مهروماه

فضاپیمای جونو ناسا به‌تازگی تصویر شگفت‌انگیزی را از ستون دود آتشفشانی، درست در امتداد خط بین شب و روز یکی از اقمار مشتری به نام آیو به‌ ثبت رساند.

کاوشگر جونو ناسا هفته‌ی گذشته موفق به به رویت ستون دود آتش‌فشانی در آیو، قمر مشتری شد و تصویری را از این رویداد منحصربه‌فرد به ثبت رساند. این تصویر بخشی از مجموعه‌داده‌های بزرگ‌تری است که جونو آن‌ها را در ۲۱ دسامبر و در جریان پرواز نزدیک بر فراز سطح مشتری جمع‌آوری کرد. در آن زمان، چهار دوربین فضاپیمای ناسا به‌مدت بیش از یک ساعت به تماشای قطب آتشفشانی آیو پرداختند. روی‌هم‌رفته،‌ این مشاهدات پاداش علمی خوبی برای تیم جونو محسوب می‌شوند؛ زیرا وظیفه‌ی اصلی این فضاپیما، مطالعه‌ی خود مشتری و نه اقمار آن است.

اسکات بولتن،‌ پژوهشگر ارشد مأموریت جونو در بیانیه‌ای که توسط مؤسسه‌ی تحقیقاتی ساوت‌وست منتشر شد، گفت:

    ما می‌دانستیم که با کارزاری چندمنظوره برای مشاهده‌ی منطقه‌ی قطبی آیو در حال انجام فعالیت کاملا متفاوتی هستیم؛ اما هیچ‌کس انتظار نداشت که تا این حد خوش‌شانس باشیم و یک ستون دود آتشفشانی فعال را مشاهده کنیم که مواد را از سطح قمر به بالا پرتاب می‌کند. این به‌راستی یک هدیه‌ی سال نو محسوب می‌شود و به ما نشان می‌دهد که جونو می‌تواند به‌وضوح ستون‌های دود را مشاهده کند.

دوره‌ی رصد فضاپیمای ناسا به دو مرحله تقسیم شد؛ زیرا در حین رویت ستون دود، مشتری بین خورشید و آیو قرار گرفت. پیش از این گرفتگی، جونوکم (JunoCam)، دوربین نور مرئی جونو ‌توانست آیو را در نور شدید مطالعه کند و همان‌طور که روز به شب تبدیل شد، به تماشای قطب این قمر بپردازد. دوربین در جریان این مدت، موفق به ثبت سه تصویر شد که تمامشان ستون دود را درست در امتداد مرز روشنایی و سایه‌ی قمر نشان می‌دهند؛ جایی که روز و شب یکدیگر را ملاقات می‌کنند.

کادیس هنسن کوهارچک، سرپرست جونوکم از مؤسسه‌ی علوم سیاره‌ای در بیانیه‌ای مشابه گفت:

    سطح قمر از قبل در سایه قرار دارد؛ اما ارتفاع ستون دود به آن امکان می‌دهد تا نور خورشید را بازتاب دهد؛ تقریبا همان‌طور که قله‌های کوه یا ابرهای روی زمین پس از غروب خورشید به درخشش ادامه می‌دهند.

پس از آنکه مشتری در مقابل خورشید قرار گرفت؛ دوربین واحد اختر مرجع جونو مسئولیت عکس‌برداری را برعهده گرفت. این ابزار با هدف کمک به فضاپیما برای ردیابی موقعیتش در کیهان طراحی شده است؛ اما به روشنایی ضعیف‌تری احتیاج دارد. بااین‌حال، این دوربین نیز موفق به رویت شواهدی از ستون دود آتشفشانی شد.

سومین ابزار جونو، نقشه‌نگار شفقی مادون قرمز ژوویان (JIRAM) نیز در حین مدت رصد فعال بود و اطلاعاتی را درباره‌ی نقاط مهم روی سطح آیو ثبت کرد. ابزار مورد بحث در ماه ژوئیه، نقطه‌ی مهم قبلا ناشناخته‌ای را روی این قمر آتشفشانی رویت کرده بود. دانشمندان دریافته‌اند که آیو از سال ۱۹۷۹ تاکنون از نظر آتشفشانی فعال است. این فعالیت به‌واسطه‌ی گرانش عظیم مشتری که این قمر را به سمت خود می‌کشد، برانگیخته شده است.

فضاپیمای ۱.۱ میلیارد دلاری جونو ناسا در اوت ۲۰۱۱ به سمت مشتری پرتاب و در چهارم ژوئیه‌ی ۲۰۱۶ به مدار پیرامون این غول گازی وارد شد. انتظار می‌رود این مأموریت تا پایان ۲۰۲۰ ادامه داشته باشد.