مهروماه

سیاره‌‌ی کوتوله‌‌ی 2018 VG18، دورترین جرم آسمانی جدیدی است که در منظومه‌‌ی شمسی کشف شده؛ سیاره‌‌‌‌ای که هر گردش آن به‌‌دور خورشید ۱۰۰۰ سال طول می‌‌کشد.

به‌تازگی جرم آسمانی جدیدی کشف‌ شده که دورترین جرم آسمانی در منظومه‌‌ی شمسی محسوب می‌‌شود. این شی در مداری با فاصله‌‌ی ۱۰۰ برابر بیشتر از فاصله‌‌ی زمین تا خورشید قرار گرفته است.

تیم اکتشافی به این شی لقب فاراوت (Farout) را داده‌‌اند؛ این در حالی است که اتحادیه‌‌ی بین‌‌المللی اخترشناسی طی یک نام‌‌گذاری موقت، نام2018 VG18 را برای آن برگزیده است. پژوهش‌‌های اولیه نشان می‌دهد که شی مذکور یک سیاره‌‌ی کوتوله صورتی‌‌رنگ است. پیش‌‌تر، این تیم اکتشافی موفق شده بود یک سیاره‌‌ی کوتوله دیگر را نیز با نام گابلین (Goblin) شناسایی کند.

دیوید تولن، پژوهشگر دانشگاه هاوایی و یکی از اعضای تیم اکتشافی در بیانیه‌ای می‌‌گوید:

     تنها اطلاعاتی که در حال حاضر در اختیار ماست، فاصله‌‌ی بسیار زیاد این جرم از خورشید، قطر تقریبی و رنگ آن است. به‌‌خاطر فاصله‌‌ی بسیار زیادش از خورشید، 2018 VG18 با سرعت بسیار کمی در حال گردش است. به نظر می‌‌رسد هر دور گردش این جرم به‌‌دور خورشید، بیش از ۱۰۰۰ سال زمان می‌‌برد.

فاراوت ۱۲۰ واحد نجومی (AU) از خورشید فاصله دارد. هر واحد نجومی برابر با ۱۵۰ میلیون کیلومتر یا معادل فاصله‌‌ی برآوردشده میان زمین و خورشید است. فاراوت در فاصله‌‌ی بیش از ۳.۵ برابر فاصله‌ی فعلی بین پلوتون و خورشید (که ۳۴ واحد نجومی است) قرار دارد. پیش‌از‌این، دورترین شی شناخته‌شده در منظومه‌‌ی شمسی، سیاره‌‌ی کوتوله‌‌ی اریس (Eris) بود که ۹۶ واحد نجومی با خورشید فاصله داشت. فضاپیمای وویجر۲ متعلق به ناسا به‌‌تازگی توانسته بود با رسیدن به فاصله‌‌ی ۱۲۰ واحد نجومی، حوزه‌‌ی نفوذ خورشید را ترک کند؛ این حوزه درواقع منطقه‌‌ای است که اجرام آسمانی می‌‌توانند طوفان‌‌های خورشیدی را تجربه کنند.

به‌‌طور خلاصه باید گفت در حال حاضر فاراوت، دورترین جرم آسمانی دیده‌‌شده در منظومه‌‌ی شمسی است. البته این بدان معنا نیست که هیچ شی دیگری دورتر از این فاصله وجود ندارد. ما هم‌‌اکنون نیز اجرامی با فاصله‌‌‌‌ای بیشتر از این را سراغ داریم؛ به‌عنوان مثال، سیاره‌‌ی کوتوله‌‌ی سدنا (Sedna) در مداری بیضوی شکل و با فاصله‌‌ی بیش از ۹۰۰ واحد نجومی کشف شده است و احتمالا چندین تریلیون ستاره‌‌ی دنباله‌دار دیگر نیز در ابر اورت می‌‌توان یافت که در فاصله‌‌ی ۵ تا ۱۰ هزار واحد نجومی از خورشید قرار گرفته‌اند.

