یاسوج یکی از شهرهای جنوبی ایران و مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است.
این شهر همچنین مرکز شهرستان بویراحمد است و در شمال شرقی استان واقع شده‌است. پیش از ایجاد این شهر، در حدود ۶ کیلومتری آن، یک شهر قدیمی به نام «تل خسرو» قرار داشت که زمانی مرکز نفوذ خوانین بویراحمد علیا بوده‌است. اینک به جز تپه‌های پراکنده و یک روستا، اثری دیگر از آن باقی نمانده‌است. تل خسرو متجاوز از دو هزار سال قدمت دارد. لیکن احداث ابنیهٔ معاصر در پیرامون آن، بعد از سال ۱۳۰۹ خورشیدی شروع شده و تا سال ۱۳۲۳ ادامه یافت و پس از آن متروک شده‌است.
یاسوج در کنار رودخانه بشار در تپه‌های متعدد در ارتفاع ۱۸۷۰ متری از سطح دریا قرار گرفته، این شهر که تا سال ۱۳۴۹ از توابع شهرستان کازرون بود جدا شد و برای ۳ سال به شهرستان بهبهان داده شد و در نهایت در سال ۱۳۵۵ به مرکزیت استان کهگیلویه و بویراحمد در آمد. در فصل زمستان برف زیادی در این شهر می‌بارد و اکثر نقاط و ارتفاعات اطراف آن برای مدتی طولانی پوشیده از برف باقی می‌ماند. شهر یاسوج ۱۸ کیلومتر وسعت یافته‌است.
تاریخچه
منطقه یاسوج از دوران برنز محل زندگی بوده‌است. یافته‌هایی در تپه شهدا (۳ هزار سال پیش از میلاد) و تپه خسروی مربوط به دوران هخامنشیان، محوطه باستانی گرد و گورستان پایه چول در همین زمینه بدست آمده‌است. یاسوج منطقه‌ای است که اسکندر و سربازان مقدونی وی از آنجا به فارس در ۳۳۱ سال پیش از میلاد حمله کردند
وجه تسمیه
یاسوج یا یاسیج به معنای محلی است که گلهای یاس در آن به صورت فراوان می‌رویند.
بنیاد
منطقه بویر احمد منطقه عشایری بود و عشایر همه ساله به ییلاق و قشلاق کوچ می‌کردند. لذا این عامل مهمی محسوب می‌شد که ابنیه ومحل کسب وتجارت در بویر احمد ساخته نشود وایلات مایحتاج سالانه خود را از تجار اردکان فارس تهیه کنند ومعمولا هر طایفه یک طرف حساب برای خود داشت که معاملاتشان باایشان انجام می‌شد. به دلیل سخت‌گذر بودن منطقه و به دلیل نبود جاده و برف‌گیر بودن ان کم کم اردکانی‌ها اقدام به سکنا گزیدن در منطقه را نمودند. و پایه ساخت شهر و شهر نشینی را اردکانی‌ها بنا نهادند. البته قبل از تبدیل شدن یاسوج به استان این منطقه از توابع فارس و اردکان بوده‌است.
از آن‌جایی که شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد می‌باشد و اکثر صنایع موجود در استان در اطراف یا خود این شهر واقع شده‌اند؛ لذا افراد زیادی از شهرستان‌های همجوار برای پیداکردن شغل رهسپار این شهر می‌شوند.
جاذبه‌های طبیعی
آبشار یاسوج اصلی‌ترین جاذبه گردشگری شهر یاسوج آبشار یاسوج است. این آبشار (پارک جنگلی ابشار)در فاصله ۲ کیلومتری مرکز شهر و در شمال شهر یاسوج واقع است و هر ساله مورد توجه گردشگران و توریستهای ایرانی و خارجی قرار می‌گیرد
آب چشمه‌هایی که از دل کوه‌های زاگرس
جوشیده در دو کیلومتری شمال شهر یاسوج آبشاری به ارتفاع ده متر را به منظر تماشا گذاشته‌است. از دیگر آبشارهای این استان، آبشار بهرام بیگی است. این آبشار در میان صخره‌های سنگی واقع شده و بعد از مارگون قرار دارد. آبشار بن رود نیز بعد از سی سخت قرار گرفته و شامل توف‌شاه (آبشار شاه) و آبشار بن رود است که ازچندین چشمه تشکیل شده و حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد و منطقه بسیار زیبایی را پدید آورده‌است.
