مهروماه

شهر اهواز با 220 کیلومتر مربع مساحت، سومین شهر وسیع ایران پس از تهران و مشهد می باشد. جمعیت آن نیز در سرشماری سال 1385، 969٬843 نفر بوده که اهواز را در جایگاه هفتمین شهر پرجمعیت ایران قرار می دهد.

اهواز یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان خوزستان است. این شهر که بخش مرکزی کلانشهر اهواز می‌باشد، از نظر جغرافیایی در 31 درجه و 20 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 40 دقیقه طول شرقی قرار گرفته‌است و در جلگه خوزستان به ارتفاع 18 متر از سطح دریا واقع می‌باشد.

کارون پرآب‌ترین رود ایران، اهواز را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده‌است که این امر جلوه زیبایی به این شهر داده‌است. وجود کارخانجات بزرگ صنعتی، شرکت مناطق نفتخیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران در اهواز، این شهر را به یکی از مهم‌ترین مراکز صنعتی ایران تبدیل کرده‌است و همین امر سبب شده که مهاجران بسیاری را در خود بپذیرد.

شهرهای اطراف اهواز عبارت‌اند از: شهرهای تاریخی دزفول و شوشتر و شوش در سمت شمال، رامهرمز در شرق، ماهشهر، شادگان و خرمشهر در جنوب و دشت آزادگان در سمت غرب.

اهواز کنونی محور ترانزیتی بسیار مهمی است که از راههای زمینی و ریلی و هوایی دیگر شهرهای ایران را به بنادر مهمی مانند ماهشهر و آبادان و بندر امام خمینی و خرمشهر به عنوان مرزهای آبی و شلمچه و چزابه به‌عنوان مرزهای زمینی با کشور عراق متصل می‌کند که بر این اساس جاده‌های منتهی به اهواز همیشه دارای بار سنگین ترافیکی است.

جاذبه های گردشگری

رودخانه کارون

کارون بزرگ، رودی که درسنگ نوشته های باستانی کرن، کرنک وکوهرنگ نامیده شده و اولین تمدن های بشری درکنار آن شکل گرفته است ، با طول  حدود 850کیلومتر وعرضی متفاوت، از دره های تنگ وعمیق سرچشمه خود درارتفاعات زاگرس میانی تا بستر پهن وگسترده درمصب، جریان یافته وبزرگترین وطویل ترین رود ایران وخاورمیانه است. رودخانه ابتدا در جهت عمودی شمال غرب وسپس در جهت جنوبی از میان بلندی و پستی های زاگرس به سمت جلگه خوزستان حرکت کرده وپس از خروج از کوهستان و اتصال تعداد زیادی رود به آن،  درشمال شوشتر به دوشعبه تقسیم می شود. شعبه خاوری گرگر یا دودانگه وشعبه باختری که بزرگ تراست شطیط یا چهاردانگه نامیده می شود.

 دو رود منشعب شطیط وگرگر ورودخانه دزکه بزرگترین ریزآب های کارونند در حوالی محلی به نام بند قیر در نزدیکی شوشتر بهم متصل می شوند وکارون بزرگ و حیات بخش را می سازند. پس ازآن رودخانه وارد اهواز می شود وبا مشروب ساختن نواحی حاشیه ای شهر، از وسط آن عبور کرده واز سمت جنوب  شهرستان به سمت خرمشهر جریان می یابد. در شرق شهر خرمشهر به دو شاخه تقسیم میشود. شاخه غربی به نام بهمنشیر به جنوب غربی جریان یافته واز طریق خورموسی به خلیج فارس راه می یابد وشاخه شرقی از جنوب خرمشهر گذشته وبه اروند رود می ریزد.

عرض زیاد وبستر نسبتاً عمیق رودخانه، امکان کشتی رانی درآن را مهیا نموده است به طوری که تا اوایل قرن جاری این رودخانه تا اهواز، بخشی از مسیر آبی حمل کالا به شمار می رفت. اما امروزه درمحدوده شهر اهواز به دلایل مختلف از جمله احداث پلهای متعدد امکان کشتی رانی وجود ندارد .

