خُرَم‌آباد مرکز شهرستان خرم‌آباد و نیز مرکز استان لرستان است. خرم‌آباد را در گویش لری خُورمُووه (Xormuwa) تلفظ می‌کنند.
شهر خرم آباد
خرم آباد مركز شهرستان خرم آباد و نيز مركز استان لرستان است. . شهر در ارتفاع 1147/8متري از سطح دريا و در ميان دره‌هاي زاگرس قرار دارد. فاصله خرم آباد تا بروجرد 110 كيلومتر، تا تهران 490 كيلومتر و تا اهواز 390 كيلومتر است. خرم آباد بر سر شاهراه تهران-خوزستان قرار گرفته و داراي اهميت ارتباطي و راهبردي است
خرم‌آباد مركز شهرستان خرم‌آباد و استان لرستان است. اين شهرستان از شمال به شهرستان سلسله، از شمال شرق به شهرستان بروجرد، از شرق به شهرستان‌هاي دورود و اليگودرز، از جنوب به شهرستان انديمشك و از غرب و جنوب غرب به شهرستان‌هاي كوهدشت، دوره و پلدختر محدود مي‌شود
آب و هوا
اين شهر داراي آب و هوايي معتدل و نيمه مرطوب است، وجود منابع آب‌هاي زير زميني و چشمه‌هاي درون شهر از نكات قابل توجه در جغرافياي شهر خرم‌آباد است
سوغات
از مهمترين ره‌آوردهاي خرم‌آباد مي‌توان به نوعي نان محلي به نام نان ساجي، لبنيات، كاك، ترخينه و عسل اشاره كرد. همچنين مي‌توان گليم، جاجيم و صنايع چوبي را به عنوان ديگر ره‌آوردهاي اين شهر به شمار آورد.
شهری که امروزه خرم‌آباد نام نهاده شده‌است، از نخستین سکونت گاه‌های مردم ایران به شمار می‌رود. غارهای مسکونی دره خرم‌آباد که از آن جمله می‌توان به غارهای کنجی، یافته، پاسنگر، گراجنه و اشکفت قمری اشاره کرد، حاوی آثار زندگی انسان غارنشین در دوره‌های موسترین، بارادوستی و زارزی بوده‌است. بنابر تاریخ گذاری‌هایی که از راه آزمایش رادیو کربن در غارکنجی به عمل آمده قدمت آثار آن متجاوز از ۴۰ تا ۵۰ هزار سال پیش است.گزارش و نتیجه پژوهش و بررسی‌های دکتر فرانک هو استاد دانشگاه رایس آمریکا و همکارش، فلانری و دیگر پژوهشگران همراه ایشان که در سالهای ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ خورشیدی در لرستان انجام گردید و به سال ۱۹۶۷ در آمریکا منتشر شد در بردارنده اطلاعات ارزشمندی از دوره پیش از تاریخ خرم‌آباد است. فرانک هول در مورد پژوهش‌های خود در دره خرم‌آباد این چنین می‌نویسد:
«بهترین اطلاعات ما راجع به سکونت و نحوه امرار معاش انسانهای اواخر دورهچهارم زمین شناسی مربوط به دره خرم‌آباد واقع در جنوب غربیایراناست. دره خرم‌آباد بهدرازای ۱۵ و پهنای ۱۰ کیلومتر بین کوههایآهکیکه به موازات هم کشیده شده‌اند و درارتفاع ۱۱۷۰ متر از سطح دریا واقع شده‌است. کوههای اطراف آن به صورت یک منبع ذخیرهآبدر آمده‌اند. دره خرم‌آباد دارایچشمه‌های آب خنک و تعدادی غار است. به هم فشردگی این دره و وجود غارهای متعددی کهبه وسیله انسانهای پیش از تاریخ اشغال گردیده، سبب شد که ما این دره را مرکزتحقیقات مربوط به دوره پالئولیتیک میانه دیرینه سنگی قرار دهیم. تا کنون ما ۱۷ محلاز اقامتگاههای انسانی دوره دیرینه سنگی را در این دره یافته‌ایم آنچه مسلم است ایناست که با تحقیقات بیشتر می‌توان محلهای بیشتری پیدا نمود. از این ۱۷ غار، دست کم۵غار از آنها مربوط به دوره دیرینه سنگی بوده و شامل تمدن دوره میانه دیرینه سنگیو متجاوز از شش غار دیگر متعلق به دیرینه سنگی فوقانی و شامل تمدن بارادوستی است،دو غار دیگر نیز مربوط به پایان دیرینه سنگی فوقانی و شامل تمدن زارزی بوده شاید ششغار دیگر نیز مربوط به دیرینه سنگی فوقانی باشند.آثار خرم‌آباد حاکی از سکونت دامنهدار و مداومی درزاگرس هستند.»
