مهروماه

یک سیارۀ کوتوله جدید، در دنیای یخی، ورای مدار نپتون کشف شد. این کشف به دست منجمانی صورت گرفته است که بخشی از پروژه OSSOS هستند. ابزاری که منجر به این کشف شد تلسکوپ هاوایی-فرانسه-کانادا، معروف به تلسکوپ CFHT، است که در رصدخانۀ مونوکی در هاوایی قرار دارد.

این سیارۀ کوتوله، اندازه‌ای حدود 700 کیلومتر دارد و در سال 2015 به نام RR245 نامگذاری شد. این جسم را اولین بار دکتر جی جی کاولارس، در عکس‌هایی که در سال 2015 گرفته شدند، دید.
موقعیت سیارات کوتوله به سختی قابل تعیین کردن است، اما آن‌ها قطعات مهمی از پازل تکاملِ منظومۀ شمسی هستند. دکتر میشل بنیستر، از دانشگاه ویکتوریا در بریتیش کلمبیا، لحظۀ کشف این سیارۀ کوتوله را شرح داده است؛ طبق گفته‌های او، وی نقطه‌ای بر روی صفحۀ نمایش دید که این نقطۀ نورانی به آرامی در حال حرکت بود و در فاصله‌ای حدود دو برابر فاصلۀ نپتون از خورشید قرار داشت.

دنیایِ یخی، که در ورای نپتون قرار دارد، شواهدی دربارۀ شکل‌گیری سیارات غول پیکر و همچنین حرکت آن‌ها به سوی خورشید در خود دارد که به ما اجازه می‌دهد تکه‌های تاریخ منظومۀ شمسی را کنار هم قرار دهیم. این دنیای یخی، بسیار بسیار دور و کم نور است؛ بنابراین کشف عضوی از آن، که به اندازۀ کافی بزرگ و روشن باشد تا بتوانیم آن را بررسی کنیم، بسیار هیجان‌انگیز است.
براساس آنچه مأموریت افق‌های نو (New Horizons mission) به ما نشان داده است، این اجسام سرد و دور افتاده خصوصیات زمین شناختی عجیب و غریبی از خود نشان می‌دهند. پیشتر دربارۀ پلوتو، پادشاه سیارات کوتوله، تصور این بود که هیچ فعالیتی در آن وجود ندارد؛ در حالی که، مأموریت افق‌های نو نشان داد پلوتو محیط پویایی دارد. همین مسئله امکان دارد برای RR245 نیز صادق باشد، اما در حال حاضر هنوز چیز زیادی دربارۀ آن نمی‌دانیم. در واقع، اندازۀ 700 کیلومتریِ تخمین زده شده برای این سیارۀ کوتوله نیز یک حدس است و اندازه‌گیری‌های بیشتری مورد نیاز است تا با بررسی مشخصات سطحی جسم، اندازۀ دقیق آن مشخص شود.

بر اثر روند تکامل منظومۀ شمسی بیش‍تر سیارات کوتوله، مانند RR245، یا به خاطر برخوردها از بین رفته‌اند و یا بر هم کنش‌هایِ گرانشی، آن‌ها را به اعماق فضا پرتاب کرده است که RR245 یکی از معدود باقیمانده‌های آن‌هاست. این کوتوله زندگی مشابهی با پلوتو دارد و همچون هزاران جسم کوچکی که در ورای نپتون قرار دارند، به دور خورشید می‌گردد.
از زمان رصد RR245 مدت زمان زیادی نمی‌گذرد و بیشتر مشخصات مداری آن با رصدهای بیشتر مشخص خواهد شد. اما با توجه به محل کشف این کوتوله، به نظر می‌رسد که مداری 700 ساله به دور خورشید داشته باشد و برای حدود 100 میلیون سالِ آینده در مداری کاملاً بیضوی به دور خورشید گردش کند. مدار این سیارۀ کوتوله به گونه‌ای است که برای صدها سال فاصله‌ای بیشتر از 12 میلیارد کیلومتر از خورشید خواهد داشت. البته طبق پیش‌بینی‌ها، در سال 2096 این سیارۀ کوتوله در فاصله 5 میلیارد کیلومتری از خورشید قرار خواهد گرفت.

کشف RR245 برای تیم تحقیقاتیOSSOS  کمی غیر منتظره بود، زیرا کشف سیارات کوتوله در برنامۀ آن‌ها نیست. OSSOS طراحی شده است تا از ساختار مداری قسمت خارجی منظومۀ شمسی نقشه برداری کند تا به کشف تاریخچۀ آن کمک کند.
پروژۀ OSSOS، تنها به دلیل خصوصیات استثنائی تلسکوپ هاوایی-فرانسه-کانادا ممکن شده است. تلسکوپ هاوایی-فرانسه-کانادا، در یکی از بهترین رصدگاه‌های کرۀ زمین قرار گرفته است. این تلسکوپ، مجهز به سیستم تصویربرداری عظیم با میدان دید باز است و این قابلیت را دارد که هر شب رصدهایش را با کشفیات انجام شده تطبیق دهد.
کارهای بسیاری برای یافتن سیارات کوتوله در مناطق دور افتادۀ منظومۀ شمسی انجام شده است، شاید RR245 آخرین سیارۀ کوتوله منظومۀ ما باشد و یا شاید لازم است که از تلسکوپ‌های قوی‌تر و بزرگ‌تری استفاده کنیم. تا سال 2020، تلسکوپ بزرگ سنجش سینوپتیک (LSST) در شیلی به روی کار خواهد آمد. سیستم تصویربرداری این تلسکوپ به قدری عظیم خواهد بود که سیارات کوتوله قادر نخواهند بود خود را از آن پنهان نگاه دارند.  

RR245 نام جالبی به نظر نمی‌رسد، اما برای مدتی باید آن را تحمل کرد. هنگامی‌که جسم جدیدی کشف می‌شود، تیم تحقیقاتی تلاش می‌کند نامی برای ثبت آن در نظر گیرد و بعد از آن بر عهدۀ انجمن بین المللی اخترشناختی(IAU)  است که این مسئله را حل و فصل کند.
شما چه فکر می کنید؟ اگر واقعاً این آخرین سیارۀ کوتوله منظومۀ شمسی باشد، باید آن را چه بنامیم؟