باغ چشمه بلقیس این باغ در شهرستان چرام واقع شده‌است ویکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری منطقه می‌باشد. زمین حاصلخیز منطقه باعث شده که از هر نوع درخت در این باغ پرورش یابد. باغدارای چندین چشمه می‌باشد که از دهانه شمالی به باغ می‌ریزد وآب چشمه‌ها در جویبارهای مشبکی که با اصول معماری قابل توجهی تراس بندی شده به استخر زیبائی سرازیر می‌شود. این باغ در شرق شهر چرام به فاصله ۲ کیلومتری واقع شده. پارک ساحلی پارک ساحلی رود بشار
تنگ مهریان در شهرستان بویراحمد
تنگ مهریان در یک کیلومتری مسیر یاسوج به اصفهان که به تنگ مهریان معروف است. امامزاده‌ای به نام امامزاده شاه حسن در این منطقه وجود دارد که پذیرای زایران در این منطقه‌است.
تنوع درختانی نظیر سپیدار، بلوط، افرا، چنار، کاج، انگور وحشی و بنه در تنگ مهریان از ویژگی‌های این منطقه‌است.
تنگه مهریان در زمستان هم محل رفت‌وآمد علاقه‌مندان به اسکی است. این تنگه دراین فصل همچنین شاهد تشکیل یخی بزرگ برروی صخره‌ای مقابل بارگاه امامزاده حسن است که این توده یخ روز شصتم زمستان شکسته شده و روز هفتادم (حدود دهم اسفندماه) با صدایی که کیلومترها شنیده می‌شود، از صخره فروریخته و مژده بهار می‌دهد. آب زلال و شفاف رودخانه مهریان که بخشی از آن از چشمه‌های تنگ معروف به کبوتری است پس از طی مسیر به رودخانه بشار یاسوج و رودخانه کارون در استان خوزستان می‌ریزد.
شیخ سرکه(شیخ صدوق): منطقه‌ای سردسیری با پوشش گیاهی متنوع از جمله بیلهر، کنگر، قارچ، ریواس، چویل و... پذیرای گردشگران زیادی می‌باشد.
این روستا به علت دور افتاده بودن از مرکز استان ناشناخته وگمنام مانده.در این روستای سردسیری درختان گردو، سیب، هلو، انگور کاشته ودر سالهای آتی شاهد برداشت ثمر آنها خواهیم بود مزار شیخ سرکه بروی تپه‌ای که درختان انجیک(گلابی وحشی) آن را احاطه کرده‌است قرار دارد. ودر حال حاضر با همت اهالی منطقه در حال باسازی ومرمت می‌باشد. وجود چشمه‌های نظیر سرکورکی ورودخانهای پر آب در این منطقه باعث ابادانی در این منطقه گردیده‌است.
آبشار تنگ تامرادی در ۲۶ کیلومتری جاده یاسوج به بابامیدان بعد از گذشتن از روستای دشتروم و با عبور از دوراهی سپیدار وطی حدوداً ۲۰ کیلومتر جاده پرپیچ و خم به مکانی می‌رسید که شاید شبیه آن را حتی در عکس هم ندیده باشید. آبشاری زیبا و مفرح و طبیعتی سرسبز با هوای گرمسیری مناسب حسی جدید را به انسان القا میکند. در این تنگه جنگ تنگ تامرادی اتفاق افتاده که برای مردم استان کهگیلویه مایه مباهات و افتخار است.
دیدنی های یاسوج
تنگه دو آب و مهریان یاسوج
تنگه دو آب و مهریان - این منطقه دارای چشمه های فراوان با آب و هوای خنک می باشد و یکی از محل های گردشگری بسیار زیبا است این تنگه در 5 کیلومتری شهر یاسوج در دره ای با درختان چنار و پوشش گیاهی جنگلی درختانی همچون بلوط ، بنه ، گردو ، زالزالک بسیار زیبا و در مسیر عبور رودخانه که در تمامی ماههای سال دارای آب فراوان می باشد واقع شده است . این منطقه دارای چشمه های فراوان با آب و هوای خنک می باشد و یکی از محل های گردشگری بسیار زیبا است
تپه ملاکانیه یاسوج:
ملاکانیه به عنوان یک تپه تاریخی به هزاره سوم پیش از میلاد و سده هشتم تا دهم هجری قمری تعلق دارد. این تپه تاریخی در یک کیلومتری روستای بادنگان علیای یاسوج واقع شده است . این مکان با تپه های شهدا ، تپه دم چنار ، تل مهره ای و تل خسرو بسیار همانند می باشد .
تپه دم چناریاسوج:
تپه دم چنار محل قرار گرفتن این تپه که یکی از تپه های پیش از تاریخ است ، در نزدیکی روستای دم چنار یاسوج است . این تپه تاریخی به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد و از نظر تاریخی با دیگر تپه های منطقه ، به ویژه تل مهره ای و تل خسرو توانایی برابری دارد .
