ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی شاعر پارسی سرا در سال 1054 ه.ق در هندوستان متولد شد و در سال 1133 ه.ق در دهلی از دنیا رفت.
بیدِلْ، ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی شاعر پارسی گوی هند و صوفی و نماینده برجسته سبک هندی استکه از سالیان گذشته دارای جایگاهی خاص در علم و ادب فارسی بوده است. او از معدود شاعرانی است که در بیان شاعرانه خود افکار فلسفی و تجربه های عرفانی را به نمایش گذاشته است.
ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بن عبدالخالق ارلاس، متخلص به بیدل که با نام بیدل دهلوی، شناخته می شود، شاعر پارسی سرای سبک هندی است. ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل فرزند میرزا عبدالخالق در سال 1054هـ.ق در پتنه در ایالت بهار هندوستان به دنیا آمد. پدر او از قبیلۀ برلاس ترکان جغتایی بود. این قبیله از بخارا به بدخشان، و سپس به هندوستان مهاجرت کرده و مشغول سپاهی گری بودند.
پدر بیدل نیز در زمرۀ سپاهیان بود اما این شغل را در جوانی رها کرد. او ارادت فراوانی به صوفیان «قادریۀ» هندوستان داشت و به همین دلیل نام پسر خویش را هم نام شیخ عبدالقادر گیلانی صوفی مشهور انتخاب نمود.
بیدل در 5 سالگی پدر خود را از دست داد و از آن پس مادرش به او قرآن و الفبای فارسی را آموخت اما روزگار با او یار نبود و مادرش را نیز یک سال ونیم بعد از فوت پدر از دست داد و سرپرستی او را عمویش، میرزاقلندر که فردی سپاهی با خوی درویشی بود، برعهده گرفت. میرزاقلندرعموی بیدل او را به آموختن ادبیات عرب دعوت نمود اما بعد از ده سالگی او را از مدرسه بازداشت و با خود به حلقۀ درویشان برد.
بیدل زبان های فارسی و عربی را نیز در مکتب آموخت و با زبان بنگالی، زبان اردو، سانسکریت و ترکی آشنایی یافت و در شش سالگی قرآن را ختم کرد. بیدل همواره همواره ذوق شاعرانۀ خود را از عموی خویش می دانست و نخستین سروده هایش را بر عمویش، عرضه کرد.
بیدل در 1069ق در 17سالگی به سپاهیان میرزاعبدالطیف، از امرای شاهزاده شجاع، پیوست اما پس از مدتی آنان را رها ساخت و به همراه دایی خود به شهر «کَتَک» رفت و 4 سال نزد او به سربرد.
پس از درگذشت میرزا ظریف بیدل به دهلی رفت و در آنجا زندگی نمود. از بیدل فرزندی برجای نماند. در اواخر عمر او صاحب فرزندی شد که بیش از چهار بهار زندگی نکرد و در سوگ او سروده ای جانگداز دارد.
شعر و شاعری بیدل و تخلص او
بیدل در 10 سالگی اولین شعر خود را سرود .بیدل در مدتی که نزد دایی خود میرزا ظریف بود با شاعران بزرگی مراوده داشت زیرا میرزا ظریف مردی فاضل بود و فقه، حدیث و عرفان تدریس می کرد و برخی از شاعران و صوفیان برزگ هند مانند شاه قاسم هواللهی به مجلس او رفت و آمد می کردند.
در آن زمان بیدل با تخلص «رمزی» حضور خود را در جمع شاعران اعلام کرد. اما پس از مدتی هنگام مطالعه گلستان سعدی از مصراع «بیدل از بی نشان چه جوید باز» به وجد آمد و تخلص خود را به «بیدل» تغییر داد. او به مطالعه اشعار سرایندگان بزرگ زبان پارسی نیزمی پرداخت و به سبک های خراسانی و عراقی گرایش داشت، اما پس از سفر به دهلی به سبک هندی روی آورد.
