مهروماه

کنترل‌کنندگان پرواز در ناسا و روسکاسموس از وقوع فاجعه‌ای جلوگیری کردند که نزدیک بود دیشب پس از اتصال ماژول روسی نوکا به ایستگاه فضایی به‌وقوع بپیوندد.

ماژول روسی نوکا که هفته‌ی گذشته پس از سال‌ها انتظار زمین را ترک کرد، دیروز پنجشنبه در ساعت ۱۸ به وقت ایران به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل شد. پس از آن، کیهان‌نوردان روس حاضر در ایستگاه شروع به گشودن دریچه‌های منتهی به نوکا کردند؛ اما در ساعت ۲۱:۰۴ به وقت ایران، نوکا به‌طور غیرمنتظره پیشرانه‌های حرکت خود را روشن کرد.

در عرض چند دقیقه، ایستگاه فضایی کنترل موقعیت خود را ازدست داد. خروج از موقعیت پرواز، به چند دلیل مشکلی بزرگ به‌حساب می‌آید. اول از همه، پایگاه مداری برای حفظ سیگنال با ماهواره‌های زمین‌ثابت و صحبت با کنترل مأموریت روی زمین، نیازمند موقعیتی مشخص است. علاوه‌براین، پنل‌های خورشیدی ایستگاه به‌نحوی قرار گرفته‌اند تا براساس این موقعیت از پیش تعیین‌شده، نور خورشید را جذب کنند.

نگرانی دیگر، وارد‌آمدن فشار جی بر ساختار ایستگاه است. قطعات مختلف ایستگاه فضایی در شرایط ریزگرانش سرهم و به‌نحوی طراحی شده‌اند تا در فشار جی صفر فعالیت کنند. درنتیجه، حتی فشار جزئی بر سازه می‌تواند ترک‌های کوچک یا دیگر مشکلات مربوط به ساختار ایستگاه را به‌وجود آورد.

به‌‌تمام دلایل اشاره‌شده، کنترل‌کنندگان پرواز ایستگاه فضایی در هیوستون آمریکا و مسکو پس از تغییر موقعیت جزئی ایستگاه به‌سرعت وارد عمل شدند. کنترل موقعیت در ساعت ۲۱:۱۲ به‌طور کامل از دست رفت و موتورهای روی ماژول خدمات ایستگاه فضایی روشن شد. به‌دنبال آن، فضاپیمای روسی پروگرس نیز که متصل به ایستگاه است، پیشرانه‌هایش را روشن کرد. این کشمکش بین فضاپیماها با هدف خنثی‌کردن نیروی رانش نوکا، درنهایت با اتمام منابع سوخت به پایان رسید. کنترل موقعیت در ساعت ۲۱:۵۹ بازیابی شد و تقریبا یک ساعت استرس‌آور در فضا و زمین را به اتمام رساند.

تا اوایل جمعه به وقت ایران، وقتی مقام‌های ناسا تله‌کنفرانسی برای توجیه خبرنگاران برگزار کردند، وضعیت ظاهرا به حالت عادی بازگشت. بااین‌حال، مقام‌ها حاضر نشدند بگویند که پیش از بازگشت ایستگاه به موقعیت مناسب، وضعیت در کنترل مأموریت تا چه حد جدی شد. جوئل مونتالبانو، مدیر برنامه‌ی ایستگاه فضایی ناسا گفت «تا وقتی تمام برنامه‌هایتان برای حوادث پیش‌بینی‌نشده را اجرا نکنید، واقعا شروع به نگرانی نخواهید کرد.»

به‌گفته‌ی مونتالبانو، درحال‌حاضر تیمی از مهندسان ناسا درحال مطالعه‌ی تأثیر ازدست‌رفتن کنترل موقعیت بر ساختار ایستگاه هستند. درهمین‌حال، مهندسان روسی نیز سلامت ماژول نوکا را ارزیابی می‌کنند. هر دو گروه احتمالا ارزیابی‌های مقدماتی خود را تا پایان روز جمعه تکمیل خواهند کرد.

رخداد اخیر برای ناسا به‌معنای تأخیر در پرتاب فضاپیمای استارلاینر است. کپسول مسافربری بوئینگ قرار بود امشب پس از گذشت ۱۹ ماه از انجام پرواز آزمایشی اولیه‌اش در دسامبر ۲۰۱۹ که براثر مشکلات نرم‌افزاری با شکست مواجه شد، دوباره عازم ایستگاه فضایی شود. ازآنجا که استارلاینر موفق نشد در جریان آن پرواز نمایشی به ایستگاه متصل شود، بوئینگ موافقت کرد تا پیش از حمل فضانوردان ناسا، یک‌بار دیگر این مأموریت آزمایشی بدون سرنشین را تکرار کند. فرصت بعدی برای پرتاب استارلاینر احتمالا سه‌شنبه در ساعت ۲۱:۵۰ فراهم خواهد شد. اگر پرتاب هفته‌ی بعد پرتاب انجام شود و همه‌چیز به‌خوبی پیش برود، فضاپیما روز بعد به ایستگاه فضایی متصل خواهد شد.

درهمین‌حال، روس‌ها به تلاش برای ادغام نوکا با ایستگاه فضایی ادامه خواهند داد. این ماژول نسبتا بزرگ از خدمه، هوابند و آزمایش‌های علمی نگه‌داری می‌کند و با ۲۴ تن وزن، تقریبا ۲۰ درصد بزرگ‌تر از ماژول سرویس زیوزدا، بزرگ‌ترین بخش روسی ایستگاه است.

نوکا که سابقه‌ای بسیار طولانی و تاکنون دردسرآفرین داشته است، هشت روز پیش پس از بیش از دو دهه تأخیر به‌دلیل کمبود بودجه و مشکلات فنی پرتاب شد. اندکی پس از رسیدن به مدار، روسیه با سامانه‌ی پیش‌رانش اصلی نوکا به مشکل برخورد و اتصال آن به ایستگاه فضایی به تأخیر افتاد. پس از به‌کارگیری پیشرانه‌های پشتیبان برای افزایش مدار و رسیدن به ایستگاه، اتصال نوکا انجام شد. مشخص نیست مشکل سامانه‌ی پیش‌رانش که اندکی پس از پرتاب رخ داد، احتمالا چه نقشی در حادثه‌ی اخیر داشت.