فرانک هول ۱۳ مورد تاریخ یابی به وسیله رادیوکربن از آثار دیرینه سنگی در دره خرم‌آباد انجام داده‌است که دو مورد مربوط به دوره موستری و ۱۱ مورد مربوط به مرحله، بارادوستی بوده، ۲ مورد نمونه موستری از لایه زیرین غار کنجی به دست آمده و تاریخ آن متجاوز از ۴۰ هزارسال است و نمونه بارادوستی به دست آمده از غار یافته بین ۲۱ هزار تا ۴۰ هزار سال پیش تاریخ گذاری شده‌اند. فرانک هول به علت فراوانی محلهای دوره دیرینه سنگی در دره خرم‌آباد به یک دسته بندی موقتی از محلهای مسکونی به شرح زیر دست یافته‌است :
*اقامتگاههای فصلی که احتمالا به وسیله یک یا دو خانواده پدر سالاری در مدت کوتاهی و یک فصل از سال اشغال می‌شده است.
*اقامتگاههای کشتار که به وسیله گروهی از شکارچیان برای یک یا دو روز اشغال می‌شده‌اند که بین ۴۰ هزار تا ۱۰۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده بوده‌اند.
*اقامتگاههای موقتی که شکارچیان برای لحظاتی کوتاه جهت برررسی وضع شکار یا ساختن ابزار سنگی در آنجا توقف نموده و معمولاً پس از ترک کردن دیگر به آنجا مراجعه نمی‌نمودند.
وی در ادامه پژوهش‌های خود در دره خرم‌آباد به محل اردوگاههای شبانی که مربوط به ۶۰۰۰ تا ۵۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بوده‌است، دست یافته و نتیجه گرفته‌است که بین ۴۵ هزار تا ۳۸ هزار سال پیش از این مردمانی غار نشین در این دره سکونت داشته‌اند که گاهی برای شکار غذایی اصلی خود کوچ می‌کرده‌اند. دیگر آثاری که از هزاره های پیش از میلاد مسیح در این سرزمین به جای مانده‌است و حکایت از زیست اقوام و تأثیر مردمان و فرهنگ آن بر فرهنگ ایران باستان دارند پیشرفت آنان به ویژه کاسی‌ها، قدیمی‌ترین ساکنان و حکام آریایی این دیار که ۵۷۶ سال بر بابل حکومت کردند و باعث تعجب جهانیان شده‌است، ساخت مفرغ است و به همین دلیل لرستان را مهد تمدن مفرغ نامیده‌اند. البته در تاریخ نام عیلامیان به عنوان نخستین دولت که به طور منظم بر لرستان حکومت کرده‌اند ثبت شده‌است.
تاریخ خرم‌آباد
به نظر بسیاری از محققان به جای شهر خرم‌آباد فعلی زمانی شهر مهم عیلامی یعنی خایدالو قرار داشته‌است. همچنین بسیاری از محققان بر این عقیده هستند که شهر قدیمی شاپورخواست در دوره ساسانی و قرن نخست هجری که دارای اهمیت بسیاری بوده در مکان شهر قدیمی خایدالو و مکان فعلی شهر خرم‌آباد قرار داشته‌است. هنوز بقایایی از دیوارهای بزرگ و پهن که از سنگ و ملاط به سبک دوره ساسانی از مکان کنونی شهر تا روستای تیربازار وجود داشته‌است دیده می‌شود. در اواخر قرن ششم خاندان اتابکان لر کوچک شهر خرم‌آباد را به عنوان مرکز حکومت خود انتخاب کرده و آن را توسعه دادند. احتمالا در اثر حمله مغول بخش عمده‌ای از شهر ویران شده‌است.
حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری قمری می‌نویسد:
«خرم‌آباد شهری نیک بوده، اکنون خراب است.»
این نخستین بار است که از خرم‌آباد به این شکل در تاریخ یاد شده‌است. در اواخر دوره صفوی خرم‌آباد مرکز حکومتی والی لرستان فیلی بوده و به نوشته تاریخ حزین از آبادانی برخوردار بوده، ولی متاسفانه بر اثر هجوم سپاه عثمانی بار دیگر ویران شده‌است. در دوران قاجار خرم‌آباد نسبتاً توسعه پیدا کرد و قلعه گلستان ارم (فلک الافلاک) از آثار معروف خرم‌آباد به دستور محمد حسین میرزای دولتشاه مرمت شد. بارون دوبد یکی از ماموران روسیه تزاری که در سال ۱۸۴۵ میلادی از خرم‌آباد دیدار کرده، شهر را دارای ۴ مسجد، ۸ گرمابه و ۱ محله یهودی نشین توصیف کرده‌است.
شکل گیری خرم‌آباد فعلی
نام شاپورخواست در کتاب‌های قدیمی تا سال ۶۲۲ هجری (اوایل قرن هفتم) قابل رویت است اما پس از قرن هشتم تنها می‌توان نام خرم‌آباد را مشاهده کرد. احتمالا در اواخر قرن هفتم هجری شهر شاپورخواست به کلی ویران و خالی از سکنه شده و مردم آن به قسمت غربی قلعه فلک الافلاک که از لحاظ داشتن آب فراوان و موقعیت مناسب تر و همچنین امنیت، برتری داشت نقل مکان کردند، در حقیقت فلک الافلاک در این زمان هسته اصلی شهر خرم‌آباد فعلی را تشکیل داد و موجب شکل گیری آن در این منطقه شده است. البته به نظر می‌رسد که آب شهر شاپورخواست از طریق نهری که از قسمت شرقی شهر می‌آمده تأمین می‌شده‌است که شاید خشک شدن این نهر عامل ترک این منطقه شده‌است. عوامل متعددی دیگری چون موقعیت سیاسی، ارتباطی و جغرافیایی در شکل‌گیری شهر خرم‌آباد دخیل بوده است.
از آثار قدیمی این بخش از شهر می‌توان به مقبرهٔ زیدبن على در محله‌اى به همین نام اشاره کرد که در غرب مسجد جامع خرم‌آباد واقع شده است. حریم مقبره شش هزار مترمربع وسعت دارد که در گذشته گورستان بوده است. در میان این زمین ، مقبره‌اى وجود دارد که آیات و کلمات مقدس را با خط نسخ و به طور برجسته بر آن نقش کرده‌اند. روى لبهٔ شرقى مقبره ، نام استادکار نجار و تاریخ احداث آن آمده است. بناى کنونى مقبره به سال ۱۳۰۷ هجرى قمرى مربوط مى‌شود. براساس سنگ نبشتهٔ بنا که به خط کوفى است ، این مقبره در سال ۴۰۴ هجرى قمرى به فرمان بدر بن حسنویه ساخته شده و به زید بن حسین بن ابیطالب (ع) تعلق دارد. بناى مقبره ، هشت ضلعى است که چهار ضلع اصلى دارد و هر یک از این اضلاع نیز به ضلع‌هاى کوچک‌ترى تقسیم شده‌اند. تمام بنا از آجر ساخته شده است. صندوقى چوبى و قهوه‌اى رنگ با نقوش زیباى کنده‌کارى شده ، روى قبر جاى گرفته است. در هر دو گلدستهٔ مقبره نیز پله‌هایى براى رفته به پشت‌بام کار گذاشته شده‌اند. همچنین آرامگاه باباطاهر که برخی آن را مقبره باباطاهر عریان ذکر می‌کنند در این بخش از شهر است. این قبر براساس شواهد باستان‌شناسی متعلق به دوره سلجوقی می‌باشد که در دوره‌های بعد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌است. در این دوره قلعه هسته توسعه شهر بوده که براساس ساختار طراحی محدوده شهر از طرف قلعه با محله‌های کوچک و خیابان‌های منحنی شکل در حال توسعه در مسیر شمال غربی بوده‌است. نکته قابل توجه دیگر در این دوره دروازه‌های قدیمی شهر خرم‌آباد است که عبارتند از:
*دروازه خوز بر سر راه کاروان رو به سوی دزفول.
