موضوع استرس و تاثیر اون بر یادگیری دانش آموزان شاید مشکل خیلی از خونواده ها باشه. دانش آموزانی که هنگامی که سر کلاس درس هستند، احساس نگرانی و بی قراری زیادی دارند و این باعث میشه نتونند خوب به صحبت های معلمشون گوش بدهند و مطالب درسی رو یاد بگیرند. یکی از دلایل این مسئله استرس هست که در این مقاله می خواهیم تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان رو بررسی کنیم.
تعریف استرس ( اضطراب )
بیش از 300 تعریف درباره استرس وجود داره که به چند نمونه از اون ها اشاره می کنیم.
تعریف استرس از دیدگاه فروید : زیگموند فروید هسته مرکزی حالات نوروتیک را استرس می داند. در مکتب فروید اضطراب یک ترس درونی شده است؛ ترس از اینکه مبادا تجارب دردآور گذشته یادآوری شوند. تجاربی که با تنبیه و ممانعت از ارضای کشش های غریزی همراه بوده اند.
تعریف استرس از دیدگاه آدلر : استرس یک خصوصیت فوق العاده گسترده و همه گیر است و از همان روزهای اول کودکی تا سن پیری با کودک همراه است. اضطراب زندگی فرد را تا حد زیادی تلخ می کند و او را از تمام تماس های انسانی باز می دارد و امید او را به ایجاد یک زندگی آرام نابود می کند.
تعریف استرس از دیدگاه هورنای : کارن هورنای ، روانکاور آلمانی پیرو مکتب فروید ، مفهوم اضطراب را با نیازهای نابهنجار که محصول تجارب گذشته فرد است پیوند داده است.
تعریف استرس از دیدگاه یونگ : کارل گوستاو یونگ ، فیلسوف و روانپزشک سوئیسی، استرس را در مقوله عوامل ناخودآگاه شخصی و جمعی قرار داده است.
تعریف استرس از دیدگاه پرز : استرس فاصله و شکاف میان حال و آینده است. انسان بدان دلیل دچار استرس و مضطرب می شود که وضعیت موجود را رها می کند و درباره آینده و نقش های اجتماعی که ایفا خواهد نمود، به تفکر می پردازد.
تعریف استرس از دیدگاه گلاسر : رفتار غیر مسئولانه باعث بروز اضطراب و ناراحتی روانی می شود.
انواع استرس ( اضطراب )
هفت نوع استرس گریبان گیر انسان میشه که ضعیف ترین اون ها استرس مرضی و شدید ترین اون ها استرس هیستری است.
1- استرس مرضی 2- وسواس 3- استرس عمومی 4- بیماری خیالی 5- استرس غیرعادی 6- انفکاک 7- استرس هیستری
استرس در یک تقسیم بندی دیگر دو نوع است : الف) استرس طبیعی ب) استرس بیمارگونه
اضطراب طبیعی که لازمه زندگی روزمره فرد هست. مثلا اگه دانش آموزی استرس طبیعی نداشته باشه، صبح از خواب بیدار نمیشه تا به مدرسه بره. اما استرس بیمارگونه عملکرد فرد رو مختل می کنه و باعث بروز مشکلاتی برای فرد میشه. علائم جسمی اضطراب مثل لرزش دستان، تپش قلب، نفس نفس زدن، عرق کردن، سرخ شدن یا رنگ پریدگی و..... فرد رو متوجه وجود استرس ( اضطراب ) می کنند و علائم ذهنی اضطراب مثل دلهره، دلشوره، دستپاچگی، ناامنی، بی قراری، عدم اطمینان به خود و ... رو افزایش می دهند. یعنی استرس به سرعت دچار سیکل معیوب میشه و هر علامت، علائم دیگه استرس رو تشدید می کنه.
تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان
ابتلا به استرس شدید بر عملکرد همه انسان های مبتلا، تأثیر منفی می گذاره. اما تأثیر اون بر عملکرد دانش آموزان و دانشجویان بسیار بیشتر و مخرب تره. بین استرس و یادگیری ارتباطی پیچیده وجود داره. افزایش اضطراب تا میزان معینی، محرکی است برای بالا بردن یادگیری ، ولی پس از این میزان معین، افزایش اضطراب باعث کاهش در یادگیری میشه و اگه میزان اضطراب بازهم افزایش پیدا کنه، این موضوع به این معنیه که یک سطح مطلوبی از اضطراب برای یادگیری بهینه وجود داره که پس از این سطح، افزایش استرس نتیجه معکوس داده و ضد سازنده است.
یادگیری زمانی اتفاق میافته که فرد دقت و توجه کافی رو داشته باشه. زمانی که فرد مضطرب هست و استرس داره، میزان دقت و توجه کم میشه و در نتیجه یادگیری صورت نمی گیره. استرس شدید باعث میشه خون رسانی و فعالیت مناطقی از مغز که در هوشیاری، توجه، تمرکز و یادگیری نقش دارند، مختل بشه و در نتیجه یادگیری انجام نمیشه. اضطراب و استرس می تونه مانع بزرگی برای موفقیت هر فردی باشه. اگه شما با وجود تلاش فراوان نتونید بر استرس خودتون فائق شوید، مسلما نتایجی به مراتب پایین تر از زمانی می گیرید که درس بخونید و تلاش کنید و آرامش هم داشته باشید.
