منشا فشار اسمزی حرکت ذرات جسم حل شونده است،در تمام محلولها فشار اسمزی را می بینیم و می توان این فشار اسمزی را به وسیله قانون وانت هوف محاسبه کرد فشار اسمزی یک محلول در دمای مشخص فشاری است که همان جسم حل شونده به حالت گاز در همان فشار ودر همان حجم می تواند داشته باشد.
بعضی از خواص محلولها اساسا به غلظت ذرات حل شده ،نه به ماهیت این ذرات بستگی دارد.این خواص را خواص غلظتی می گویند.برای محلولهای دارای مواد حل شده غیر فرار این خواص عبارتند از :کاهش فشار بخار ،نزول نقطه انجماد ،صعود نقطه جوش،و فشار اسمزی.
غشایی مانند سلوفان که برخی از مولکولها ،نه همه آنها را ازخود عبور می دهدغشای نیمه تراوا نامیده می شودشکل 1غشایی را نشان می دهدکه بین آّب خالص و محلول قند قرار گرفته است.این غشا نسبت به آب تراوا است ولی سوکروز (قند نیشکر) را از خود عبور نمی دهددر شروع آزمایش ارتفاع آب در بازوی چپ لولهU شکل برابر با ارتفاع محلول قند در بازوی راست این لوله است.از این غشا مولکولهای قند نمی توانند عبور کنند ولی مولکولهای آب در هر دو جهت می توانندعبور کنند.اما در بازوی چپ لوله (بازویی که محتوی آب خالص است)،تعداد مولکولها در واحد حجم بیش از تعداد آنها دربازوی راست است.از این رو سرعت عبور مولکولهای آّب از سمت چپ غشا به سمت راست آن بیشتر از سرعت عبور آنها در جهت مخالف است.در نتیجه تعداد مولکولهای آب در سمت راست غشا به تدریج زیاد می شود و محلول قند رقیق تر می شودو ارتفاع محلول در بازوی راست لوله زیاد می شوداین فرایند را اسمز می نامنداختلاف ارتفاع در سطح مایع در دو بازوی لوله ،اندازه فشار اسمزی را نشان می دهدبر اثر افزایش فشار هیدروستاتیکی در بازوی راست مولکولهای آب از سمت راست غشا به طرف سمت چپ آن رانده می شود تا اینکه سرانجام سرعت عبور از سمت راست با سرعت عبور از سمت چپ برابر می گردد.بنابراین حالت نهایی یک حالت تعادلی است که در آن سرعت عبور مولکولهای آب از غشادر دو جهت برابراست.اگر بر محلول بازوی راست فشاری بیش از فشار تعادلی وارد شود آب ذر جهت مخالف معمول رانده می شود .این فرایند که اسمز معکوس نامیده می شود برای تهیه آب خالص از آب نمک دار به کار می رود.بین رفتار مولکولهای آب در فرایند اسمر و رفتار مولکولهای گاز در فرایند نفوذ ،تشابهی وجود دارد در هر دو فرایند مولکولها از ناحیه غلیظ تر به ناحیه رقیق تر نفوذ می کنند
فشار اسمزی با توجه به رابطه زیر محاسبه می شود:
PV=nRT
کاربرد اسمز
اسمز در فرایندهای فیزیولوژیکی گیاهی و حیوانی نقش دارد عبور مواد از جدار نیمه تراوا سلول زنده ،کار کلیه ها و بالارفتن شیره گیاهی در درختان مهمترین نمونه های اسمر است.
غشای گلبولهای قرمز از نوع نیمه تراوا است اگر گلبولهای قرمز در آب خالص قرار گیرند،آب به درون آن نفوذ کرده و مایعات آن را رقیق می کند .در نتیجه گلبول متورم شده وجدار آن پاره می شود واگر گلبولهای قرمز در محلول غلیظ قند قرار گیرند ،آب درون گلبلها از غشای آنها عبور کردهو محلول اطراف آنها را رقیق می کند .در نتیجه ،گلبولها چروکیده می شود.
به منظور ممانعت از وقوع هر یک از حوادث در تزریقات وریدی ،محلولهای مورد استفاده باید ایزوتونیک باخو ن باشند(یعنی فشار اسمزی این محلولهل باید برابر با فشار اسمزی خون باشد).