تل مهره ای : تل مهره ای در یک کیلومتری شرق روستای سقاوه یاسوج قرار گرفته است . این تپه یکی از تپه های ما قبل تاریخ در استان است که به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد .
تل خسروی یاسوج:
تل خسروی تل خسروی یا تل خسرو تپه ای در جنوب شهر یاسوج است که به فاصله ای کمتر از چند کیلومتری آن قرار دارد . بر اساس روایتهای محلی ، کیخسرو کاخی بر سر این تل یا تپه بنا نهاده بود که پرفسور گاوبه ، آثار آن را به صورت عمارتی با آجرهای زرد چهارگوش و آجرهای سرخ از نوع آجرهای پل علیایی بهبهان (ارجان قدیم) مشاهده کرده و این مکان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است . این تل که به هزاره سوم از میلاد و سده نهم و دهم هجری قمری تعلق دارد ، در چهار کیلومتری جنوب شهر یاسوج ، در نزدیکی روستای تل خسرو واقع شده است .
تل شهداء یاسوج:
تل شهداء تلی است تاریخی که به هزاره سوم پیش از میلاد مربوط است ، در 11 کیلومتری شمال شرقی شهر یاسوج واقع شده است . به منظور دستیابی به سبک معماری آن زمان و دیگر اختصاصات فرهنگی ، به کاوشهای باستانشناسی نیاز دارد که هنوز کسی به این امر اقدام نکرده است .
تل چگاه : این تل در مسیر باشت به چرام ، در شمال شهرستان کهگیلویه واقع شده است . این محل به فاصلة 37 کیلومتری باشت ، از درختان بلوط پوشیده است ، آنگونه که چشمانداز جنگلهای انبوه آن ، جنگلهای مناطق شمالی کشور را یادآوری میکند . این محل به دلیل بیتوجهی با خطر انهدام گونههای جنگلی و جانوری روبروست . در صورتی که حفاظت و مدیریت مناسب ، این ناحیه را به یکی از تفرجگاههای منطقه تبدیل خواهد کرد که از نظر تاریخی واجد ارزش است .
تل دهوه یاسوج:
این تل در روستای دهوه از توابع گچساران واقع شده است . از این تل باستانی ، سفالینههای بسیار ظریف و منقوشی به دست آمده که با آثار سفالین تپه‌های تاریخی بهبهان و تل باکون در استان فارس قابل مقایسه است . پیشینه تاریخی این مکان ، احتمالاً به هزارههای سوم و چهارم پیش از میلاد مربوط است.....
دهکده توریستی کریک یاسوج:
این دهکده در فاصله 25 کیلومتری شهر یاسوج واقع گردیده است . بافت دهکده بسیار قدیمی بوده و خانه ها به صورت پلکانی و بطوریکه حیاط هر خانه پشت بام خانه دیگر محسوب می گرددواقع گردیده است
این روستا دارای آب وهوای بسیار مطبوع و خنک بوده و چشمه های متعدد در روستا جاری است . انواع درختان نظیرچنار،بید،انگور،گردو،س یب و شالیزهای سرسبز در این روستا واقع شده است . به طوری که این روستا از دیدنی ترین نقاط گردشگری استان محسوب می شود .
سد شاه قاسم - یاسوج
سد شاه قاسم یکی از سدهای خاکی جنوب کشور ایران می باشد .
این سد خاکی در 15 کیلومتری جنوب یاسوج محل مناسبی برای قایقرانی و ورزش های آبی است و یکی از مکان های دیدنی و توریستی محسوب می شود
غارنول یاسوج :
غار نول در کوه گل واقع در 20 کیلومتری منطقه سی سخت یاسوج واقع گردیده است. غار نول با طول 80 متر دارای چند تالار پلکانی و انشعاب های مختلف و از لحاظ بررسی های زمین شناسی حائز اهمیت می باشد.
ارتفاع دهانه غار 3 متر است که در برخی نقاط درون غار تا 20 متر تغییر میکند. سقف و بدنه غار از سنگهای آهکی اسماری و قندیلهای زیبایی پوشیده شده و قطعات آب از این قندیلها و سقف غار, چکه میکند. در عمق غار چند چشمه وجود دارد که آب زلال و خنکی از آنها جاری است. دخالت های انسانی پیرامون چشمه سارها و قنات های اطراف این غار بیانگر استفاده از غار در دوره های گذشته و اخیر است . به نظر میرسد این غار در گذشته به عنوان پناهگاه موقتی مورد استفاده قرار گرفته است .
