به چالشها و احساسات درونی افراد در لحظه حال، پی برد. یعنی میتوان حدس زد که شخص در حال تجربه چه احساسی است؟ استرس، ترس، احترام، اعتماد به نفس، نگرانی و غیره. مثلا در اکثر مواقع افراد هنگام دروغگویی نمیتوانند ارتباط مستقیم چشمی برقرار کنند یا جلوی دهانشان را میگیرند و …
عمق لبخند ما به مادرمان با عمق لبخند ما به شخص غریبهای که در مقابل او راحت نیستیم، تفاوت دارد، بنابراین زبان بدن دارای پیامهای پنهان و گوناگونی است. یعنی طرز لبخند زدن، نگاه کردن، حرکت دادن دست یا پا، طرز نشستن و… همگی دارای پیامهای مخصوص به خود هستند.
آیا زبان بدن مختص انسان است؟
آیا تا به حال به بچه های یک حیوان در حضور مادرشان نزدیک شدهاید؟ به تغییر حالات بدنی مادر توجه کردهاید؟ یا تا به حال به تفاوت چشمان گربهای که به شما اعتماد دارد با گربهای که مورد آزار انسانها بوده، دقت کردهاید؟ آیا تا به حال متوجه شدهاید که از سگی که دماش را برای شما تکان میدهد و چشمانش را نیمه بسته میکند، کمتر میترسید؟
اگر کمی در رفتار حیوانات دقیق شوید، میبینید که حیوانات هم از زبان بدن خود برای انتقال پیام به یکدیگر و به انسانها، استفاده میکنند. تن گفتار اصطلاح دیگری است که مرتبط با اصطلاح زبان بدن استفاده میشود. بدین معنی که پیام شخص به جای نوشتن یا بیان کردن کلامی، بطور غیر مستقیم و ناخودآگاه به افراد مقابل او رسیده و آنها میتوانند به نیت درونی، احساسات و اهداف وی پی ببرند.

چرا یاد گرفتن زبان بدن مهم است؟
بهترین مثال برای این سوال، فیلم های «چارلی چاپلین» است که بدون حتی یک کلمه، صرفا با ارتباطات غیرکلامی، بسیار بیشتر از هر فیلم دیگری احساسات انسان را درگیر میکند. طبق تحقیقات حدود ۶۰ درصد پیامهای ما بصورت غیر کلامی و با استفاده از زبان بدن منتقل میشود. یعنی اگر به این مهارت توجه نکنیم، فقط از حدود ۴۰ درصد توانایی خود در ارتباطاتمان استفاده میکنیم.
آموختن زبان بدن بسیار مهم است زیرا زبان بدن در بطن زندگی روزمره ماست و در واقع بخش زیادی از موفقیتهای ما را تحت تاثیر قرار میدهد. چرا که زندگی و موفقیت انسانها در گرو ارتباط آنها با افراد مختلفی است که با فهمیدن زبان بدن آنها و یا رساندن پیام خود به آنها با زبان بدن، میتوان کیفیت آن روابط را ارتقا بخشید.
در ارتباط با فواید زبان بدن میتوان به موارد زیر اشاره کرد :- در همدلی با افراد، به شما کمک میکند بهتر اطرافیانتان را درک کنید و با آنها همراهی و همدلی کنید.
-بابت روابط انسانی، به شما کمک میکند دیگران را بهتر درک کنید و کیفیت روابط تان را بالاتر ببرید.
- در حین کار گروهی، به شما کمک میکند هم گروهیهایتان را بهتر درک کنید و باهم تعامل موثرتری برقرار کنید.
- در شناخت افراد، به شما کمک میکند بهتر و زودتر متوجه سوء قصد و یا مخفی کاریهای افراد شوید.
- برای سازمان شغلیتان، به شما کمک میکند که قبل از بحرانی شدن شرایط متوجه شوید که سازمان یا کارمندان تان نیاز به تغییرات و یا کمک دارند.
- در مذاکره، به شما کمک میکند موضع و خواست طرف مقابلتان را بهتر درک کنید، همچنین راحت تر افراد را متقاعد میکنید.
- در سخنرانی، به شما کمک میکند با اعتماد به نفس بیشتر اثرگذاری سخنانتان را بالاتر ببرید.
