سال چهارم به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد، حساس‌ترین مقطع زمانی برای دانش‌آموزان به حساب می‌آید. برگزاری کنکورهای سراسری و آزاد و رقابت شدید برای ورود به رشته‌ها و دانشگاه‌های برتر، اهمیت این مقطع تحصیلی را برای دانش‌آموزان دوچندان می‌کند.
تعدد و تنوع مؤسسات آموزشی، کتاب‌ها و منابع کمک‌درسی، آزمون‌های دوره‌ای و... انتخاب بهترین‌ها را برای دانش‌آموزان مشکل ساخته است.
در این مطلب به نکاتی اشاره کرده‌ایم که می‌تواند در هدایت صحیح دانش‌آموزان در این مقطع حساس مفید باشد:
1. برنامه‌ریزی: نقش برنامه‌ریزی در موفقیت دانش‌آموزان در سال چهارم پررنگ‌تر می‌شود. برنامه‌ی حجیم و سنگین مدرسه و به موازات آن هماهنگی با کلاس‌های کنکور و برنامه‌ی آزمون‌های دوره‌ای، طرح یک برنامه‌ی صحیح و جامع و در عین حال قابل اجرا را دشوار می‌کند.
برنامه‌ریزی‌های آرمانی، تک‌بعدی و دور از واقعیت و توان دانش‌آموز، نه‌فقط قابل اجرا نخواهد بود، بلکه صدمات جبران‌ناپذیری به دانش‌آموز وارد می‌کند. زمانی که دانش‌آموز برنامه‌ی نادرستی طرح می‌کند و موفق به اجرای آن نمی‌شود، دچار سردرگمی، افسردگی و ناامیدی می‌شود و زمان‌های مفیدش را به‌سرعت از دست می‌دهد.
در برنامه‌ریزی، تشخیص صحیح اولویت‌ها بسیار مهم است؛ برای مثال دانش‌آموز باید بداند در هر شرایطی برنامه‌ی مدرسه و امتحانات آن در اولویت اول قرار دارد؛ همچنین در اجرای برنامه‌ی آزمون‌ها ابتدا باید نقاط ضعفش را برطرف سازد و بعد به مرور آموخته‌هایش بپردازد.
2. کلاس‌های آموزشی: مسأله‌ی دیگری که دانش‌آموز چهارمی را درگیر می‌کند، زمانی است که باید برای کلاس‌های آموزشی و کنکور در کنار برنامه‌ی مدرسه صرف کند. عده‌ای از دانش‌آموزان به دلیل افراط در ثبت‌نام کلاس‌های آموزشی و کنکور با مشکل جدی کمبود وقت روبه‌رو می‌شوند.
همچنین اکثر اوقات به دلیل نبود هماهنگی میان برنامه‌ی مدرسه و کلاس‌ها، دانش‌آموز در تشخیص اولویت‌ها در برنامه‌ی مطالعاتی دچار سردرگمی می‌شود.
داوطلب باید بداند شرکت در این کلاس‌ها همیشه مفید و نتیجه‌بخش نیست و گاهی می‌تواند به او لطمه بزند. به دانش‌آموزان توصیه می‌شود در کلاس درس‌هایی شرکت کنند که در آن درس مشکل جدی دارند و به‌تنهایی قادر به یادگیری آن نیستند. در این میان دروس اختصاصی و ضریب بالا در اولویت اول قرار دارند. گاهی زمانی که برای مطالعه‌ی دقیق یک مبحث صرف می‌شود، کوتاه‌تر از زمانی است که در مسیر رسیدن به کلاس تلف می‌شود!
3. آزمون‌های دوره‌ای: بسیاری دانش‌آموزان سال چهارم در آزمون‌های دوره‌ای شرکت می‌کنند. متأسفانه به دلیل ناهماهنگی برنامه‌ی آزمون با برنامه‌ی مدرسه و کلاس کنکور شرکت در این آزمون‌ها فقط موجب اتلاف وقت داوطلب می‌شود.
دانش‌آموز باید بداند اولین هدیه‌ای که آزمون‌های دوره‌ای به او می‌دهد، «برنامه» است؛ بنابراین اگر نتواند با این برنامه هماهنگ شود، شرکت در آزمون بی‌نتیجه است.
دانش‌آموز باید با یک برنامه‌ریزی صحیح به کمک مشاور در کنار برنامه‌ی مدرسه از برنامه‌ی آزمون‌ها نیز غافل نشود.
تحلیل نتیجه‌ی آزمون به کمک مشاور نیز بسیار مهم است. تحلیل آزمون باید به دانش‌آموز آموزش داده شود تا بتواند با مشخص‌شدن نقاط ضعفش و اصلاح برنامه و روش مطالعه، آن‌ها را برطرف سازد؛ همچنین دانش‌آموز با شرکت در آزمون‌های دوره‌ای مدیریت زمان سر جلسه را آموزش می‌بیند تا در روز کنکور دچار مشکل نشود.