پلهای اهواز

در حال حاضر 8 پل بر روی رودخانه کارون وجود دارد که بخش های غربی و شرقی شهر اهواز را به هم متصل  می کند. این پل ها به ترتیب ساخت عبارتند از:

پل سیاه یا پل راه آهن

 در سال 1308 هجری شمسی همزمان با احداث راه آهن سراسری ایران اولین پل شهر اهوازکه بعد به دلیل رنگ سیاه بدنه و پایه ها به پل سیاه شهرت یافت بر روی رودخانه کارون احداث شد تا خط آهن  بندرامام خمینی (ره) درجنوب شرقی استان خوزستان را به ایستگاه راه آهن اهواز و از این به راه آهن سراسری خرمشهر - تهران - شمال وصل کند.

پل سیاه از نوع فلزی با فونداسیون های بتنی بر روی بستر سنکی کف رودخانه کارون بنا شده است و با طول 1050 متر و عرض  حدودی 6 متر دارای 52 پایه است.

در سطح پل دو خط رفت و برگشت برای عبور قطار وجود دارد و در طرفین آن پیاده رو هایی به عرض حدوداً یک متری قرار گرفته است. این پل متعلق به اداره کل راه آهن جنوب است ودر زمان جنگ جهانی دوم به عنوان مسیر حمل آذوقه، نیرو ومهمات ارتش روس مورد استفاده قرار می گرفت وبه دلیل تاثیر زیادی که در پیروزی متفقین داشت به آن لقب(پل پیروزی) داده شد.
 
پل سفید اولین پل معلق ایران

 کمتر از پنجاه سال پس از احداث و افتتاح پل بروکلین ( اولین پل فلزی جهان ) در شهر اهواز پایه های احداث چهارمین پل معلق دنیا گذاشته شد که امروزنماد و مظهر زیبایی شهر به شمار می رود. این پل اولین پل ماشین رو و عابر پیاده بود که اهواز قدیم و جدید را به هم وصل میکرد.

پل سوم

ساختمان پل سوم درشهریور1346 هجری شمسی آغاز شد و  در بهمن 1349 مورد بهره برداری قرارگرفت. این پل میدان شهید بندر(چهارشیر) را به شمال کیانپارس وصل کرده وبا قرار گرفتن درمسیر حمل کالاهای وارده  بندر امام خمینی(ره) به سایر نقاط کشور نقش پل ترانزیتی را ایفا می کند. در زمان احداث پل و به منظور اتصال آن به راه آهن اهواز- تهران، یک رشته خط آهن برای عبور قطار بر روی آن تعبیه شد که البته هرگز مورد استفاده قرار نگرفت و طی مرمت سطح پل در سال1387 ریل های روی آن حذف شدند. طول پل 496 متر وعرض آن 14متر و50سانتی متر با 16چشمه31 متری است.

پل چهارم یا پل سلمان فارسی

در سال 1354 شمسی پل چهارم یا پل نادری که خیابان سلمان فارسی را به منطقه امانیه و فلکه ساعت و میدان مولوی متصل می کند با هدف کاهش بار ترافیکی و روان شدن جریان حرکت خودروها از خیابان سلمان فارسی و هسته تجاری مرکز شهر طراحی و احداث شد. طول  پل 576 متر وعرض آن 16متر و71سانتی متر است .

پل پنجم

پل پنجم به منظور کاهش بار ترافیکی پل چهارم احداث ودر سوم خرداد  1375 شمسی  افتتاح شد ومورد بهره برداری قرار گرفت. این پل میدان جمهوری و جنوب خیابان شریعتی(30 متری) و جاده کوت عبدا... را به فلکه دانشگاه و لشکرآباد متصل می کند. پل پنجم 480متر طول، 30مترو70سانتی متر عرض داشته و در آیلند وسط آن لوله آب شهری مستقر شده است.
 
