ناسا اعلام کرد که یک ناهنجاری گسترده در میدان مغناطیسی زمین، موسوم به «شکاف اقیانوس اطلس جنوبی»، در حال گسترش است و این پدیده میتواند ماهوارهها، تجهیزات فضایی و فناوریهای مداری را در معرض خطر جدی قرار دهد.
میدان مغناطیسی زمین مانند یک سپر محافظ در اطراف سیاره عمل میکند و ذرات باردار ناشی از خورشید را منحرف کرده و به دام میاندازد. اما بر فراز آمریکای جنوبی و اقیانوس اطلس جنوبی، نقطهای غیرعادی و ضعیف در این میدان وجود دارد که به آن «ناهنجاری آتلانتیک جنوبی» یا SAA گفته میشود. در این ناحیه، به دلیل ضعف میدان مغناطیسی، ذرات باردار میتوانند بیش از حد معمول به سطح زمین نزدیک شوند.
این پرتوهای ذرهای میتوانند باعث از کار افتادن کامپیوترهای مستقر در ماهوارهها و ایجاد اختلال در جمعآوری دادهها هنگام عبور آنها از این منطقه شوند و همین مسئله یکی از دلایل اصلی است که دانشمندان ناسا را به پیگیری و مطالعهی دقیق این ناهنجاری واداشته است.
ناهنجاری آتلانتیک جنوبی یا ناهنجاری اقیانوس اطلس جنوبی، منطقهای وسیع در بالای آمریکای جنوبی و اقیانوس اطلس است که شدت میدان مغناطیسی آن به شکل قابلتوجهی کاهش یافته است. این ضعف مانند یک رخنه در سپر حفاظتی طبیعی زمین عمل میکند و اجازه میدهد ذرات پرانرژی خورشیدی به نزدیکی سطح زمین برسند.
دانشمندان منشأ این پدیده را در هسته بیرونی زمین میدانند، جایی که حرکت آهن و نیکل مذاب، میدان مغناطیسی سیاره را ایجاد میکند. وجود یک ساختار عظیم و متراکم در اعماق قاره آفریقا، همراه با تغییرات محلی در قطبیت مغناطیسی، باعث شکلگیری این ناهنجاری شده است. به گفته «ویجیا کوانگ» از مرکز فضایی گودارد ناسا، در این منطقه میدانی با قطبیت معکوس ایجاد شده که مانند یک حفره در زره مغناطیسی زمین عمل میکند.
این وضعیت پیامدهای مهمی برای فناوریهای فضایی دارد. ماهوارههایی که از این منطقه عبور میکنند در معرض پرتوهای پرانرژی قرار میگیرند که میتواند باعث اختلالات موقت، از بین رفتن دادهها یا آسیب دائمی تجهیزات شود. ایستگاه فضایی بینالمللی نیز در هر مدار خود از این ناحیه عبور میکند؛ هرچند سپر حفاظتی ایستگاه از فضانوردان محافظت میکند، اما ابزارهای بیرونی دچار اختلالاتی مانند خاموشیهای مقطعی میشوند.
دادههای اخیر از ماهوارههای ESA و مأموریتهای پیشین ناسا نشان میدهد که این ناهنجاری در حال حرکت به سمت شمالغرب است و از سال ۲۰۲۰ به دو بخش مجزا تقسیم شده است. این موضوع، پیشبینی و مدلسازی شرایط ژئومغناطیسی را دشوارتر کرده است.
با این حال، پژوهشگران تأکید دارند که این پدیده نشانهای از وارونگی کامل قطبهای مغناطیسی زمین نیست و بخشی از تغییرات طبیعی و بلندمدت میدان مغناطیسی به شمار میرود. ناسا در حال توسعه مدلهای پیشرفته پیشبینی است تا ضمن محافظت از ماهوارهها، درک عمیقتری از فرآیندهای درونی زمین به دست آورد.
