در تاریخ ۱۸ اوت ۲۰۱۹، ایسلند مجلس ترحیمی برای نخستین یخچال طبیعی که در اثر تغییرات اقلیمی از دست داده بود، برگزار کرد. مرحوم Okjökull نام داشت؛ یک بدنه‌ی تاریخی یخی که زمانی ۳۸ کیلومتر مربع از ارتفاعات ایسلند را می‌پوشاند. اما روزهای روشن این یخچال، مدت‌ها است که گذشته است. در سال ۲۰۱۴، یخچال مذکور به حدود ۰/۰۷ اندازه‌ی پیشین خود رسید و شرایط خود را به‌عنوان یک یخچال طبیعی از دست داد. پلاکی نیز برای این یخچال متوفی تدارک دیده شد. در مراسم غم‌انگیز نصب این پلاک، برای ادای احترام حدود ۱۰۰ نفر گرد هم آمده بودند که در آن میان کوهنوردان، دانشمندان و کاترین یاکوبسدوتیر ، نخست‌وزیر ایسلند نیز حضور داشتند. یاکوبسدوتیر در گفت‌وگو با مطبوعات هشدار داد که اگر روندهای فعلی ادامه داشته باشد، کشور او در آینده‌ای نزدیک تعداد بیشتری از یخچال‌های نمادین خود را از دست خواهد داد
شواهد تکان‌دهنده است: انتشار گازهای گلخانه‌ای (و دیگر فعالیت‌های انسانی) درحال ایجاد تغییری بنیادین در سیاره‌ای هستند که ما روی آن زندگی می‌کنیم. درنتیجه، فصل آتش‌سوزی کالیفرنیا طولانی‌تر می‌شود؛ ذوب لایه‌ی منجمد خاک، زیرساخت‌های روسیه را بی‌ثبات می‌کند و بسیاری از یخچال‌های طبیعی جهان به‌سرعت درحال عقب‌نشینی هستند. درمیان این تحولات، دو اصطلاح به‌طور مکرر مورد استفاده می‌گیرد: تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی. اگرچه معمولا این دو اصطلاح مترادف هم در نظر گرفته می‌شوند اما معنای متفاوتی دارند.
اقلیم و هوا
قبل از توضیح تفاوت بین تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین، باید در مورد اختلاف دو واژه‌ی دیگر بیشتر بدانیم: هوا و اقلیم. هوا، وضعیت کوتاه‌مدت اتمسفر در گوشه‌ای از جهان است. رطوبت، دما، سرعت باد، فشار اتمسفر و قابلیت دید، همه از عواملی هستند که وضعیت هوا را در یک لحظه‌ی زمانی خاص تعیین می‌کنند. به‌عبارت دیگر، هوا زیاد دوام ندارد و طی چند روز، ساعت و حتی دقیقه تغییر می‌کند. به همین علت است که وضعیت هواشناسی به‌طور مداوم به‌روزرسانی می‌شود. وقتی می‌خواهید بدانید که آیا در یک روز مشخص در شهر شما باران خواهد بارید، درواقع درمورد وضعیت هوا صحبت می‌کنید.
هوا را با اقلیم اشتباه نگیرید. اقلیم دامنه‌ی بسیار وسیع‌تری دارد. اساسا، اقلیم منعکس‌کننده‌ی میانگین هوایی بلندمدت یک منطقه و روندهای آن است. این میانگین‌ها اغلب براساس مشاهدات دقیقی که چندین دهه جمع‌آوری شده است، حاصل می‌شوند. با توجه به تفاوت در مقیاس، منطقی است که تصور کنیم تغییر اقلیم نسبت‌به تغییر هوا بسیار کندتر است. با این حال، اقلیم نیر دچار تغییر می‌شود. به‌طور متوسط، همه‌ی اقلیم‌های منطقه‌ای جهان چیزی را تشکیل می‌دهند که دانشمندان به آن «اقلیم جهانی» می‌گویند که می‌تواند طی زمان تغییر کند.