فاراوت اولین‌‌بار در نوامبر سال جاری و توسط تلسکوپ ۹متری سوبارو در شیلی رصد شد و به‌‌دنبال بررسی‌‌های بیشتری که توسط تلسکوپ ماژلان دراوایل دسامبر به‌‌انجام رسید، وجود آن مورد تایید قرار گرفت. بنابر مشاهدات، این شی حدود ۵۰۰ کیلومتر عرض دارد که می‌‌توان آن را را در رده‌‌ی اجرام کروی و سیارات کوتوله دسته‌‌بندی کرد. براساس بیانیه‌‌ی منتشرشده، رنگ صورتی این جرم آسمانی حاکی از سطح یخی آن است.

هدف تیم پژوهشی از بررسی این اجرام سماوی دوردست، جستجوی برای اثرات گرانشی سیاره‌‌ای بزرگتر از زمین با نام سیاره‌‌ی ۹ یا Planet X است که پژوهشگران انتظار دارند در مداری بسیار دور در حاشیه‌ی منظومه‌‌ی شمسی قرار گرفته باشد. نحوه‌‌ی حرکت برخی از اجرام آسمانی دوردست فرض وجود این سیاره‌ی مرموز را مطرح کرده‌‌اند؛ هرچند احتمال یافتن چنین سیاره‌‌ای بسیار ضعیف و البته دشوار است.

اسکات شپرد، پژوهشگر مؤسسه‌‌ی علمی کارنگی در واشنگتن دی‌‌سی و عضو تیم اکتشافی در این بیانیه اظهار کرده است:

    2018 VG18 نسبت به هر شی شناخته‌‌شده‌‌ی دیگری در منظومه شمسی دورتر و سرعت گردش آن نیز کمتر است. بنابراین تعیین مدار گردشی آن، چند سال زمان خواهد برد. این سیاره‌ی کوتوله در موقعیتی مشابه با سایر اجرام منظومه‌‌‌‌ی شمسی قرار گرفته است که باعث تقویت این فرض می‌‌شود که این جرم آسمانی نیز دارای مداری مشابه با سایر اجرام منظومه‌ی شمسی باشد.

شباهت‌های دیده‌‌شده در مدار حرکتی بسیاری از این اجرام کوچک شناخته‌‌شده در منظومه‌‌ی شمسی، این فرضیه را تقویت کرده است که احتمالا یک سیاره‌‌ی بزرگ با فاصله‌‌ی چند صد واحد نجومی در حال تاثیر گذاشتن بر مدار گردش این اجرام کوچک است.

از آنجا که سیاره‌‌ی فرضی ۹ در فاصله‌‌ی بسیار دور (بین صدها تا هزاران واحد نجومی) قرار گرفته است، پژوهشگران بر این باورند که این سیاره می‌تواند مدار گردشی اجرام کوچکی را تحت تاثیر قرار دهد که در فاصله‌‌ی بسیار دورتر از محدوده‌‌ی اثر گرانشی سیارات داخلی منظومه‌‌ی شمسی قرار گرفته‌‌اند. این بدان معنی است که کاوش در الگوی گردش اجرامی نظیر فاراوت می‌تواند ما را به‌‌سوی موقعیت این سیاره‌‌ی مرموز هدایت کند و این شانس را در اختیار پژوهشگران قرار دهد که بفهمند در کجای آسمان باید به دنبال آن بگردند؛ به امید آنکه شاید روزی تلسکوپ‌‌های قوی‌‌تری در آینده بتوانند این سیاره را رصد کنند.

چاد تروخیو، پژوهشگر دانشگاه آریزونا و سومین عضو از تیم اکتشافی در این بیانیه می‌‌گوید:

    این کشف یک دستاورد بزرگ بین‌المللی در حوزه‌ی پژوهش است که با به‌‌کارگیری تلسکوپ‌‌های واقع در هاوایی و شیلی و تحت مدیریت کشور ژاپن و همچنین کنسرسیوم موسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌های ایالات‌ متحده محقق شد. به‌‌لطف تلسکوپ‌‌هایی مجهز به دوربین‌‌های دیجیتالی با میدان دیدی گسترده، ما اکنون می‌‌توانیم به اکتشاف کرانه‌‌هایی دوردست از منظومه‌‌ی شمسی بپردازیم.