کربنیک انیدراز ها یا کربنات دهیدراتاز متالوآنزیمی دارای عنصر روی است . این آنزیم برای اولین بار در سال ۱۹۳۳ در گلبول قرمز کشف شد و بعد ها این آنزیم در همه ی ارگانیسم های زنده ، در پروکاریوت و یوکاریوت یافت شده اند ازجمله : باکتری ها ، جلبک ها ، گیاهان ، حیوانات ، دیاتوم ها و غیره
کربنیک انیدراز ها را بر اساس ساختار کریستالی آن ها در ۵ خانواده تقسیم بندی کرده اند که با وجود تنوع در ساختارشان ، همه ی آن ها در جایگاه فعالشان دارای عنصر روی هستند.
کربنیک انیدراز ها علاوه بر نقش مهمی که در انتقال گاز های تنفسی دارند ، در بافت های مختلف نقش های متنوعی بر عهده دارند که فرآیند های فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی مهمی را انجام می دهند از جمله:
انتقال یون ها ، ترانسپورت اسید و باز ، گلوکونئوژنز ، لیپوژنز، ساخت تعدادی از اسید های آمینه ، بیوسنتز نوکلئوتید های پیریمیدین و ....
نقش کربنیک انیدراز در غشای گلبول قرمز در انتقال گاز های تنفسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است . در بافت های بدن غلظت دی اکسید کربن بسیار بیشتر از پلاسما است ودر جهت شیب غلظت دی اکسید کربن وارد گلبول قرمز می شود و توسط آنزیم کربنیک انیدراز به بیکربنات و پروتون تبدیل می شود ، پروتون تولید شده به هموگلوبین متصل می شود و جایگزین اکسیژن شده و این مکانیسم سرانجام باعث آزادسازی اکسیژن در بافت ها می شود و در جهت شیب غظت اکسیژن آزاد شده به درون بافت ها انتشار می یابد و بیکربنات تولید شده توسط آنزیم از طریق مبدل آنیون از دورن گلبول قرمز به درون پلاسما انتشار می یابد.( مطابق شکل زیر)
در شش ها وقایع بالا کاملا برعکس اتفاق می افتد اکسیژن در جهت شیب غلظت از شش وارد گلبول قرمز شده و به هموگلوبین متصل شده و پروتونی که در بافت به هموگلوبین متصل شده بود در این مرحله آزاد می شود و با بیکربات توسط آنزیم کربنیک انیدراز به دی اکسید کربن و آب تبدیل می شود . دی اکسید کربن تولید شده در جهت شیب غلظت وارد شش ها می شود.( مطابق شکل زیر)
