یکی از مهم‌ترین مهارت‌های برقراری ارتباط مفید، موثر و مثبت با دیگران، این است که شنونده خوبی باشیم. شاید این مقوله به نظر آسان و بدیهی بیاید! اما در اصل شنونده بودن کار آسانی نیست. منظور از شنونده بودن این نیست که فقط گوش‌مان صدای دیگران را بشنود، چون در این صورت اکثر افراد به صورت ذاتی توانایی شنیدن را دارند؛ درحالی‌که شنونده بودن چیزی فراتر از قدرت شنوایی است. شنونده بودن نوعی توجه و احترام به گوینده را همراه دارد. از این رو افرادی که شنونده خوبی هستند، بین دیگران از محبوب‌اند و در جمع دوستان و آشنایان در هر فضایی که باشند، عزیز هستند. در این مقاله سعی داریم با ارائه ۵ راهکار ساده و کاربردی نشان دهیم که چگونه می‌توانیم شنونده خوبی باشیم.
راهکار اول: هوش و حواس‌تان همین‌جا باشد
وقتی مخاطب فردی و طرف گفت‌و‌گوی او هستید، به ذهن‌تان اجازه چرخیدن در فضایی غیر از موقعیت کنونی‌تان را ندهید. حکایت این بیت مشهور از سعدی که می‌گوید: «هرگز وجود حاضر غایب شنیده ای، من در میان جمع و دلم جای دیگر است» نباشید که برای دیگران اصلا خوشایند نیست. برای این کار لازم است همه مشکلات شخصی‌تان را در مدت زمان مکالمه فراموش کنید. پیام‌های تلفن همراه‌تان را چک نکنید. به شبکه‌های مجازی سرک نکشید. به کارهای ناتمامی که دارید فکر نکنید. به فیلمی که شب گذشته تماشا کرده‌اید یا محتوای آخرین کتابی که خوانده‌اید هم فکر نکنید.
راهکار دوم: پیشاپیش به جوابی که باید به گوینده بدهید، فکر نکنید.
یکی از بدیهی‌ترین واکنش‌های ما هنگام گفت‌وگو این است که به‌جای شنیدن حرف‌های او و به‌جای درک جملاتی که استفاده می‌کند، به این فکر می‌کنیم که وقتی حرفش را زد، چه جوابی بدهیم. در این صورت بخش زیادی از صحبت‌های گوینده را از دست می‌دهیم. بهتر است قبل از انجام هرکاری و قبل از آماده کردن جواب دندان‌شکن، حواس‌مان را به افکار و عقاید گوینده بدهیم. از آهنگ صدا و تکه‌کلام‌هایی که استفاده می‌کند لذت ببریم. حتی اگر با موضوعی که درباره آن صحبت می‌کند مخالف هستیم، جایز نیست که پیش از پایان حرف‌هایش به فکر حاضرجوابی باشیم.
راهکار سوم: مثل مجسمه بی‌حرکت نمانیم
درست است که می‌گوییم شنونده باید شش‌دانگ حواسش را به گوینده بدهد؛ اما این هرگز به معنای خنثی و بی‌حرکت ماندن نیست. شنونده خوب باید با استفاده از اشاره‌های غیرکلامی مثل تکان دادن سر به نشانه تأیید یا رد کلام گوینده، لبخند زدن یا بالا انداختن ابروها و تغییر حالت چشم‌ها، به گوینده نشان دهد که حرف‌هایش را می‌شنود. اشاره‌های غیرکلامی در واقع توجه و هوشیاری شنونده را نشان می‌دهند.
راهکار چهارم: تا صحبت‌های گوینده تمام نشده، حرف نزنیم
هیچ گوینده‌ای از اینکه کسی وسط حرف‌هایش بپرد، خوشش نمی‌آید. از ادب هم به دور است که وقتی کسی صحبت می‌کند، گفته‌هایش را ناتمام بگذاریم و حرف خودمان را بزنیم. بنابراین بهتر است وقتی احساس کردید حرف‌های گوینده فعلا تمام شده و مکث طولانی کرده است، بعد از چند ثانیه سرتان را تکان بدهید که یعنی حرف‌های گوینده را شنیده‌اید و سپس صحبت کنید. چنین مکالمه‌ای، حتی اگر گوینده و شنونده درباره موضوع موردنظر اتفاق‌نظر نداشته باشند هم لذت‌بخش و مثبت خواهد بود.
راهکار پنجم: اگر بخشی از حرف‌های گوینده را متوجه نشدید، برداشت شخصی نکنید!
وقتی گوینده درباره موضوعی مبهم و در پس پرده صحبت می‌کند، آنچه به ذهن‌تان می‌رسد بی‌چون‌وچرا قبول نکنید. بهتر است از او سوال کنید یا بخواهید بیشتر توضیح بدهد. صراحتا بگویید که متوجه نشدید. در این صورت هم از احتمال برداشت نادرست و پیامدهای بعد از آن در امان خواهید بود و هم اینکه به گوینده نشان می‌دهید همه هوش و حواس‌تان جمع صحبت‌های اوست.
البته دقت داشته باشید که سوال‌تان جنبه سرزنش کردن و یا نفی کلام گوینده را نداشته باشد. بسیار نرم و با استفاده از واژگان منعطف و به دور از انعکاس برداشت شخصی خودتان سوال کنید.
جمع‌بندی
این ۵ راهکار به شما کمک می‌کند که شنونده خوب و محبوبی باشید. البته گاهی در صحبت‌های دوستانه، وقتی چند نفر بعد از مدت ها همدیگر را می‌بینند، ممکن است چند مورد از این راهکارها مورد توجه واقع نشود و پیامد منفی هم در پیش نداشته باشد. اما رعایت این راهکارها در مکالمات دونفره و زمانی که بین گوینده و شنونده صمیمیت زیادی وجود ندارد، توصیه می‌شود.
اپیکتتوس، فیلسوف یونانی، در باب اهمیت شنونده بودن می‌گوید: «ما ۲ گوش داریم و یک دهان؛ بنابراین باید یکی بگوییم و ۲ تا بشنویم.» کافی است تا کمی از عادت‌های خود را تغییر دهیم تا دست از پرحرفی برداریم و شنونده خوبی باشیم. برای برقراری ارتباط مفید و موثر با دیگران باید این راهکار را آویزه گوش‌مان کنیم.