پل ششم یا پل صنایع فولاد

پل ششم اهواز معروف به پل صنایع فولاد در جنوب اهواز ودرحدود دو روستای چنیبه درغرب کارون و منطقه کوت عبدا... در شرق رودخانه احداث شد که راه اصلی ارتباط کارخانه های نورد وصنایع فولاد در دوسوی رودخانه است و تاثیر کاهنده ای درترافیک کلان شهر اهواز دارد و مسیر 35 کیلومتری انتقال شمش از کارخانه فولاد خوزستان به کارخانه دی فولاد کارون، گره ملی و نورد لوله را به 14 کیلومتر کاهش میدهد.
 
پل هفتم

ساخت این پل از ابتدای سال 1375 هجری شمسی آغاز شد و در بهمن ماه سال  1377 افتتاح گردید . این پل ارتباطت دهنده اتوبان آیت ا... بهبهانی در شرق کارون با بلوار توحید و خیابان شهید چمران (فلکه دوم کیانپارس) در غرب کارون است  .

 طول پل هفتم  490 متر و عرض آن 16 متر است.

پل هشتم (پل غدیر- پل کابلی)

پل هشتم یک هزار و 14 متر طول دارد و عرض این پل در محل ورودی ها 6/20 متر است و در وسط پل عرض آن یک متر افزایش می‌یابد.

این پل خیابان "زند" در شرق رودخانه کارون را به خیابان "تخت سلیمان" در غرب این رودخانه متصل می‌کند. پایلون‌های این پل 81 متر از سطح آب فاصله دارند و عرشه آن هم با 158 شمع به قطر 150 متر و عمق حدود 35 متر بر روی رودخانه قرار گرفته است. در دو طرف پل 32 کابل وجود دارد که مجموع طول این کابل‌ها 170 کیلومتر است.

 این پل به منظور تسهیل  تردد و دسترسی آسان تر به بخش مرکزی شهر و با هدف کاهش بار ترافیکی پلهای سلمان فارسی و پل پنجم ، در حدفاصل پلهای چهارم و پنجم احداث شده است در سال 1390 افتتاح شد و به نام پل غدیر نامگذاری شد.

پل نهم

پل نهم اهواز با طول حدود 420 متر در بخش شمالی سایر پلهای اهواز بین مناطق زویه در شرق و سیدخلف در غرب رودخانه کارون در حال احداث است و هدف از احداث آن اتصال مناطق کیان آباد و کیانپارس در غرب و زیتون کارمندی و کوی ملت (کوروش) در شرق رودخانه و ایجاد یک مسیر دسترسی از امانیه تا فرودگاه بدون گره ترافیکی است.

همچنین در یک سوی این پل پارک 300 هکتاری شهروند قرار دارد که با احداث پل نهم از بن بست خارج می شود  و رونق بیشتری خواهد یافت.
پل نهم شامل دو پل در کنار هم است که هر پل، سه باند عبوری دارد. این پل به صورت تمام بتنی و پیش تنیده خواهد بود که دهانه اصلی آن به طول ۱۵۱ متر و از نوع باکسی پیش تنیده خواهد بود .
آثار تاریخی
شهرستان اهواز برخلاف ظاهر جدیدآن که از دوره ناصرالدین شاه قاجار رونق پیدا کرده، قدمتی همچون تمدن عیلام، هخامنشی، اشکانی وساسانی را در دل خودجای داده است که متاسفانه به دلیل ساخت وسازهای وتوسعه شهر اغلب این آثار  ازبین رفته وعمده آثارتاریخی برجا مانده مربوط به آخرین سالهای حکومت قاجار و دوره پهلوی اول است.

 شادُرْوان اهواز

شادروان یاسد اهواز قدیم درحدود پل سیاه وبرروی سنگهای بستر رودخانه کارون که به دلیل آبراهه های متعدد به رود سد ره(صدراه) شهرت داشت، ساخته شده بود و آب انباشته شده درپشت آن از طریق سه دریچه به نهرهای آبیاری اراضی وکشتزارهای کرانه های شرقی وغربی رود جاری می شده است.در کتب سده های میانی شهرت شادروان اهواز از شهرت شادروان شوشتر و سایر ساختمانهای جهان کهن کمتر نیست و بنابر روایتهای ایرانی ، تاریخ بنای آن به روزگار کیانیان می رسد. بنابر مطالعات باستانشناسی در دوران ساسانیان هفت سد بر روی رودکارون ساخته شده بود که آخرین آنها سد اهواز بوده است.تاریخ شکستن شادروان به درستی مشخص نیست ولی احتمال می رود درنیمه دوم قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری ویران شده باشد و یکی از علل شکسته شدن ان تغییر مسیر شاخه گرگر به شطیط بوده است که باعث وارد آمدن فشار زیادی به شادروان اهواز شده است. ازچرخابهایی که به منظور جهت دهی وهدایت آب برآن نشانده شده بود تا قرن چهاردهم هجری یاد شده است. بقایایی این سد عظیم را می توان در زمان فروکش آب در حدود پل راه آهن(پل سیاه) نظاره نمود.

گورستان زرتشتیان

در کوهستان شرق اهواز دخمه هایی در دل کوه تراشیده شده که مدفن زرتشتیان اهواز در دوران پیش از اسلام بوده است. وضع موجود دخمه ها چنین می نماید که آنها ابتدا معبد بوده اند وبعدها مدفن مردگان شده اند. درسایر نقاط خوزستان نیز می توان دخمه های مشابه را مشاهده نمود.

ساختمان سه گوش(دانشکده ادبیات اهواز)

عمارت مثلثی شکل واقع در مقابل میدان مولوی در شرق رودخانه کارون با دو ورودی شمالی وجنوبی وحیاطی باصفا دربخش مرکزی ، در سال 1313 توسط بانک ملی استان به عنوان ساختمان سرپرستی وبا شیوه معماری ایرانی پس از ورود مدرنیسم ساخته شد.

قوس های دایره ای ایوان ورواق های حیاط مرکزی حاکی از معماری دوره پهلوی است که در تناسب وارتفاع آن اغراق شده است. طرح کاشی کاری ایوان که عیناً به وسیله آجر تکرار شده است، آجرکاری سایر بخش های ساختمان و شکل مثلثی آن از ویژگیهای آن است.

در اواسط سال1336 ساختمان سه گوش توسط بانک ملی که در آن زمان محل استقرار استانداری، فرمانداری شهرداری و اصل چهاربود،  به دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور واگذار شد و هم اکنون به عنوان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز در حال فعالیت است.

دانشسرای مقدماتی پسران

در دوره پهلوی اول در ضلع جنوبی باغ معین، انتهای خیابان شهید آهنگری و مشرف به رودخانه کارون به منظور ایجاد دانشسرای پسرانه اهواز ساختمانی بزرگ در زمینی 3900 متر مربعی ساخته شد. کاشی نوشته های سردر قدیمی عمارت حکایت از تاسیس ساختمان در سال 1314 هجری شمسی دارد اما برخی معتقدند ساختمان بیش از این تاریخ بنا شده ولی از زمان یاد شده به عنوان دانشسرا مورد استفاده قرار گرفته است.

این ساختمان در فهرست ابنیه تاریخی به ثبت رسیده و امروز به عنوان دبیرستان دخترانه حجاب با مالکیت آموزش و پرورش استان در حال فعالیت است.

 سرای معین التجار
یکی از بناهای بافت قدیم اهواز سرای بازرگان سر شناس بوشهری حاج محمد تقی معین التجار است که در دوره قاجاریه با همکاری محمد حسن خان سعدوالدوله در ساحل رودخانه کارون بنا شد.معین تاجربوشهری در ابتدای شکل گیری بندر ناصریه وارد شهر اهواز می شود و در ساحل رود کارون دفتر کار خود را تاسیس کرده در کنار آن حمام، بازار، باغ و مسجدی احداث می نماید که این مسجد از کنار رودخانه تا حدود خیابان کاوه و بیمارستان امام (ره) (بیمارستان جندی شاپور)امتداد می یافته است.