- در تشخیص احساسات، هیجانات، صداقت، پیش بینی موضع افراد و غیره نیز به ما کمک خواهد کرد.
کدام اثرگذارتر است؟ گفتار ما یا زبان بدن ما؟آنچه بیان میکنیم صرفاً یک انتقال اطلاعات است، درحالی که آنچه به زبان بیان نمیکنیم و در زبان بدن ما نهفته است، نگرش و احساسات پشت آن اطلاعات است. بطور مثال در ابتدای هر دیداری، قبل از آغاز گفتگو، حالات رفتاری اشخاص باعث ایجاد قضاوت اولیه میشود.
معنای حریم شخصی در زبان بدن
حریم شخصی، فاصلهای است که فرد در آن فضا احساس راحتی میکنند و در صورتی که شخصی وارد آن محدوده شود، حسی ناخوشایندی به فرد دست میدهد. پس در زبان بدن، مفهوم حریم شخصی میتواند پیامهای مختلفی را منتقل کند. البته این فضاها در فرهنگهای مختلف، معانی و محدودههای منحصر به فرهنگ خودشون را دارند اما بطور مثال طبق نظریه ادوارد هال:
-در صورتی که فاصله افراد بین ۱۵ تا ۴۵ سانتی متر باشد، نشان دهنده فضای صمیمی و رابطه نزدیک بین افراد است.
- در صورتی که فاصله افراد بین ۴۵ تا ۹۰ سانتی متر باشد، نشان دهنده فضای شخصی، خانوادگی، دوستانه و همکارگونه است.
- در صورتی که فاصله افراد بین ۱٫۵ تا ۳٫۵ متر باشد، نشان دهنده فضای اجتماعی بین افراد با آشنایی مختصر است.
-در صورتی که فاصله افراد بین ۳٫۵ تا ۷٫۵ متر باشد، نشان دهنده فضای عمومی است.
زبان بدن، اکتسابی یا ذاتی؟
برای پاسخ به این سوال، باید بگوییم پاسخ قطعیای برای آن وجود ندارد. ما گاهی رفتارهایی داریم که بدون فکر، آنها را انجام میدهیم. برخی از این رفتارها در تمام فرهنگها در سراسر جهان یکساناند. مثل خنده حین خوشحالی یا اخم حین ناراحتی، بنابراین میتوانیم بگوییم این رفتارها ریشه ذاتی دارند. اما برخی مهارتها در زبان بدن نیز هستند که از طریق آموزش و تمرین میتوان آنها را فرا گرفت مثل برخی از تکنیکهای سخنرانی یا مذاکره.
چند تکنیک کلیدی در مورد زبان بدنزبان بدن چند تکنیک مختلف دارد که در ادامه آنها را بررسی میکنیم
.
۱- قدرت لبخند
استفاده از قدرت لبخند بسیار مهم و حساس است. چرا که باید به جا و به میزان مناسب از آن استفاده کرد. در غیر این صورت نتیجه عکس میدهد. به طور مثال در موقعیتهایی که شما باید قدرت خود را نشان دهید استفاده زیاد از لبخند مناسب نیست، ولی در آشنایی با اشخاص بهتر است از این قدرت در پایان مکالمات استفاده کنید. تا ارتباط مناسبی تری را بسازید.
۲- قدرت حرکات سر
یکی از نکات مهم در تاثیرگذاری بر مردم این است که کاری کنید آنها متوجه علاقه شما به صحبت با خودشان شوند. یکی از تکنیکهای آسان در این زمینه، استفاده از حرکات سه گانه سر است. سه تکان سریع و کوچک پشت سر هم. این حرکت به طرف مقابل این پیام را میرساند که ما به شنیدن صحبتهای او علاقه مندیم.
۳- قدرت حرکات دستان
مغز انسان به دستها به عنوان یک مکانیسم ایمنی توجه ویژه دارد چون در روند تکامل انسان، دستها در حین حملات نقش اصلی داشتهاند، بنابراین هنگام مذاکره دستهای خود را مخفی نکنید چراکه پیام غیر قابل اعتماد بودن را در ذهن طرف مقابل تان تداعی میکند.