*دروازه گرداب بر سر راه کاروان رو به سوی کرمانشاه.
*پلی قدیمی که محل رفت و آمد عابرین بوده و بر سر راه بروجرد قرار داشته است.
خرم‌آباد پایتخت اتابکان لر کوچک
اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از اتابکان لرستان هستند که در فاصلهٔ سالهای ۵۸۰ تا ۱۰۰۶(ه.ق) در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از نیاکان شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلسله لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس اول صفوی کشته و سلسله اتابکان لر منقرض گردید. طوایف لر کوچک قبایلی بودند مخلوط از کردان آسیای صغیر و لرهای ایرانی که در حدود بین عراق عجم و عراق عرب ییلاق و قشلاق می‌کردند و خراج خود را به دیوان بغداد می‌دادند و به بسیار کم حکومتی مستقل داشتند. سرزمین لرستان به دو قسمت لر کوچک و لر بزرگ تقسیم می‌شود. در کتاب تاریخ مغول در صفحه ۴۴۲ و در کتاب مجمل التواریخ گلستانه در صفحه ۲۰۴ به این شرح در خصوص نواحی لر کوچک و بزرگ آمده‌است :
«لر کوچک همان است که حالیه هم آن رالرستانمی‌گوییم و غرض ازاین قسمت اخیر که در آن ایام لر کوچک خواند می‌شده بیشتر ناحیه فیلی یعنی اطرافخرم‌آباد و اراضی پشت کوه بوده‌است . مراد از لرکوچک،ایلات لرستان، حالیه و مراداز لر بزرگ، ایلات بختیاری دانسته شده‌است یعنی به خلاف تقسیم فوق.»
گویش خرم‌آبادی
گویش مردم خرم‌آبادی و روستاهای اطراف آن لری خرم‌آبادی است. از ویژگی‌های این گویش توانایی آن در ساخت اشعار، سرودها و موسیقی است. مردم خرم‌آباد علاوه بر زبان فارسی به دو گویش لری و لکی با یکدیگر گفتگو می کنند. ساکنین اغلب مناطق خرم‌آباد با گویش لری صحبت می کنند. در سالهای بعد از انقلاب به علت مهاجرت بالای روستائیان و عشایر به شهر خرم‌آباد، هم اکنون عده‌ای از مردم شهر که بیشتر در مناطق شمالی خرم‌آباد زندگی می کنند با زبان لکی محاوره می نمایند.
اقلیت‌های مذهبی
یهودیان
ورود یهودیان به شهر خرم‌آباد به سال ۸۰۰ هجری قمری باز می‌گردد. قبل از سال ۱۲۸۸ جمعیت خرم‌آباد ۱۵ هزار نفر و خانه‌های مهم این شهر هفتاد و دو عدد بوده که از این تعداد ۳۰ دستگاه از عمارت‌های مهم به یهودیان این شهر اختصاص داشته است.در دهه ۱۳۰۰ جمعیت یهودیان کاهش یافت در این دوره تقریباً تعداد یهودیان هزار نفر گفته شده است. تا قبل از خلع سلاح لرستان به دست علی رزم آرا، شهر خرم‌آباد دارای دو محله بزرگ به نام‌های، پشت بازار و درب‌دلاکان بود، یهودیان خرم‌آباد در محله درب‌دلاکان و در کوچه‌ای که به کوچه یهودیان شهرت داشته ساکن بوده‌اند. مشاغل عمده یهودیان در خرم‌آباد، بزازی، باغداری، زرگری و طبابت بوده است. گورستان یهودیان خرم‌آباد در منطقه‌ای به نام گورجِی (گورستان- جهودها) در کنار حوض موسی قرار داشته است، این گورستان امروز به محلهای مسکونی به نام کوی فلسطین تبدیل شده است.گویش یهودیان خرم‌آباد، گویش لری خرم‌آبادی بوده است. یهودیان در خرم‌آباد دارای چندین کنیسه، مدرسه و یک حمام عمومی مستقل بوده‌اند.