4. مباحث پایه: داوطلب کنکور به جز مطالعه‌ی حجم وسیع مطالب سال چهارم باید به جمع‌بندی و مرور دروس پایه نیز بپردازد و میان برنامه‌ی مدرسه، مطالعه‌ی دروس پایه را نیز جای دهد.
در این میان، کار برای دانش‌آموزانی که در مباحث پایه ضعف دارند و در سال‌های گذشته عملکرد مناسبی نداشته‌اند، دشوارتر خواهد بود.
به دانش‌آموزان توصیه می‌شود مباحثی از پایه را که پیش‌نیاز مباحث سال چهارم است، در کنار همه‌ی مباحث جدید سال چهارم مطالعه، مرور و رفع اشکال کنند.
تا زمانی که دانش‌آموز ضعف خود را در مباحث پیش‌نیاز برطرف نسازد، قادر به یادگیری مباحث جدید سال چهارم نخواهد بود؛ برای مثال در درس شیمی، پیش از مطالعه‌ی فصل سوم سال چهارم، تسلط بر شیمی سال دوم لازم است.
مباحث مستقل پایه نیز همواره مود سؤال کنکور بوده است و نباید از آن‌ها غافل شد. در سال چهارم چون در رشته‌ی تجربی و ریاضی خبری از درس عربی نیست، گروهی از دانش‌آموزان درگیر مطالعه‌ی درس‌های سال چهارم می‌شوند و درس عربی را فراموش می‌کنند. در این میان دانش‌آموزانی که روی این درس سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌توانند جهش فوق‌العاده‌ای در رتبه و تراز خود ایجاد کنند.
5. منابع کمک‌آموزشی: تعدد و تنوع کتاب‌های کمک‌آموزشی ویژه‌ی کنکور انتخاب بهترین منبع را برای دانش‌آموز مشکل می‌سازد.
برخی دانش‌آموزان تعداد زیادی کتاب تست جمع‌آوری می‌کنند؛ ولی به دلیل انتخاب غلط کتاب و نبود تناسب نوع کتاب با مقطع زمانی که در آن قرار دارند، از کتاب بهره‌ی لازم را نمی‌برند.
تعدد کتاب کمک‌درسی همیشه مفید نخواهد بود. گاهی بهره‌گیری درست از یک کتاب، بسیار مفیدتر از استفاده‌ی ناقص و نادرست از چندین منبع کمک‌درسی است.
به دانش‌آموزان توصیه می‌شود منابع کمک‌آموزشی را متناسب با سطح علمی خود مقطع زمانی‌ای که در آن قرار دارند، انتخاب کنند؛ برای مثال کتاب‌های تست طبقه‌بندی و مبحثی در دوران جمع‌بندی و هفته‌های پایانی پیش از کنکور چندان مفید نخواهد بود.
6. مرور و جمع‌بندی به کمک خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری:
مرور و جمع‌بندی مطالب تا روزهای قبل از کنکور باید بارها انجام شود. دانش‌آموزان در سال چهارم در 4 مقطع زمانی باید به جمع‌بندی مطالب آموخته بپردازند (1. امتحانات پایان نیم‌سال اول، 2. ایام عید، 3. امتحانات پایان سال، 4. بعد از امتحانات مدرسه تا روز کنکور)
در این ایام بهره‌گیری از خلاصه‌نویسی‌ها و یادداشت‌برداری‌هایی که طی سال انجام شده، به داوطلب کمک می‌کند، از حداقل زمان بیشترین بهره را کسب کند.
دانش‌آموز باید روش‌های صحیح خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری را آموزش ببیند. باید توجه داشت که خلاصه‌نویسی در همه‌ی مباحث نمی‌تواند مفید باشد. گاهی خط‌به‌خط مطالب یک مبحث می‌تواند مورد سؤال کنکور باشد.
7. تست‌زنی: اهمیت تست‌زنی در سال چهارم دوچندان می‌شود.
اشتباهی که برخی دانش‌آموزان مرتکب می‌شوند، افراط و تفریط در تست‌زدن است. منبع اول طرح سؤال کنکور کتاب درسی است و منابع تستی در اولویت‌های بعدی قرار دارند. داوطلب کنکور باید با شیوه‌های درست تست‌زنی آشنا شود، مدیریت زمان را با تست‌های جامع آموزش ببیند و گاهی مرور و جمع‌بندی را با تست‌زدن انجام دهد.
8. آشنایی با اطلاعات صحیح کنکوری
دانش‌آموز به کمک مشاور و بهره‌گیری از رسانه‌ها و منابع موثق باید در جریان اخبار و اطلاعات کنکور قرار گیرد. گاهی باور شایعات و اطلاعات نادرست کنکوری، صدمات جبران‌ناپذیری به دانش‌آموز وارد می‌کند.