باید در استفاده و میزان حرکات دستهای خود تعادل داشته باشید! منظور از تعادل این است که با وجود اینکه حرکات دست باعث جلب نظر و دقت طرف مقابل میشود، اما اگر بیش از حد باشد و یا خارج از محدوده بالای سینه تا پایین کمر باشد، باعث ایجاد حواس پرتی میشود. یکی از راههای آموختن تسلط مناسب به حرکات دست، دقت به حرکات دست سخنرانان حرفهای است.
۴- قدرت زاویه بدن
زاویه بدن و نحوه نشستن ما در مقابل افراد پیام مهمی را به آنها میرساند. مستقیماً و بدون زاویه در مقابل شخصی نشستن، باعث میشود مغز طرف مقابل ما پیام تخاصمی بودن بگیرد. بنابراین بهتر است برای اینکه کمتر تهدید کننده بنظر برسیم، هنگام صحبت با زاویه کمی بنشینیم یا بایستیم.
۵- قدرت مرور ارزشمندیها
هنگامی که از درون حس پیروزی و قدرت نمایید، تاثیرگذاری زبان بدن شما به مراتب بالاتر میرود. اما این حس به خودی خود به وجود نمیآید؛ بلکه باید بطور ارادی به تجربیات مثبت و موفقیتهای خود فکر کنید.
۶- قدرت آرامش
یکی از نکات مهم در استفاده از زبان بدن این است که اصلا نباید پیام مضطرب بودن، عصبی بودن و استرس داشتن را از خود نشان دهید. البته گاهی ما متوجه داشتن این پیامها در رفتارهایمان نمیشویم. چون آنها را بدون فکر انجام میدهیم، به همین دلیل میتوانیم از دوستی بخواهیم که هر زمان متوجه این پیامها در رفتارهای ما شد به ما تذکر دهد تا به آنها آگاهتر شویم.
برخی از رفتارها که پیام ریلکس نبودن ما را به اشخاص مقابل مان میدهد:- فشردن دستها به همدیگر
-مالش بازوها
- کندن پوست لب
-شکستن انگشتان
برخی از رفتارها که پیام ریلکس بودن ما را به اشخاص مقابل مان میدهد:-شل بودن عضلات
- جلو گرفتن سینه و گردن
- باز بودن پاها به اندازه عرض شانه
زبان بدن در موقعیتهای مختلف
یکی از رمزهای عملکرد موفق، دانستن مناسبترین زبان بدن در موقعیتهای متفاوت است. در ادامه تعدادی از موقعیتهای اصلی را مرور میکنیم:
۱- زبان بدن در تشخیص دروغگویی
-
داشتن شناخت اولیه: درابتدا ما باید بدانیم افراد در حالت عادی چطور رفتار میکنند و زبان بدن راست گوییشان چطور است.
-
داشتن نشانههای واضح: گاهی رفتار غیر منتظر حین بیان مطلبی، میتواند نشانی از دروغ گویی افراد باشد. مثل فشردن لبها. چرا که نشانه امتناع فرد از بیان مطلبی است. داشتن لحن پرسشی به جای لحن خبری که نشان از عدم اطمینان فرد از مطلب بیان شده دارد. فاصله گرفتن ناگهانی از شما که نشانه عدم راحتی فرد بدلیل نگرانی از برملا شدن دروغش است. پاسخ دادن کوتاه در مقابل سوالاتی که به توضیح نیاز دارند.
-
داشتن چند نشانه باهم: یعنی با دیدن یک نشانه، به دنبال باقی نشانهها نیز در فاصله زمانی چند ثانیه تا چند دقیقه باشید.
-از دیگر نشانههای رفتاری که احتمالا نشانهای از دروغگویی فرد است: مالیدن چشم و گوش و چانه، خندههای اجباری حین صحبت، دست در جیب یا به حالت مشت، دزدیدن نگاه، کشیدن یقه لباس، و…
۲- زبان بدن در سخنرانی
یکی از راههای تقویت مهارت سخنرانی، آموختن دانش زبان بدن و کنترل آن است. برخی از تکنیکهای موثر آن:
-موضع مصمم: رفتارهای زیر این پیام را به مخاطب القا میکند: پرهیز از زیاد حرکت کردن، پرهیز از صحبت هنگام راه رفتن، ایستادن با پاهایی که اندازه عرض شانه باز است، و…
-صدای پر قدرت: از تمرین تنفس شکمی و تنفس از دیافراگم، برای حجم دادن به صدایتان استفاده کنید. چرا که صدایتان حین سخنرانی باید تا ردیف آخر برسد.