جغرافیا و آب‌وهوا
شهر خرم‌آباد مرکز شهرستان خرم‌آباد و استان لرستان است.این شهرستان از شمال به شهرستان سلسله، از شمال شرق به شهرستان بروجرد، از شرق به شهرستان‌های دورود و الیگودرز، از جنوب به شهرستان اندیمشک و از غرب و جنوب غرب به شهرستان‌های کوهدشت، دوره و پلدختر محدود می‌شود. خرم‌آباد در مختصات ۳۳٫۴۸ شمالی و ۴۸٫۳۵ درجه شرقی و در ارتفاع ۱۱۴۷/۸ متری از سطح دریا قرار دارد.خرم‌آباد دارای آب و هوایی معتدل و نیمه مرطوب است، وجود منابع آب‌های زیر زمینی و چشمه‌های درون شهر از نکات قابل توجه در جغرافیای شهر خرم‌آباد است.
راه‌های ارتباطی
آزادراه خرم‌زال
آزادراه خرم‌زال که با نام آزادراه خرم‌آباد - پل زال نیز شناخته می شود و عملیات ساخت آن از سال ۱۳۸۴ آغاز شده بود در حد فاصل دو شهر خرم‌آباد و اندیمشک به طول ۱۰۴ کیلومتر قرار گرفته است.از جمله اهداف ساخت این آزادراه کاهش تصادفات، کاهش زمان سفر و همچنین صرفه جویی سالانه ۴۰۰ میلیارد ریال در مصرف سوخت، کاهش ۶۰ کیلومتری طول آزاد راه نسبت به مسیر قدیمی خرم‌آباد - پلدختر - اندیمشک، کاهش بار ترافیکی و افزایش سرعت مطمئن در این محور عنوان شده است. این آزادراه از نقاط بکر و جنگل‌های بلوط جنوب لرستان عبور می کند و چشم انداز بسیار زیبایی دارد.
فرودگاه
خرم‌آباد دارای فرودگاه کوچکی است که در جنوب شهر واقع شده است.
راه آهن
طی طرحی که در دولت محمود احمدی نژاد مطرح گردیده است با اختصاص بودجه‌ای ۱۳۰۰۰ میلیارد ریالی راه آهن سراسری از شهر دورود به شهر بروجرد و شهرهای خرم‌آباد، کوهدشت، پلدختر و اندیمشک متصل می‌شود. این پروژه توسط محمود احمدی نژاد افتتاح گردیده و معاون ساخت و توسعه راهها و راه آهن وزارت راه و شهرسازی ایران سرعت ساخت در این طرح را ۱۰۰ کیلومتر در ساعت عنوان کرده است.
جاده‌ها
فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر و تا اهواز ۳۹۰ کیلومتر است. خرم‌آباد بر سر شاهراه تهران-خوزستان قرار گرفته و دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است.جاده‌های شماره ۳۵ و ۳۷ که مناطق شمال و غرب ایران را به جنوب و استان خوزستان متصل می‌کنند از خرم‌آباد می‌گذرند.مسیرهای دسترسی به خرم‌آباد عبارتند از:
*خرم‌آباد - اصفهان : به سمت شرق و به طول ۳۷۰ کیلومتر
*خرم‌آباد - اهواز : به سمت جنوب به طول ۳۷۵ کیلومتر
*خرم‌آباد - تهران : به سمت شمال شرق به طول ۴۹۹ کیلومتر
*خرم‌آباد - کرمانشاه : به سمت شمال غرب به طول ۳۲۰ کیلومتر
جا‌های دیدنی
شهر خرم‌آباد در دره‌ای خوش آب و هوا و پر آب قرار گرفته‌است. وجود چشمه‌های فراوان و آثار تاریخی متعدد باعث به وجود آمدن مجموعه‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی در شهر خرم‌آباد شده‌است.وجود دریاچه کیو، سراب‌ها و چشمه‌ها در کنار آثار تاریخی مانند قلعه فلک افلاک، پل شاپوری، مناره آجری، سنگ نبشته و گرداب سنگی که خود مجموعه‌ای از آثار تاریخی و طبیعی است مجموعه‌ای بی نظیر را در شهر خرم‌آباد تشکیل داده‌است. در اطراف شهر خرم‌آباد نیز گردشگاه‌های بسیاری وجود دارد که از جمله آنها پارک جنگلی شوراب در جنوب شهر و پارک جنگلی مخمل‌کوه در شمال شهر را می‌توان نام برد. خرم‌آباد را می‌توان یکی از شهرهای توریستی ایران دانست.