با این تعاریف، معنای دقیق اصطلاح تغییرات اقلیمی چیست؟ براساس جامع‌ترین تعریف، تغییر اقلیمی شامل نوسانات طولانی‌مدت در یک یا تعداد بیشتری از متغیرهای مرتبط با اقلیم مانند بارندگی در یک منطقه است. توجه داشته باشید که این تعریف هم درمورد اقلیم‌های منطقه‌ای و هم خود اقلیم جهانی کابرد دارد. مثلا می‌گوییم اروپای شمالی دچار افزایش چشم‌گیری در طوفان‌های بارانی شده و این روند برای دهه‌ها ادامه داشته است. این سناریوی فرضی، مثالی از تغییر اقلیمی منطقه‌ای است که در آن تغییراتی که در بخش‌های دیگر جهان رخ می‌دهد، درنظر گرفته نمی‌شود. از طرف دیگر، گرمایش جهانی، جهانی است. این اصطلاح اشاره به افزایش در میانگین دماهای سطحی سیاره دارد. اینجا، روی زمین، قطعا این میانگین در حال افزایش است.
اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) گزارش می‌کند که در فاصله‌ی سال‌های ۱۸۸۰ تا ۲۰۱۶، میانگین دماهای سطحی زمین حدود ۰/۹۵ درجه‌ی سانتیگراد افزایش پیدا کرده است. شاید این افزایش زیاد به چشم نیاید اما یک تغییر دمایی کم در سطح سیاره می‌تواند تأثیرات وسیعی داشته باشد. پانزده هزار سال پیش و در یک عصر یخبندان، جهان ما حدود ۵ درجه‌ی سانتیگراد سردتر از امروز بود و همین دما، برای اینکه حدود یک‌سوم از سطح زمین پوشیده از یخ شود، کافی بود. گرمایش جهانی فرمی از تغییرات اقلیمی است، اما تغییرات اقلیمی همیشه خود را به‌صورت گرمایش جهانی نشان نمی‌دهد.
یک مشکل بی‌سابقه
گرمایش اخیر ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای موجب افزایش در سیل و خشکسالی می‌شود. درحالی‌که در مناطق خاصی از جهان میزان بارندگی افزایش می‌یابد، خاک مناطق خشک‌تر، رطوبت زیادی را از دست می‌دهد. ناتان استایگر، دانشمند علوم جوی دانشگاه کلمبیا اثر حاصل از این تغییرات را روی تمدن‌های انسانی مورد مطالعه قرار می‌دهد. او می‌گوید:
ازنظر تاریخی، جوامع گذشته عمدتا تحت‌تأثیر همان رویدادهای اقلیمی ویران‌گری که امروزه اتفاق می‌افتند، قرار داشتند: گرما و سرمای طولانی و شدید، خشکسالی و سیلاب. غالبا در تغییرات اقلیمی گذشته انسان‌ها نقشی نداشتند اما گاهی حوادث شدید اقلیمی با سوء مدیریت آن‌ها تشدید می‌شد.
استایگر به فرسایش خاک ناشی از کشاورزی به‌عنوان مثالی از مورد اخیر یاد می‌کند و می‌گوید:
مناطقی که خاک‌های ضخیم و غنی خود را از دست می‌دهند، دربرابر خشکی دوران خشکسالی آسیب‌پذیرتر هستند بنابراین موجب می‌شوند که خشکسالی از آنچه قبلا بوده است، بدتر شود.
در سال ۲۰۱۹، استایگر و همکارانش مقاله‌ای را در مجله‌ی Nature منتشر کردند. آن‌ها با استفاده از هسته‌های یخی، نمونه‌های مرجانی، سوابق تاریخی و دیگر شواهد، تاریخچه‌ی تغییرات اقلیمی را طی دو هزاره‌ی گذشته مورد بررسی قرار دادند. طی این دوره‌ی زمانی، ناهنجاری‌هایی مانند ناهنجاری اقلیمی قرون وسطایی دیده می‌شد که از ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد طول کشید. بیشتر این رویدادها ماهیت منطقه‌ای داشتند. بااین‌حال استایگر و همکارانش دریافتند، گرم‌ترین دوره‌ی زمین طی دو هزار سال گذشته، همین دوره‌ی اواخر قرن بیستم بوده است که ۹۸ درصد از زمین را تحت‌تأثیر قرار داده است. درواقع طی ۲۰ قرن از تاریخ بشر، نیاکان ما هرگز پدیده‌ی اقلیمی جهانی همچون تغییرات اقلیمی امروزی را تجربه نکردند.
ارسال مطلب به ایمیل دوستاتون:
