مهروماه

نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی مدت‌هاست که در داستان‌های خود، تبدیل سیارات دیگر به سیاراتی قابل‌سکونت به مانند کره زمین را توصیف می‌کنند.

مدت‌هاست که ایده‌ی تبدیل مریخ، همان سیاره‌ی سرد و خشکی که امروز می‌شناسیم به سیاره‌ای قابل سکونت مانند سیاره‌ی زمین مطرح است. و مفهوم «زمینی‌سازی مریخ»، چندین دهه است که به داستان‌های علمی تخیلی و فرهنگ عامه راه یافته است. ایده‌ای که شامل تغییر جو، دما و محیط‌ سیاره‌ای دیگر است تا هر چه بیشتر به زمین شبیه شود و بتواند برای موجودات زنده از جمله انسان قابل‌ زیست شود.

احتمالا ایده‌ی زمینی‌سازی مریخ به زمانی بر می‌گردد که پرسیوال لوول، نویسنده‌ی علمی اعلام کرد، در مریخ موجوداتی مانند ما زندگی می‌کنند. لوول همچنین گفت که مریخی‌ها با استفاده از کانال‌های عظیمی در تلاش برای نجات تمدن خود هستند. کانال‌های مریخی، ایده‌ای بود که جیوانی شیاپارلی ستاره‌شناس شهیر ایتالیایی در سال ۱۸۷۷مطرح کرد. اما بعد از رفتن اولین ماموریت‌های رباتیک به مریخ، مشخص شد که در سیاره‌ی سرخ چنین کانال‌هایی وجود ندارد.

اما آیا زمینی‌سازی مریخ انجام شدنی است؟ آیا مریخ دی‌اکسید کربن کافی دارد که بتواند به جو برگرداند و محیط سیاره را گرم کند؟ پژوهشگران در بررسی‌های خود، از وجود اطلاعات ۲۰ سال اکتشافات فضایی (به‌وسیله مدارگردها و مریخ‌نوردهای متعدد) بهره بردند. اما دانشمندان هنوز نمی‌دانند که برای زمینی‌سازی مریخ از چه تکنولوژی استفاده کنند. به‌عنوان مثال، ماسک پیشنهاد کرد، یخ‌های مریخ را با بمب‌های اتمی بمباران کنیم تا دی‌اکسید کربن کافی برای گرم شدن سیاره فراهم شود.

قبل از اینکه به پاسخ این سوال بپردازیم، نگاهی به اطلاعاتی که از مریخ در دست داریم بیاندازیم. امروز می‌دانیم که در مریخ، موجوداتی مانند ما ساکن نیستند، هرچند ممکن است میکروب‌هایی در زیرسطح زندگی کنند. بیش از پنج دهه ماموریت‌های رباتیک که عمدتا توسط ناسا و آژانس فضایی اروپا انجام گرفتند، درک درستی از میدان مغناطیسی زمانی قوی و اکنون ضعیف مریخ به ما دادند.

علاوه بر این، اکنون شواهدی از بستر رودخانه‌های عظیم و بارش باران داریم که موجب به‌وجود آمدن دره‌های وسیع، دریاچه‌ها و کلاهک‌های یخی شدند. این کشف‌ها درک ما از محیط مریخ را تغییر دادند و باعث شدند که ‌ مریخ را سیاره‌ای پویا با تاریخچه‌ای پیچیده بدانیم.

دانشمندان در پژوهش جدید، دریافتند که قسمت زیادی از دی‌اکسید کربن کره‌ی مریخ به فضا رفته و مقادیری هم که باقی مانده بسیار اندک است. فشار جوی مریخ کم‌تر از یک صدم فشار جو روی زمین است. بنابراین، هر آب مایعی روی سطح سیاره به‌سرعت، تبخیر یا منجمد می‌شود.

دی‌اکسید کربن مریخ به‌صورت یخ در کلاهک‌های یخی، به‌‌صورت گاز در رگه‌های رگولیت (سنگ‌پو‌ش‌ها)، به‌صورت مواد کربن‌دار در رگولیت‌های کم‌عمق یا درون پوسته سیاره و به‌‌شکل کلاترات‌ها که دارای مولکول‌های مهمانی مانند دی‌اکسید کربن هستند وجود دارند.

اما کل گاز موجود در این منابع احتمالا کمتر از ۱۰۰ میلی‌بار (معادل فشار در صورت رفتن همه‌ی این گاز به جو سیاره) است که به‌احتمال زیاد تنها، ۲۰ میلی‌بار آن می‌تواند به‌راحتی وارد جو سیاره شود. این میزان دی‌اکسید کربن، به‌مراتب کمتر از میزانی است که بتواند محیط مریخ را به‌اندازه‌ای گرم کند که آب مایع در آن به جریان بیفتند.

برای درک دشواری زمینی‌سازی مریخ، مقادیر عظیم دی‌اکسید کربنی که انسان‌ها با سوزاندن سوخت‌های فسیلی وارد جو کردند را در نظر بگیرید. برای به‌وجود آوردن یک جو ضخیم در مریخ، نیاز به آزادسازی دی‌اکسید کربنی بیش از مقادیری است که انسان‌ها در کل تاریخ وارد جو زمین کردند. در واقع، بر اساس برآوردهای پژوهشگران، برای زمینی‌سازی مریخ نیاز به دی‌اکسید کربنی معادل ۱ میلیون کوه یخ ۱ کیلومتری است.

ممکن است، راهکارهای دیگری بدون نیاز به مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن نیز وجود داشته باشد؛ از جمله‌ تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای که با به‌دام افتادن در جو موجب گرم شدن سیاره می‌شوند. از آنجایی که هنوز حتی اولین انسان‌ها به مریخ سفر نکردند، این کار در آینده‌ای دور امکان‌پذیر خواهد بود.

اما در یک آینده‌ی قابل‌پیش‌بینی، حداقل هر انسانی که به مریخ می‌رود، باید از لباس‌های فضانوردی استفاده کند و در اقامتگاه‌های محصور زندگی کند. درست همان‌طور که در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ برای اکتشاف ماه چنین کاری کردیم.

شاید بزرگ‌ترین دارایی انسان، قوه‌ی تخیل باشد. این تصورات را می‌توان به‌وسیله‌ی خیال‌پردازانی مانند دانشمندان، کارآفرینان، مخترعان یا رهبران جهان عملی کرد، کسانی که می‌توانند فراتر از محدودیت‌های فعلی ما، آینده‌ای نو و متفاوت را ببینند.

داستان‌های علمی تخیلی همچون راهنمایی برای آینده‌ای عمل می‌کنند که در آن انسان‌ها به سیاره‌ی خود محدود نمی‌شوند، سفر فضایی چیزی عادی است و ماجراجویی‌های زیادی در دوردست‌ها انتظار انسان را می‌کشد. اما برای حالا، تبدیل سیاره‌ای با محیطی ناسازگار مانند مریخ به جایی که فضانوردان بتوانند به‌راحتی بدون تجهیزات در آن به کاوش بپردازند، فراتر از توانایی‌های تکنولوژی امروزی است.

 اما در حالی که تکنولوژی همچنان به متحول کردن زندگی روزمره ما ادامه می‌دهد، شاید داستان‌های علمی تخیلی نیز به واقعیت بدل شوند و مشکلات فعلی ما برای زمینی‌سازی مریخ در نظر آیندگان، به مانند سیم تلگراف در دوران گوشی‌های هوشمند جلوه کند.

یافته‌های جدید در ژورنال Nature Astronomy منتشر شدند.