1.قلعه فلک‌الافلاک
قطعا «قلعه‌ی فلک‌الافلاک» یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی در شهرستان خرم‌آباد است که روی تپه‌‌ای کهن و در مرکز این شهر، قرار گرفته است. بنایی که احتمال می‌رود در دوران حکومت شاپور اول ساسانی و در قرن سوم میلادی، نخستین اقدامات ساخت آن، صورت گرفته است. این قلعه در مساحتی بالغ بر ۵ هزار و ۳۰۰ متر مربع با ۸ برج، ۳۰۰ جان‌پناه و ۲ صحن با مصالحی همچون سنگ، آجر، خشت، ملاط گچ و آهک ساخته شده است.
اما آنچه که این قلعه را ارزشمند می‌سازد، قرارگیری آن روی صخره‌هایی سنگی است که می‌توان با حضور در آن دره‌ی تاریخی خرم‌آباد را به خوبی مشاهده کرد. نام «فلک‌الافلاک» را در دوران قاجارکه به معنای «سپهر سپهران» است بر این میراث ارزشمند ایران کهن نهادند و «دژ شاپورخواست»، «سابرخاست»، «دزبر» و «قلعه‌ی خرماباد»، نام‌های دیگری است که در متون تاریخی به این قلعه نسبت داده شده است. امروزه این اثر به ثبت ملی رسیده است و پس از آن به «موزه‌ی فلک‌الافلاک» که متشکل از قسمت‌هایی همچون باستان‌شناسی، هنرهای سنتی و مردم‌شناسی است، تغییر یافته است.
۲. مناره آجری
سازه‌ای استوانه‌ای شکل، بر سکویی سنگی به شکل هندسی معکب مربع، در جنوب شهرستان خرم‌آباد، در محله‌ی قاضی‌آباد و داخل پارک شقایق قرار دارد که از آن به «منار آجری» یاد می‌شود. کاربری این اثر کهن در گذشته میل راهنما و دیده‌بانی برای هدایت و راهنمایی کاروان‌های عبوری از شهر و نیز نگهبانی از خرم‌آباد، بوده است.
کارشناسان تاریخ ساخت مناره آجری را مرتبط با دوران حکومت دیلمیان می‌دانند.
برخی از کارشناسان تاریخ ساخت این میراث ایران کهن را مرتبط با دوران حکومت دیلمیان می‌دانند که هرچند در گذشته رفیع‌تر بوده ولی امروزه دارای ارتفاعی نزدیک به ۳۰ متر است. پس از طی کردن ۹۹ پله می‌توان به پشت‌بام مناره رسید و چشم‌اندازی زیبا را مشاهده کرد.
۳. پل شاپوری (پل شکسته)
در نزدیکی قلعه‌ی فلک‌الافلاک خرم‌آباد و در ضلع جنوبی این اثر تاریخی، یکی دیگر از میراث ارزشمند ایران کهن قرار دارد که به «پل شاپوری» و در گویش محلی به «طاقِ پیل اِشکِسّه» شهرت یافته است. اثری که قدمت آن متعلق به دوران ساسانیان و شاهکاری از هنر معماری آن دوران است و زمانی راه موصلاتی غرب لرستان با شرق، خوزستان و تیسفون که از آن به پایتخت ساسانی یاد می‌شود، بوده است. این پل که دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۰ قرن است دارای طولی برابر با ۲۳۰ متر و بیش از ۱۹ طاق است که متاسفانه تنها ۵ طاق آن برجای مانده است.
۴. بقعه بابا طاهر
یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی-فرهنگی شهرستان خرم‌آباد، بقعه‌ای است کهن که اهالی خرم‌آباد معتقدند متعلق به «باباطاهر» شاعر معروف دوبیتی‌های لکی و لری است که در مرکز این شهرستان و در ضلع غربی قلعه‌ی فلک‌الافلاک قرار دارد. طراح این اثر تاریخی، نقشه‌ی بنا را با معماری ساده و متشکل از گنبد خانه‌ای و یک ورودی طرح‌ریزی کرده است. ساختمان اصلی هم به شکل هندسی هشت ضلعی است و گنبد نیز دارای ارتفاعی بالغ بر ۶ متر تا سطح زمین است. مقبره‌ی شاعر معروف درون زیرزمین (سردابه) قرار دارد که روی آن را با ضریحی چوبی پوشانده بودند که در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. در قسمت غربی ساختمان بقعه، اطاق کوچکی متصل بوده که به نظر می‌رسد، قدمت آن برابر با دوران حکومت هخامنشی و به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.
۵. مسجد جامع خرم‌آباد
یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان خرم‌آباد، بنایی است تاریخی و مذهبی، متعلق به اواخر قرن ۱۰ هجری قمری که به «مسجد جامع» این شهر شهرت یافته است. این میراث ایرانی در سال ۹۷۰ هجری قمری و به فرمان «شاه پرور سلطان» دختر «اغوربیک» که از اتابکان لرستان بوده است، احداث شده است. بازسازی‌ها و مرمت‌های متعددی در ادوار مختلف بر این بنا صورت گرفته است تا به شکل امروزی متشکل از ایوانی در بخش شرقی، طاق‌ها، گنبد و شبستان ستون‌دار تبدیل شده است. جالب است بدانید که سه سنگنبشته در این مسجد وجود دارد که دربرگیرنده‌ی دستورات دوران حکومت صفویان است.
۶. سنگنبشته خرم‌آباد (برد نوشته)
میراثی باقیمانده از دوران حکومت «سلطان محمود بن محمد بن ملکشاه سلجوقی» و متعلق به قرن ششم هجری قمری در شرق شهرستان خرم‌آباد و در خیابان شریعتی این شهرستان قرار دارد که به «سنگنبشته» یا در گویش محلی به «برد نوشته» شهرت یافته است. متنی در چهار صفحه به خط کوفی و زبان فارسی در چهار سمت این اثر مشاهده می‌شود که با بسم‌الله شروع شده و به نظر می‌رسد حکم امیر «ابوسعید برسق» است. موقعیت امروزی این سنگنبشته در مجاورت راه ترانزیت تهران به خوزستان است.
۷. گرداب سنگی (گرداوبردینه)
اثری باقیمانده از دوران حکومت ساسانیان و از ارزشمندترین جاذبه‌های گردشگری تاریخی استان لرستان در شهرستان خرم‌آباد قرار دارد که به «گرداب سنگی» و در گویش محلی به «گرداوبردینه» شهرت یافته است. این میراث کهن در بخش مرکزی خرم‌آباد و در بین بافت قدیمی این شهرستان درون میدانی تختی قرار گرفته است که با استفاده از سنگ و ساروج، به شکل مدور با دیوارهای بزرگ از جنس سنگ ساخه شده است. از ویژگی‌های این سازه‌ی سنگی، حضور چشمه‌ای فصلی در داخل آن است که گرداب، گرداگرد آن قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که این سازه‌ی تاریخی به دلیل سیراب کردن زمین‌ها و استفاده از آسیاب‌های آبی ساخته شده است. با شروع فصل زمستان و بالا آمدن آب چشمه، منظره‌ای بسیار زیبا در این مکان تاریخی ایجاد می‌شود که می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای جذب گردشگر در نظر گرفته شود.
۸. حمام گپ خرم‌آباد
بنایی متعلق به دوران حکومت صفویان، با مساحتی نزدیک به ۸۰۰ متر مربع، با تزئینات زیبا و ساده‌ی گچبری در رسمی‌بندی‌های زیر گنبد، در مجاورت میدان گپ شهرستان خرم‌آباد و در مرکز این شهرستان قرار دارد که به «حمام گپ» شهرت یافته است. گفته می‌شود در ادوار گذشته، آب مورد نیاز حمام، توسط چاهی به نام «گور» یا «گاورو» که در بخش تون حمام قرار دارد، تامین می‌شد. به نظر می‌رسد که این حمام متعلق به «حسین خان ساکی» و ساخت آن هم‌زمان با دوران «پل گپ» خرم‌آباد باشد که امروزه به یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان تبدیل شده است.
۹. آسیاب گبری
در بخش جنوبی خرم‌آباد، در محلهای به نام «حسین‌آباد» یکی دیگر از آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری غرب کشور قرار دارد که از آن به «آسیاب گبری» یاد می‌شود.
باستان‌شناسان، «آسیاب گبری» را متعلق به شهر «شاپورخواست» در دوران حکومت ساسانیان می‌دانند.
باستان‌شناسان قدمت این بنای کهن را متعلق به شهر «شاپورخواست» در دوران حکومت ساسانیان می‌دانند و معتقدند که تا زمان حکومت قاجاریان مورد استفاده قرار گرفته است. معمار این سازه، آن را با پلانی مستطیل و به شکل هندسی مکعب با اضلاعی به طول ۲۶ متر، ارتفاعی بالغ بر ۵ متر و ۱۱ سانتی‌متر و عرضی برابر با ۶ متر طراحی و ساخته و به عنوان اثر ملی کشور ثبت شده است.
۱۰. دریاچه کیو
«دریاچه‌ی کیو» که به نگین فیروزه‌ای خرم‌آباد شهرت یافته است، یکی از جاذبه‌های طیبعی و بسیار زیبای این شهرستان است که درشمال غرب آن قرار گرفته و امروزه میزبان جمع زیادی از مسافران و گردشگران سراسر کشور است. جاذبه‌ای دوست‌داشتنی با مساحتی بالغ بر ۷ هکتار و عمقی بین ۳ الی ۷ متر که به زیستگاه جانوران آبزی و پرندگان مهاجر و بومی تبدیل شده است. وجه تسمیه این دریاچه به کیو، به دلیل رنگ آبی و نیلی آب آن است که در گویش محلی مردم خرم‌آباد «گیو» به معنای رنگ «کبود» و «آبی« است. تسهیلات مناسب در اطراف دریاچه مانند امکانات تفریحی و شهربازی در کنار چشم‌انداز زیبا، این مکان را به یکی از تفرجگاه‌های خرم‌آباد تبدیل کرده است.
۱۱. مجموعه توریستی مخمل‌کوه
«مجموعه‌ی توریستی مخمل‌کوه» یکی از مکان‌های مناسب برای تفریح و گردش در فصول مختلف سال به‌ویژه در فصل‌های بهار و زمستان است که در شمال شرق خرم‌آباد قرار گرفته است. درواقع مخمل‌کوه از رشته‌کوه‌های استان لرستان است که مسئولان این استان غرب کشور، در بخش شمالی آن، در تنگه‌ای به نام «شبیخون» تفرجگاه و پارکی جنگلی را برای گردشگران ایجاد کرده‌اند. این منطقه دارای مناظر و چشماندازهای بسیار زیبا و حیرت‌انگیز و محلی مناسب برای علاقه‌مندان به کوه‌پیمایی است. در کنار این زیبایی‌های طبیعی حضور آبشاری بسیار زیبا به نام «آبشار مخمل‌کوه» که در «دره‌ی مخمل‌کوه» قرار گرفته است، بر محبوبیت و زیبایی این منطقه از لرستان، افزوده است.
خرم‌آباد، همانگونه که از نامش پیدا است، یکی از شهرهای زیبا، خرم، سرسبز با چشماندازهای طبیعی بسیار زیبا و خارق‌العاده است که در کنار جاذبه‌های گردشگری تاریخی با دیدنی‌های شگفت‌انگیز طبیعی مقصد اصلی گردشگران در غرب کشور است. از دیگر مکان‌های دیدنی در این شهر زیبا می‌توان به بام لرستان، آبشار نوژیان، آبشار وارک، پل تاریخی کشکان، بقعه‌ی شجاع‌الدین خورشید، زورخانه‌ی طیب و بسیاری دیگر نام برد.
ارسال مطلب به ایمیل دوستاتون:
