مهروماه

گرمسار از شهرهای استان سمنان است که در گذشته به آن خوار می‌گفتند و یکی از ایالات ملک ری به شمار می‌آمد.

گرمسار یکی از شهرهای استان سمنان و مرکز شهرستان گرمسار است و در غرب استان سمنان قرار دارد. این شهر در قدیم «خوار» نام داشت. مساحت این شهر در حدود ۵۱۸۲ کیلومتر مربع است. دشت گرمسار از شرق به غرب ۴۸ کیلومتر و از شمال به جنوب ۲۷ کیلومتر طول دارد. گرمسار پیوندگاه راه‌آهن سرتاسری شمال (گرگان) و مشهد بوده و جاده اصلی تهران-مشهد در کنار آن واقع شده است. این شهر در ۱۱۰ کیلومتری مرکز استان و ۹۵ کیلومتری تهران قرار دارد.

 
تاریخچه

گرمسار در گذشته خوار نام داشته است. خوار نامی قديمی بوده و به دوره قبل از اسلام و ايران باستان مربوط می‌شود. در دوران اسلامی نیز خوارری نام داشته است.

این شهر يكی از شانزده سرزمين اوستا (به نام ورن) بوده كه حتی در زمان آشوريان خوارا نام داشته و در دوره اشکانی اهميت بسیاری داشته است، در زمان سلوكيان بناهای شهرهای مهمی از جمله خاراكس در آن درست شده است.

در معجم البلدان چنین نوشته شده است:

    خوار شهری است تاريخی و بزرگ از نواحی ری كه گروهی از علماء به آن منسوب شده‌‌اند. ميان آن سمنان از راه خراسان در حدود ۲۰ فرسنگ است. صفحه ۴۷۳ ج ۳ معجم البلدان

گرمسار یا خوار در گذشته از مناطق آباد ايران محسوب می‌شده است، حتی در معجم البلدان شهر بزرگ ناميده شده است. ولی عواملی نظیر حمله اقوام مهاجم چون حمله مغول و بعدها تاخت و تاز و حمله و غارت ياغيان تركمن و همين طور نامساعد بودن آب و هوا و فقر اقتصادی موجب خرابی آن شده است.

قبلا شهر گرمسار قشلاق ناميده می‌شد و هنوز هم افراد مسن و پيران به آن قشلاق می‌گویند، این شهر در قدیم از چهار بلوك قشلاق، ريكان، ياتری و آرادان تشکیل شده بود.

در سال ۱۳۱۹ شمسی خوار تبدیل به گرمسار شد. به موجب قانون تقسيمات كشوری جديد مصوب آبان ماه ۱۳۱۶ هجری شمسی گرمسار بخشی از شهرستان سمنان و شامل چهار بلوك بود. بنا به مصوبه مهر ماه ۱۳۲۵ بخش گرمسار از سمنان جدا شده و بخشی از اطراف تهران شد و در آبان ماه همین سال بخش گرمسار تابع شهرستان دماوند شد. سرانجام در سال ۱۳۳۷ بنا به مصوبه هیات وزیران در مورخ ۱۳۳۷/۱۱/۱ به شهرستان تبدیل شد. بخش ايوانكی با دهستان‌های مربوط فعلی از شهرستان تهران جدا شده و يكی از بخش‌‌های تابع شهرستان تازه گرمسار شد. گرمسار در نيمه دوم سال ۱۳۵۵ از استان تهران جداشده و جزو استان سمنان شد و در سال ۱۳۷۴ بخش آرادان با مراكز جمعيتی دهستان آرادان و ياتری احداث شد. هم‌اکنون گرمسار از سه بخش مركزی، ايوانكی و آرادان تشکیل شده و يكی از شهرستان‌های تابع استان سمنان است.

 
جغرافیا

همسایگان گرمسار از شمال شهرستان فیروزکوه و شهرستان دماوند، از شرق به شهرستان آرادان و شهرستان سرخه از غرب شهرستان پاکدشت و استان قم و از جنوب شهرستان آران و بیدگل است. نواحی پیرامون گرمسار توسط رودخانه حبله‌رود که از رشته کوه‌های البرز مرکزی سرچشمه می‌گیرد، سیراب می‌شود. رشته کوه‌هایی از سه طرف گرمسار را احاطه کرده و تنها سمت جنوبی آن به علت وجود کویر باز است که به کوه‌های سیاه‌کوه محدود می‌شود.

بلندی این شهر از سطح دریا ۸۵۶ متر است.

 
اقلیم

گرمسار بخشی از فلات مركزی ايران را شامل می‌شود و آب و هوایش مشابه با ساير نقاط حاشيه اين فلات است. قسمت مركزی ايران از يك فلات وسيع تشكيل شده که کوه‌های بلند اطراف آن را احاطه کرده است و از نفوذ رطوبت درياهای اطراف به اين منطقه جلوگیری می‌کند.

تغييرات فصلی عوامل آب و هوایی از جمله تابش آفتاب در گرمسار بسیار زیاد بوده و تابستان‌هایی بسيار گرم و خشك دارد. بخش وسیعی از گرمسار آب وهوای گرم بيابانی دارد؛ به عبارتی تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و خشک را شامل می‌شود.

 
مردم‌شناسی

بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، گرمسار جمعیتی برابر با ۳۹٬۵۲۳ نفر را داشته است. مردمانش به زبان فارسی تکلم می‌کنند ولی در نقاط دیگر گرمسار مانند مرکز و روستاهای بخش ایوانکی، تات‌ها زندگی کرده و به زبان تاتی سخن می‌گویند. همچنین مردمان آذری (اوصانلو، پازوکی و نفر)، الیکایی‌ها، شهمیرزادی‌ها، مازندرانی‌ها، عرب زبانان، گیلک‌های منطقه قالیباف، کردهای شادلو و قراچورلو و لرهای دیناروند نیز در این شهر سکونت دارند.

مردان محلی گرمسار از سرپوش مردانه، تن پوش تابستانی مردانه، تن پوش زمستانی مردانه و پاپوش مردانه، کت چُقا، شلوار کمری، گیوه استفاده می‌کنند. زنان محلی هم از چارقد (نوعی سرپوش)، شوی (نوعی تن‌پوش)، شلیته و پاپوش استفاده می‌کنند.

 
صنایع دستی

قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، پارچه بافی، خرجین بافی و سفال‌گری، منبت کاری و معرق کاری از صنایع دستی گرمسار است، این شهر در زمینه گلیم بافی موفق به کسب زیادی از طرفدار در بازارهای جهانی شده است.

سوغات

خربزه‌های شیرین و صاداراتی، محصولات لبنی خالص، انار و رب انار از سوغاتی‌های این شهر تاریخی است.

دیدنی‌های گرمسار

کوه اژدها، کویر ریگ جن، قله کلرز، تونل نمکی گرمسار، آب انبار ناسار، آب انبار مسیر امامزاده اسمعیل و شمس الدین، امامزاده شمس الدين و اسماعيل (ع)،  امامزاده سلطان شاه نظر، منطقه گردشگری رامه، بنه کوه، آب انبار گرمسار، امامزاده علی‌اکبر، کاروانسرای قصر بهرام، قلعه استاناوند ناروهه و جاده سنگ‌فرش سیاه‌کوه از دیدنی‌های شهر زیبای گرمسار است.