مهروماه

سیاهچاله‌ها شگرف‌ترین اجرام کیهان هستند. آنها ناحیه‌هایی از فضا با گرانشی آنچنان نیرومند هستند که حتی نور هم توان گریز از چنگشان را ندارد. دانشمندان آنها را چاله نامیده‌اند، ولی هر چه هم که باشند، خالی نیستند! آنها در بردارندۀ موادی آنچنان چگال و فشرده‌اند که کشش گرانشی‌شان حتی به نور هم اجازۀ جدا شدن از آنها و رسیدن به تلسکوپ‌های ما را نمی‌دهد. به همین دلیل است که نمی‌توانیم آنها را به طور مستقیم ببینیم.

سیاهچاله‌ها وجود دارند، زیرا می‌توانیم رفتار نامعمول و شگفت‌انگیز مواد در کنارشان را بینیم. برای نمونه، گازها با سرعت‌هایی نزدیک به سرعت نور پیرامون آنها می‌چرخند و انبوهی از پرتوهای پرانرژی از خود منتشر می‌کنند. سیاهچاله‌ها اندازه‌های بسیار گوناگونی دارند. برخی مواد (جرم) بسیار زیادی دارند و برخی مواد کمتر.

برخی از سیاهچاله‌ها زمانی پدید می‌آیند که یک ستارۀ بسیار بزرگ همه‌ی سوختش را بسوزاند و در پایان زندگی، بخش‌های بیرونی پیکره‌اش را در انفجاری سهمگین به نام ابرنواختر به فضا پرتاب کند. سپس، آنچه از این ستاره می‌ماند در اثر گرانش خودش می‌رُمبد و تا جایی به این رمبش ادامه می‌دهد تا به جرمی فراچگال به نام سیاهچاله تبدیل شود.

خورشید ما در حقیقت کوچک‌تر از آن است که در پایان زندگی‌اش به یک سیاهچاله تبدیل شود. ستارۀ ما آنقدر جرم ندارد که تا این اندازه زیر گرانش خود رُمبش کند. یک ستاره باید بیش از ۱۰ برابر خورشید جرم داشته باشد تا بتواند به سیاهچاله تبدیل شود. تنها این را به یاد داشته باشید که یک سیاهچاله یک میزان ماده‌ای است که بسیار بسیار چگالیده و فشرده شده است. تصویر کنید همۀ سیاره‌ زمین فشرده و درون یک تیله چپیده شود. در این صورت زمین یک سیاهچاله خواهد شد!

ولی یک سیاهچاله، یا هر چیز دیگری که به اندازۀ آن ماده(جرم) را داشته باشد، کشش گرانشی‌اش تنها به جرم و فاصلۀ آن بستگی خواهد داشت، نه بزرگی یا کوچکی ابعاد آن. حتی اگر یک انسان آنقدر فشرده شود که بیش از یک هزار هزار میلیارد بار ریزتر از یک دانه‌ی نمک شود، تبدیل به سیاهچاله می شود. ولی باز هم می‌توانید به اندازۀ یک گفتگوی معمولی نزدیک این شخص بمانید، بدون این که به درون کشیده شوید، زیرا کشش گرانشی‌اش تغییری نکرده است.

اگر خورشید به اندازه‌ای فشرده شود که به یک سیاهچاله تبدیل شود، قطری کمتر از ۶ کیلومتر خواهد داشت، ولی نیروی گرانشی بیشتری به زمین یا هر جرم دیگری در سامانه‌ی خورشیدی وارد نخواهد کرد. چرا؟ زیرا جرم موادی که در بر دارد همان است که بود، با همان فاصله‌ای که پیش از رُمبش داشت.