مهروماه

اولین پروازهای موتوردار و قابل‌کنترل انسان با کشتی‌های هوایی بود و این وسایل پرنده توانستند انسان را به آرزوی دیرینه‌اش یعنی پرواز برسانند. سال‌های آغازین قرن بیستم میلادی، خصوصاً در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی، دوران رونق این وسایل پرنده بود و در زمینه‌های گوناگونی از مسافربری تا نظامی مورداستفاده قرار می‌گرفتند. به‌طوری‌که می‌توان این دوره را عصر کشتی‌های هوایی دانست. در سال‌های ابتدایی اختراع هواپیما، این وسایل آن‌قدر پیشرفت نکرده بودند که بتوانند تعداد زیادی مسافر را در مسافت‌های طولانی جابجا کنند. به همین دلیل در آن دوران کشتی‌های هوایی غول‌پیکر حاکم بلامنازع آسمان بوده و به جابجایی مسافران می‌پرداختند. از معروف‌ترین کشتی‌های هوایی مسافربری آن دوران می‌توان به کشتی‌های هوایی کلاس هیندنبورگ ساخت شرکت آلمانی زپلین اشاره کرد که به معنای واقعی کلمه شاهکارهای ساختهٔ دست بشر بودند. حال قصد داریم طی مطالبی در سه قسمت به معرفی این پرنده‌های افسانه‌ای و بیان تاریخچهٔ آن‌ها بپردازیم اما پیش از پرداختن به تاریخچهٔ کشتی‌های هوایی کلاس هیندنبورگ بهتر است معرفی کوتاهی از این وسایل نقلیهٔ پرنده داشته باشیم.

معرفی کشتی‌های هوایی

کشتی‌های هوایی برخلاف هواپیماها و هلیکوپترها که برای بلند شدن از زمین به نیروی بالابر نیاز دارند، برای رفتن به آسمان از گازهای سبک‌تر از هوا استفاده می‌کنند. این وسایل مخازن بزرگی برای ذخیرهٔ گاز هیدروژن یا هلیوم دارند. به دلیل سبک‌تر بودن این گازها از هوا، کشتی هوایی به آسمان می‌رود و سپس توسط موتورهایی که در طرفین آن‌ها نصب می‌شود به جلو حرکت می‌کنند. همچنین این وسایل به‌صورت عمودی نشست‌وبرخاست کرده و نیازی به باند فرود ندارند. همان‌طور که گفته شد، در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی از کشتی‌های هوایی استفاده‌های زیادی به عمل می‌آمد اما بعدها با پیشرفت هواپیماها، کشتی‌های هوایی به دلایلی چون توانایی‌های کمتر در مقایسه با هواپیماها (مثل سرعت بسیار کمتر) و وقوع حوادثی که به یکی از آن‌ها در این مطالب اشاره خواهیم کرد، کم‌کم کنار گذاشته شدند؛ اما کشتی‌های هوایی از مزایای زیادی مثل پرواز بدون تکان و توانایی ثابت ماندن در آسمان برخوردارند و به همین دلیل این روزها هنوز هم از آن‌ها برای مقاصدی چون سفرهای تفریحی و فیلم‌برداری از مسابقات ورزشی استفاده می‌شود. همچنین سفر با کشتی‌های هوایی جدید و پیشرفته بسیار آرام، لذت‌بخش، راحت و بی‌خطر است.

شرکت زپلین

یکی از کسانی که در توسعه و پیشرفت کشتی‌های هوایی نقش عمده‌ای داشت، شخصی آلمانی بنام «فردیناند زپلین» بود. وی ساخت اولین کشتی هوایی خود را با نام زپلین LZ1 در سال ۱۸۹۹ آغاز کرد. فردیناند زپلین در ۲ ژوئیه سال ۱۹۰۰ یعنی سه سال قبل از پرواز برادران رایت، اولین پرواز خود را با LZ1 انجام داد. این پرواز نخستین پرواز واقعاً موفق کشتی‌های هوایی محسوب می‌شد. فردیناند زپلین بعد از تجربه موفقیت‌آمیزش در پرواز با کشتی هوایی، شرکتی را جهت ساخت این وسایل با نام زپلین (Zeppelin) تأسیس کرد. دههٔ ۳۰ میلادی دوران رونق و اوج شکوه این شرکت بود و کشتی‌های هوایی ساخت آن به محبوبیت بسیار بالایی میان مردم دست پیدا کرده بودند.

                                                        LZ1، اولین کشتی هوایی ساخت زپلین

کشتی هوایی LZ127 Graf Zeppelin

پس از پرواز موفقیت‌آمیز کشتی هوایی LZ1، شرکت زپلین به‌سرعت مسیر پیشرفت را طی نمود و طی سال‌های بعد انواع مختلفی از کشتی‌های هوایی را به تولید رساند. این فرایند حتی در دوران جنگ جهانی اول هم ادامه داشت و در آن دوران کشتی‌های هوایی مختلفی توسط زپلین برای مقاصد نظامی ساخته شدند. پس از جنگ جهانی اول اما زپلین تصمیم به ساخت یک کشتی هوای مسافربری بین‌قاره‌ای گرفت. فرایند ساخت این کشتی هوایی که LZ127 Graf Zeppelin نام گرفته بود، در سال ۱۹۲۶ آغاز شد. ساخت LZ127 گراف زپلین در سال ۱۹۲۸ به پایان رسید و در ۱۸ سپتامبر همین سال اولین پرواز خود را به انجام رساند. LZ127 کشتی هوایی بزرگی بود که ۲۳۶ متر طول داشت و بزرگ‌ترین کشتی هوایی دنیا تا آن زمان محسوب می‌شد. این کشتی هوای به پنج موتور دوازده سیلندر بنزینی ساخت مایباخ مجهز شده بود که هرکدام ۵۵۰ اسب بخار قدرت تولید می‌کردند. LZ127 ظرفیت حمل ۲۰ مسافر به همراه ۴۰ خدمه را داشت.

                                                                 LZ127 Graf Zeppelin

نهایتاً در اکتبر سال ۱۹۲۸ گراف زپلین نخستین سفر بین‌قاره‌ای خود را بر فراز اقیانوس اطلس انجام دارد. این سفر از شهر «فریدریشسهافن» آلمان به مقصد پایگاه هوایی «لیکهرست» در نیوجرسی ایالات‌متحده با مسافتی نزدیک به ۱۰ هزار کیلومتر بود. بدین ترتیب سرویس سفر بین‌قاره‌ای توسط این پرنده افتتاح گردید که اولین سرویس مسافربری بر فراز اقیانوس اطلس در دنیا محسوب می‌شد. LZ127 پروازهای موفق متعددی بر فراز اقیانوس اطلس داشت و توانست مسافران زیادی را بین قاره‌های اروپا و آمریکا جابجا کند. از زمان افتتاح سرویس سفرهای بین‌قاره‌ای توسط LZ127 تا سال ۱۹۳۷، کشتی‌های هوایی اصلی‌ترین شیوه مسافرت هوایی با مسافت زیاد محسوب می‌شدند. گراف زپلین در طول دوران خدمت خود رکورد ۶ میلیون کیلومتر پرواز بدون حادثه را ثبت کرد که برای آن دوران واقعاً فوق‌العاده است و نشان از ایمنی بالا و طراحی بدون نقص LZ127 دارد. به همین دلیل، LZ127 موفق‌ترین کشتی هوایی تاریخ محسوب می‌شود. با توجه به سفرهای ایمن و بدون حادثهٔ LZ127، روزبه‌روز بر محبوبیت و اعتبار این کشتی هوایی اضافه می‌شد. این امر موجب شد شرکت زپلین ساخت کشتی هوایی بزرگ‌تری را جهت پاسخگویی به درخواست بالای سفر با این وسایل آغاز کند.

                                                       کشتی‌های هوایی کلاس هیندنبورگ

                                                                LZ129 Hindenburg

پس از پروازهای موفقیت‌آمیز LZ127، شرکت زپلین در سال ۱۹۲۹ طرح ساخت کشتی هوایی بزرگ‌تری بنام LZ128 را مطرح کرد. این کشتی هوایی هم مانند LZ127 برای پُر شدن با هیدروژن طراحی شده بود و ۱۰ موتور ساخت مایباخ هم برای آن در نظر گرفته شده بود. اما در اکتبر سال ۱۹۳۰ کشتی هوایی بریتانیایی R101 به علت مشتعل شدن گاز هیدروژن سقوط کرد و ۴۸ نفر از ۵۴ سرنشین آن کشته شدند. به همین دلیل زپلین طرح ساخت LZ128 را کنار گذاشت و بجای آن کشتی هوایی جدیدی بنام LZ129 هیندنبورگ را در نظر گرفت که برای استفاده از گاز بی‌خطر هلیم طراحی شده بود. اما آغاز پروژۀ ساخت LZ129 تا مارس سال ۱۹۳۲ به تأخیر افتاد که علت عمدۀ این تأخیر طراحی موتورهای جدیدی توسط دایملر بنز به‌منظور کاهش وزن بود.