پس از درگذشت میرزا ظریف بیدل به دهلی رفت و در آنجا به جرگه ارادتمندان صوفی دیگری به نام «شاه کابلی» پیوست و نزد آصف جاه اول، (نظام حیدرآباد) دکن منزلت بلند داشت. خانۀ بیدل در دهلی محل تجمع شاعران بود و از ابتدای شب تا نیمه شب ابتدا بیدل و سپس دیگران اشعار خود را می خواندند.
پس از درگذشت بیدل، این جلسات شعرخوانی در خانۀ او تشکیل می شد و در کنار مزارش به رسم صوفیان مجلس «عُرس بیدل» برگزار گردید. این مراسم 30 سال پس از مرگ او در دهلی و سپس در کابل اجرا می شد و پس از آن نیز جلسات «بیدل خوانی» در ماوراءالنهر و افغانستان ادامه یافت.
درگذشت و آرامگاه بیدل
بیدل روز پنج شنبه چهارم صفر سال 1133 هجری قمری در دهلی از دنیا رفت و در صحن خانه اش، برطبق وصیت خود دفن گردید.
اما مریدان و ارادتمندان و بازماندگان خاندانش پیکر بیدل را بعد از دفن موقت در صحن خانه اش، به وطن اصلی او افغانستان انتقال دادند و پیکر او کنار تربت «میرزا ظریف» به خاک سپرده شد. مزاری که در دهلی به نام بیدل است، جعلی می باشد.
او شاعر پارسی گوی است که از ترکان جغتایی برلاس یا ارلاس بدخشان افغانستان بود؛ وی متولد شد و تربیت یافت و بیشتر عمر خود را در شاه جهان آباد دهلی زندگی کرد و آثار منظوم و منثور خود را ایجاد نمود.
آثار بیدل
معاصران بیدل شمار ابیات او را میان 90 و 100 هزار بیت نوشته اند، اما آنچه امروز حدود 70 هزار بیت در دست است. بیدل روزانه 500 بیت در قالب های مختلف شعری می سرود. کلیات بیدل میان سال های 1341ـ1344ش در کابل، در سه جلد شعر به انضمام یک جلد نثر، به چاپ رسیده است.
آثار منظوم
الف- غزلیات:
غزلیات دیوان بیدل که جلد اول کلیات آثار او را تشکیل می دهد بالغ بر 35 هزار بیت است.
ب- مثنوی ها:
بیدل 4 مثنوی معروف و 3 مثنوی کوتاه غیرمعروف دارد که جمعا 24هزاربیت است و جلد سوم کلیات آثار او را تشکیل می دهد:
«محیط اعظم». نخستین منظومه عرفانی بیدل، مثنوی محیط اعظم است که شامل 270‘2 بیت است.
«طلسم حیرت». این مثنوی 700‘3 بیت دارد و در وزن خسرو و شیرین نظامی، به نام عاقل خان رازی سروده شده است.
«طور معرفت» یا «گلگشت حقیقت»، مثنوی بلند دیگری است که بر وزن خسرو و شیرین نظامی است و 300‘1 بیت دارد.
«عرفان». مهمترین منظومه بیدل، مثنوی عرفان اوست که بروزن حدیقۀ سنایی با 11هزار بیت است و بیدل آن را در مدت 30 سال به تدریج سروده است.
«تنبیه المهوسین»، مثنوی مختصری است که 300بیت دارد.
همچنین بیدل فَرَس نامه ای دارد به وصف اسب پرداخته است و نیز مثنوی دیگری دارد که به وصف فیل پرداخته است.
ج- قصاید و دیگر قالب های شعری:
جلد دوم کلیات بیدل شامل قصاید، ترکیب بندها، ترجیع بندها، مخمسها، قطعات و رباعیات است که 11هزار بیت دارد و در آن 20 قصیده وجود دارد که برخی در نعت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و یک قصیده در ستایش حضرت علی (علیه السلام) است.
آثار منثور
از بیدل آثاری به نثر نیز باقی مانده است:
«چهارعنصر»
«رقعات»
«نکات»
ارسال مطلب به ایمیل دوستاتون:
لطفاً ایمیل خود را وارد نمایید!
وضعیت: آفلاین
گروه کاربری: پشتیبانی
در حال حاضر نظری در این مطلب ارسال نشده است.