درمان استرس
عوامل بسیار زیادی بر استرس تاثیر دارند؛ از جمله:
عوامل فردی استرس : انتظار بیش از حد از خود و ضعف اعتماد به نفس و ...
عوامل خانوادگی استرس : سخت گیری بیش از حد، اضطراب والدین و ...
عوامل مربوط به مدرسه و استرس : عدم علاقه به مدرسه، مشکلات مدرسه و ...
پیدا کردن ریشه استرس برای درمان استرس بسیار اهمیت داره. ابتدا باید دانش آموزان تکنیک های مقابله (coping) با استرس رو یاد بگیرند. یکی از تکنیک های بسیار کاربردی هنگام مواجهه با استرس ، روش آرام سازی یا تن آرامی هست. در حین این نوع تنفس، توجه خود را به ورود و خروج هوا در ریه ها جلب کنید. با شماره یک هوا رو به آهستگی وارد ریه ها نمایید و با شماره دو اون رو خارج کنید.
روش های درمان استرس
1. گفت و گوی مثبت درونی راهی برای درمان استرس
یکی از روش های کاهش و درمان استرس که استفاده میشه، گفت و گوی مثبت درونی است. معمولا در مواقع اضطراب ، فرد افکاری نگران کننده داره که شدت اضطرابش رو افزایش می دهند. استفاده از جملات مثبتی مانند "من توانایی زیادی دارم" به جای عبارت "من هیچ چیز یاد نمی گیرم" می تونه باعث کاهش استرس شما بشه. می تونید لیستی از جملات مثبت درباره خودتون تهیه کنید. می تونید این لیست رو به کمک اطرافیان خودتون تهیه کنید. مثلا از مادر یا پدرتون بخواهید چند ویژگی مثبت شما رو بهتون یادآوری کنند. سپس اون ها رو در کاغذی یادداشت کنید. مثلا "تو فردی باهوش هستی" ، "تو فردی با پشتکار هستی" ، "تو استعداد بالایی داری" ، "در درس ریاضی موفق هستی" و... می تونید هرگاه که احساس بی قراری و استرس و ترس از درس دارید، برای کاهش استرس به این لیست نگاه کنید.
2. تاثیر خنده در درمان استرس
خنده بهترین، ارزون ترین و آسون ترین راهکار مثبت بودنه. نگرش مثبت و شوخ طبع بودن هر دردی رو درمان می کنه. حتی خنده های کوتاه و گذرا، باعث ایجاد تغییرات مثبتی در بدن شما میشه. خنده با شل کردن ماهیچه ها، استرس رو در بدن کاهش میده. بسیاری از مردم با استفاده از شوخ طبعی، هم روحیه خودشون رو عوض می کنند و هم روحیه مردم رو تازه می کنند. می تونید قبل از اینکه وارد کلاس درس بشوید، کمی بخندیند و با روحیه شاد سر کلاس درس حضور داشته باشید.
3. تاثیر تغذیه و ورزش بر درمان استرس
برای درمان استرس و اضطراب ، تغذیه و ورزش رو دست کم نگیرید. با ورزش و رژیم غذایی مناسب، تنظیمات نامنظم هورمون های بدن خودتون رو متعادل کنید. گاهی افکار منفی و کسالت شما، متأثر از کارکرد نامناسب هورمون ها هستند. روزی بیست دقیقه پیاده روی کاری می کنه که صدتا قرص آرام بخش نمی کنه. غذاهای آماده و ادویه جات، با افزایش استرس رابطه دارند. در مقابل مصرف ویتامین C و ویتامین های گروه B، صرف صبحانه و با آرامش غذا خوردن برای محافظت در برابر اضطراب و کاهش استرس ضروری است. سعی کنید قبل از شروع کلاس درس حتما مواد غذایی خوبی استفاده کرده باشید و از خوردن تنقلات بی خاصیت پرهیز کنید.
4. مقابله با باورهای غیرمنطقی برای درمان استرس
برخی از دانش آموزان به دلیل ارزیابی های شناختی منفی از خود (مانند من هیچ استعدادی ندارم، من خنگ هستم، همیشه اشتباه می کنم، من هیچ وقت درس رو یاد نمی گیرم، من هیچ وقت نمی تونم نمره 20 بگیرم و...) یا تلقین های خانواده و اطرافیان (مانند تو موفق نمیشی، تو نمی تونی، آخر سر هیچی نمیشی و..) دچار استرس و نگرانی می شوند و عملکرد درسی اون ها کاهش پیدا می کنه. این افکار به ناهشیار فرد می روند و در عملکرد و یادگیری تاثیر می گذارند و باعث اضطراب در کلاس می شوند. در این شرایط بایستی به کمک مشاور، روانشناس یا درمانگر، باورهای غیرمنطقی اصلاح شوند و راهی برای مقابلـه بـا این افکار جستجو کرد.