تاجر بوشهری با ساخت این سرا و کشیدن یک رشته خط آهن از کنار رودخانه تا محل مسجد حاج رئیس (معروف به مسجد سر سچه) مال التجاره ای را که از خرمشهر به وسیله کشتی به بندرگاه اهواز وارد می شود با واگن های  اسب کش تا این محل انتقال می داد و سپس با استفاده از خط آهن شرکت نفت تا محل اهواز قدیم حمل کرده و در آنجا پس از تخلیه به وسیله کشتی به محلی به نام شلیلی در 18 کیلومتری شوشتر می رساند.

از سال 1307 تا سال 1332 کشتی های تجاری بار خود را در سرای تاجر بوشهری تخلیه می کردند.تا چند سال قبل سرا به صورت غرفه-غرفه و یا به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت .

بازار معین التجار معروف به ساباط مانند بازارهای سنتی سایر شهرهای ایران مسقف و گنبدی شکل است. این مجموعه دارای یک حیاط مرکزی با رواق و اتاقهای چهار جانبه است که ساختمان آن از خشت ساخته شده و نمای بیرونی آن آجری بوده و هیچ گونه تزئیناتی در خارج از بنا وجود ندارد. مجموعه معین التجار در سال 1375 دچار آتش سوزی شد و بخش عمده آن از بین رفت.

 عمارت ماپار
عمارت ماپار که در دوره پهلوی اول بنا شد در خیابان خوانساری جنوبی بین شهید جهانیان و کافی واقع شده است. در حال حاضر این ساختمان توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان به کارگاه هنرهای سنتی استان تبدیل شده است .

این بنا دارای تزینات اجری بوده و وجود زیرزمین های سنگی، دو حیاط بزرگ در دو سوی ساختمان و استفاده از طاق نما و درهای چوبی از ویژگی های آن به شمار می رود.

 هتل قو
عملیات احداث هتل قو در قالب یک ساختمان دو طبقه با تعدادی ساختمان جانبی شامل سالن، آشپزخانه و سرایداری در خیابان شهید غلامپور( خسروی) به صورتی زیبا و مشرف به مناظر چشم نواز کارون از اوایل قاجاریه آغاز و در اوایل دوره پهلوی اول به پایان رسید.

آجر فرش محوطه، دیوار آجری ساختمان با برجستگی های زیبا، حوض های آب و درختان بلند کهنسال،گچبری های هنرمندانه دیوارها و نمای متشکل از چوب و سیمان و سنگ در کنار چشم انداز ساحل کارون که از تراس های طبقه دوم قابل رویت است از ویژگیهای این بناست..هتل قو مدتی به عنوان اداره بهداشت اهواز مورد استفاده قرار گرفت و در حال حاضر به عنوان منزل مسکونی تغیر کاربری داده است. 

مردم بر اساس سرشماری 1385 این استان با جمعیت 4,192,598 نفر پنجمین استان کشور می باشد. با اینکه اکثر مردم این استان مذهب شیعه دارند، از دیرباز پیروان دیگر آیین ها نیز در این استان زیسته اند و می زیند. در شهر اهواز گروه اندکی صابئین (در خوزستان به آنها صبی می گویند) در کرانه رود کارون ساکنند و بیشتر به کار زرگری مشغولند.

صنايع دستي استان
 اما هنرمندان صنعتگر  اين استان از صنايع آفرينشگرانه انساني نيز غافل نبوده اند. زيرا استان خوزستان در زمينه صنايع دستي سابقه چندين هزار ساله دارد. مهمترين صنايع دستي خوزستان عبارتند از :
قاليبافي ، گبه ، گليم بافي ، پشتي ، عبا بافي ، جاجيم ، بباه چادر ، زنبيل ، نمد بافي ، گيوه دوزي ، سياه چادر ، خورجين و سفالگري
سوغات اهواز خرما مي‌باشد. در اهواز خرما با انواع مختلفي وجود دارد