- قدرت نگاه: مانند رهبران با اطمینان نگاه کنید و سعی کنید تا پایان هر جمله به چشمان یک نفر نگاه کنید.
-حرکات تاکیدی دست: از گذاشتن دست در جیب، دست به سینه یا بستن دستها بپرهیزید. به جای آن، هنگام بیان نکات مهم، دستانتان را طوری بالا بیاورید انگار یک توپ را بین آنها گرفتهاید.
-توجه به بازخورد حضار: روی زبان بدن مخاطبین تان، چه حین سخنرانی خود، چه روی سخنرانیهای قبلی خود دقت کنید.
۳- زبان بدن در مصاحبه شغلی
در طول مصاحبه بدن شما نشان میدهد که درباره خودتان چطور فکر میکنید؛ یا چقدر از خودتان مطمئن هستید. اما از آنجایی که شخص استرس زیادی را تحمل میکند بنابراین اگر بر زبان بدن خود مسلط نباشد، ممکن است به نتیجه دلخواه خود نرسد. برخی از تکنیکهای مهم در این زمینه:
-انتخاب لباس مناسب: لباسی راحت که در هر حالتی در حین جلسه مصاحبه آزادی عملتان را محدود نکند. همچنین در ظاهر سعی کنید اصلا حالتی شلخته نداشته باشید.
-نحوه ورود و برخورد اولیه: که باید توام با آرامش وهمراه تنفس آرام باشد.
-صاف نشستن و صاف ایستادن: چراکه نشان از اعتماد به نفس، هدفمند و قدرتمند بودن شخصیت شماست.
- ارتباط چشمی مناسب: ارتباط چشمی مناسب دلیل محکمی بر اطمینان به خود است. سعی کنید به همه افراد تیم ارزیاب نگاه کنید نه فقط یک نفر.
- نحوه نشستن: نه زیاد به عقب تکیه دهید که حالتی بی تفاوت نسبت به جلسه و شغل داشته باشید و نه زیاد به جلو متمایل شوید که پیام نگرانی و ترسیدن را منتقل کند. همچنین انداختن پاها روی هم نشانهای از اضطراب شماست.
- کنترل دستها: تکان زیاد دستها حین صحبت و یا بازی کردن با انگشتان یا زیورآلات نشانه پریشانی شماست.
-مدیریت لبخند: چهرههای خندان، حس مثبت و آرامش بیشتری را به مخاطب خود منتقل میکنند. اما در نظر داشته باشید منظور ما لبخند ملایم است؛ وگرنه خندیدن زیاد اثر منفی بر تیم ارزیاب دارد.
- تمرکز روی تنفس: با تکنیک ۴-۷-۸ (۴ شماره دم، ۷ شماره حبس دم، ۸ شماره بازدم) تنفس و ضربان قلبتان آرام شده و بر خود مسلط تر میشوید.

۴- زبان بدن در مذاکره
نقش زبان بدن در پیشرفت و موفقیت مذاکره بر هیچ کسی پوشیده نیست؛ چون دو طرف مذاکره هم به کلام و هم به حرکات قبل از شروع صحبت و در حین مذاکره بسیار توجه دارند. تکنیکهایی که در این زمینه میتوانید از آنها استفاده کنید:
حضور به موقع:وقتی شما دیر به جلسه مذاکره برسید، پیامهای مختلفی به ذهن مخاطبتان القا میشود. از جمله اینکه شما فرد با ادب، مسئولیت پذیر و یا منظمی نیستید. علاوه بر آن خودتان به دلیل این تاخیر مضطرب خواهید شد؛ که باعث از دست رفتن آرامش و اعتماد به نفستان میشود.
دست دادن:دست دادن اصولی، باعث میشود احساس راحتی در افراد حاضر در جلسه بوجود بیاید. افراد نسبت به هم حس همدلی بیشتری پیدا کنند و تنش جلسه کاهش یابد. برخی اصول دست دادن موثر موارد زیر است :
- داشتن تماس چشمی مناسب
- داشتن لبخندی گرم و دوستانه
-مقداری خم شدن به سمت طرف مقابل
- خم شدن جزئی آرنج و بازوی کشیده
-رو به پایین بودن انگشتان دست هنگام فشردن دستهای طرف مقابل
- وارد کردن فشاری برابر با فشاری که طرف مقابل وارد میکند.
- جدا کردن دست پس از یکی دو ثانیه
حفظ ارتباط چشمی:قدرتمندترین ابزار در زبان بدن چشمها هستند. هنگامی که حین مذاکره به چشمان مخاطبتان نگاه نکنید، این پیام را به او منتقل میکنید که صداقت کافی ندارید یا در حال طفره رفتن هستید. البته باید در نظر داشت زیاد از حد خیره شدن به چشمان کسی خوب نیست و در وجود وی باعث ایجاد ترس شده و شاید فکر کنند شما فردی عصبی هستید.
حفظ سکوت به موقع:سکوت در مقابل صحبت هر شخص این پیام را به همراه دارد که شما برای حرفهای او احترام قائل بوده و با اشتیاق به او گوش میدهید. حتی بهتر است بلافاصله بعد پایان صحبت طرف مقابل، شروع به صحبت نکنید؛ تا این پیام را به وی برسانید که در حال فکر به حرفهای او هستید.
فاصله دستها با صورت:قرار دادن دست روی صورت، نشان از ناراحتی و عصبانیت و قرار دادن دست روی لب یا چشم، میتواند نشان از دروغگویی داشته باشد.
آگاهی به تغییر چهره:مراقب باشید چهرهتان، تفکرتان را لو ندهد. مثلا اگر موضوع ناراحت کننده یا ناامید کنندهای شنیدید، باید مراقب باشید تا پایان مذاکره زبان بدن خود را مثبت حفظ کنید.
توجه به بدن:
همانطور که باید مراقب تغییر چهره خود باشید، باید به حالات بدن خود نیز توجه کنید و مسلط باشید. به طوریکه حالات بدنتان از اعتماد به نفس و قدرت درونی تان خبر دهد. مثلا هرگز حین مذاکره با انگشتانتان روی میز ضرب نگیرید ویا پاهایتان را تکان ندهید.
زبان بدن در سیاستموضوع رعایت زبان بدن در حیطه سیاست بسیار مهم است. چرا که اثرگذاری سیاستمداران کلید اصلی پیشبرد اهدافشان است و همچنین زبان بدن آنها ممکن است انگیزههای واقعی این افراد را لو بدهد. برخی از تکنیکهای اصلی در این زمینه:
- به چشمان مردم نگاه کنید تا حس نکنند اهل طفره رفتن و غیر قابل اعتماد هستید.
- به این موضوع آگاه باشید که لبخند شما به مردم پیام همدلانه منتقل میکند.
- راست قامت باشید تا مردم شما را قابل اتکا بدانند.
- با تکان دادن زیاد دستان خود، این پا اون پا کردن، یا مرتبا پلک زدن مردم را مضطرب نکنید.
- فراموش نکنید که دست به سینه بودن مقابل مردم، باعث میشود آنها نتوانند راحت نظراتشان را اعلام کنند و حس کنند هیچ قدرت و جایگاهی ندارند.
زبان بدن در روانشناسی
روانشناسان با استفاده از زبان بدن، به نکات بسیار زیادی راجع به هیجان و احساسات نهفته مراجع پی میبرند که در پیش برد جلسه درمانی بسیار کمک کننده خواهد بود. چرا که در اغلب موارد شخص مراجعه کننده نمیداند دقیقا از چه چیزی انقدر پریشان شده یا حس واقعیاش چیست. یا در مواقعی با استفاده از زبان بدن است که درمانگر متوجه دروغگویی یا مخفی کاری مراجع میشود. پس آموختن زبان بدن برای روانشناسان موضوعی حیاتی است.
تکنیک های پایه ای زبان بدن در محیط کار
آموختن اصول زبان بدن در محیط کار و درک آن در همکاران، میتواند باعث بهبود عملکرد و راندمان کل تیم و ارتقای شغلی شود. در ادامه لیسیتی از مهمترین تکنیکهای این حیطه آمده است:
راست قامت بودن:کشیدهترین و بهترین حالت ایستادن خود را داشته باشید. چراکه نشانه اعتماد به نفس و قدرتمندی شماست. یعنی کمرتان را صاف کنید، چانهتان را بلند کنید و سرتان را بالا نگه دارید.
پرهیز از حرکات عصبی:مثلا حرکاتی مثل کندن پوست لب، چرخاندن موها، جویدن نوک خودکار یا مداد، ضربه روی میز یا پا، جویدن ناخن و … حرکاتی هستند که شما را فردی عصبی در ذهن افراد نشان میدهد.
لبخند زدن:
انسانها طوری برنامه ریزی شدهاند که عموما در جواب لبخند، پاسخ مثبتی دارند. همچنین باعث میشود مدیرتان حس کند شما از کارتان لذت میبرید و این موضوع باعث تعامل بهتری میشود.
تسلط بر اطراف:با حرکت کردن در محیط کار درصورتی که منعی نداشته باشد، و یا با باز کردن دستهایتان درحالت نشسته پشت میز، تسلط فیزیکی خود را به رخ بکشید
حفظ ارتباط چشمی:نگاهکردن به چشمان مخاطب، یک سیگنال اجتماعی است که باید در میزان آن تعادل را رعایت کرد.
حفظ حالت چهره مناسب:همواره سعی کنید در فشرده ترین حالت کاری یا کسل کننده ترین وظیفه شغلی نیز، حالت چهره تان منفی نباشد.
دست دادن صحیح:در برخورد اول دست دادن صمیمانه و اصولی حس مثبتی از شما در همکارانتان به وجود میآورد. در طول همکاری نیز فراموش نکنید هیچ کس از بی حال دست دادن شما لذت نخواهد برد
حرکات دست:این تکنیک نیز مانند ارتباط چشمی به یک تعادل نیاز دارد. چراکه اگر زیاد از حرکات دست استفاده کنید، نشان دهنده و القا کننده اضطراب است و اگر بسیار کم استفاده کنید نشانه معذب بودن شماست.
تکان دادن سر:برای تایید حرف طرف مقابل تان کمی صبر کنید و به آرامی سر خود را تکان دهید. در این تکنیک اغراق نکنید.
توجه کامل:همیشه هنگام صحبت با هر کسی در محیط کار خود، با زبان خود نشان دهید کاملا توجه شما به حرف های طرف مقابل تان است. چون در غیر اینصورت شما شخصیتی بی ادب از خود را به نمایش گذاشتهاید.
اشتباهات زبان بدن در محیط کار
- ضعیف دست دادن
-عدم برقراری ارتباط چشمی
- لبخند نزدن
- بی قراری و بروز حالت کلافگی
-عدم رعایت حریم شخصی
- بروز حالت خستگی جسمی و خمیدگی
-دست به سینه بودن
- بیش از حد رسمی یا غیر رسمی بودن
تفاوتهای فرهنگی و روانشناسی در زبان بدن
همواره در تفسیر زبان بدن باید به پیشینه فرهنگی آن رفتار در فرهنگ موردنظر و شرایط روانی افراد توجه داشته باشیم. مثلا در فرهنگ شرق قطع کردن ارتباط چشمی یا از کنار نگاه کردن نوعی ادب محسوب میشود. اما در فرهنگ غرب برعکس است و ارتباط چشمی مداوم را توجه و ادب تعبیر میکنند. همچینین گاهی شرایط ذهنی و شناختی افراد باعث درک متفاوتی از زبان بدن آنها میشود. مثلا افرادی که اضطراب اجتماعی بالایی دارند طبیعتاً نمیتوانند ارتباط چشمی مناسبی برقرار کنند، یا از دست دادن طفره میروند.
بنابراین با دانستن اطلاع از شرایط فرهنگی، حساسیتهای شخصی و شرایط روانی افراد میتوانیم از بسیاری سوتفاهمها در تفسیر زبان بدن آنها جلوگیری کنیم.