طراحی و توسعه

کشتی هوایی LZ129 هیندنبورگ در حقیقت نقطه اوج تحقیقات و پیشرفت‌ها در زمینهٔ ساخت کشتی‌های هوایی بود و در ساخت آن از تمام تجربیات شرکت زپلین استفاده شده بود؛ اما عملیات ساخت کشتی هوایی در همان سال اول به دلیل مشکلات مالی شرکت زپلین متوقف شد؛ بنابراین شرکت مجبور شد سرمایهٔ موردنیاز ساخت کشتی هوایی را از حزب نازی که در سال ۱۹۳۳ به قدرت رسید دریافت کند و در عوض باید نماد حزب نازی یعنی صلیب شکسته را بر روی باله‌های دُم کشتی هوایی نقاشی می‌کرد تا تبلیغی برای این حزب باشد. بدین ترتیب عملیات ساخت‌وساز در سال ۱۹۳۵ از سر گرفته شد.

مخزن گاز این کشتی هوایی از ۱۶ کیسهٔ مجزا تشکیل شده بود و پوسته بیرونی آن از کتان و مخلوطی از مواد بازتابنده جهت محافظت از کیسه‌های گاز در برابر اشعۀ ماورای بنفش (که موجب آسیب رسیدن به کیسه‌های گاز می‌شد) و مادون‌قرمز (که موجب بیش‌ازحد گرم شدن گاز می‌شد) ساخته شده بود. سلول‌های گاز هم توسط روشی نوین با استفاده از لایه‌های متعددی از لاتکس و ژلاتین ساخته شده بودند. مبلمان داخلی توسط «Fritz August Breuhaus» که تجربهٔ طراحی داخلی کشتی‌های اقیانوس‌پیما و همین‌طور کشتی‌های جنگی نیروی دریایی آلمان را داشت طراحی شده بودند.

                                                                   کاکپیت هیندنبورگ

                                                               آشپزخانۀ هیندنبورگ

کابین LZ129 بسیار بزرگ‌تر از کابین LZ127 بود به‌گونه‌ای که در آن برای همهٔ مسافران کابین‌های مجزایی تعبیه شده بود اما مکان‌های عمومی زیادی نیز مانند سالن ناهارخوری، سالن استراحت، سالن مطالعه، کافه و… هم در کشتی هوایی وجود داشت که مسافران می‌توانستند با حضور در آن‌ها سفر لذت بخشی را تجربه کنند. به همین دلیل، مسافران بیشتر وقت خود را بجای کابین‌های تنگ در مکان‌های عمومی سپری می‌کردند. عرشهٔ این کشتی هوایی دارای دو طبقه بود که در طبقهٔ بالا کابین‌های مسافران و مکان‌های عمومی قرار داشت و در طبقهٔ پایین سرویس بهداشتی و غذاخوری خدمه قرار گرفته بود. البته در LZ129 برخلاف LZ127 کلیهٔ سالن‌ها و کابین‌ها در داخل کشتی هوایی قرار گرفته و از بیرون قابل‌مشاهده نبودند و فقط کابین خلبان بیرون قرار داشت. هیندنبورگ ظرفیت حمل حداکثر ۵۰ مسافر را به همراه ۶۰ خدمه داشت.

                                                               نمای داخلی هیندنبورگ

بعدها در سال ۱۹۳۶ زپلین ساخت کشتی هوایی دیگری بنام LZ130 Graf Zeppelin II را هم آغاز کرد که تقریباً با LZ129 یکسان بود. به همین دلیل به این دو پرندۀ غول‌پیکر، کشتی‌های هوایی کلاس هیندنبورگ گفته می‌شود. LZ129 و برادر دوقلویش LZ130، کشتی هوایی بسیار عظیمی بودند به‌گونه‌ای که ۲۴۵ طول داشتند یعنی بیشتر از طول سه فروند بوئینگ ۷۴۷! قطر و ارتفاع این دو کشتی هوایی نیز به ترتیب برابر با ۴۱.۲ و ۴۳.۷ متر بود. به همین دلیل، کشتی‌های هوایی کلاس هیندنبورگ بزرگ‌ترین کشتی‌های هوایی تاریخ و به‌طورکلی بزرگ‌ترین وسایل نقلیهٔ پرنده‌ای محسوب می‌شوند که تاکنون ساخته شده و پرواز کرده‌اند.

                                            مقایسۀ ابعاد هیندنبورگ با بزرگ‌ترین هواپیماهای دنیا
همان‌طور که گفته شد، زپلین به‌منظور کاهش وزن LZ129، بجای موتورهای ساخت مایباخ، طراحی موتورهای جدیدی را برای آن از شرکت دایملر بنز خواسته بود. این موتورها از نوع ۱۶ سیلندر دیزلی بودند که هرکدام ۱۲۰۰ اسب بخار قدرت تولید می‌کردند. LZ129 به چهار دستگاه از این موتورها مجهز شده بود که مجموع قدرت آن‌را به ۴۸۰۰ اسب بخار رسانده بود. این کشتی هوایی عظیم‌الجثه با استفاده از این موتورها می‌توانست به حداکثر سرعت ۱۳۵ کیلومتر در ساعت دست پیدا کند.

                                                    و برگشت مجدد کشتی های پرنده و مدرن