مهروماه

مهاباد در مرکز شهرستان مهاباد و در جنوب استان آذربایجان غربی واقع شده است.
زبان مردم مهاباد، کردی سورانی با لهجه مکری است. همچنین غالب مردم این شهر مسلمان و پیرو مذهب سنی شافعی هستند. درصد بسیار کمی از ساکنین این شهر را نیز شیعیان غالبا ترک زبان تشکیل می‌دهند. مهاباد پنجمین شهر بزرگ کردنشین در ایران به حساب می‌آید.

مهاباد که در گذشته «ساوجبلاغ» نیز نامیده می‌شده است، به دلیل برخورداری از جلگه‌ها و دشت‌های حاصلخیز از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشر بوده است. پس از حمله آشوریان و نابود شدن تمدن‌های اورارتو و مانا، مردم این تمدن‌ها به این منطقه مهاجرت نمودند و برای محافظت از خود نیز دژهایی ساختند که بقایای آن‌ها همچنان پابرجاست. همچنین مادها نیز در این منطقه سکونت داشته‌اند. در دوران هخامنشیان امنیتی نسبی در این منطقه برقرار شد ولی به دلیل حمله‌های فراوان یونانیان این امنیت دوام زیادی نداشت. مهاباد علاوه بر این که تاریخ کهن پر از ماجرایی داشته است، در دوران معاصر نیز آشوب‌های سیاسی زیادی را تجربه کرده است که یکی از آن‌ها، دست به دست شدن کنترل این شهر میان حکومت ایران و پیشمرگان دموکرات و کومله در زمان انقلاب بود.

مهاباد در شمال غرب ایران و در یک منطقه کوهستانی قرار گرفته است و دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. تابستان‌های مهاباد نسبتا خنک و زمستان‌های آن بسیار سرد هستند.
مهم‌ترین سوغات این شهر به جز محصولات کشاورزی متنوع آن، همین صنایع دستی است از جمله بافت قالی، جاجیم، چاروق و گلیم، منجوق دوزی، رودوزی، سکه و پولک دوزی، سوزن دوزی، قرقره بافی، قلاب بافی، سجاده بافی البته بافت پارچه و لباس کردی را نیز باید به آن‌ها اضافه کرد.
از مهم‌ترین غذاهای محلی مهاباد «آش دوکلیو» که نوعی آش دوغ است، «دلمه کلم»، «ماشینه»، «بربه سل و نیسکینه»، «سنگه سیر» و «شانی کباب» بوده و همچنین «کولیچه و شورمزه» نیز که خمیری از آرد گندم است و نان‌های محلی همچون «نان کلانه» و «نان پنچه کش» نیز در این شهر پخته می‌شوند.

لباس سنتی مردم مهاباد نیز به «لباس کردی» مشهور است. البته لباس کردی نیز ممکن است در مناطق مختلف فرم‌های متنوعی داشته باشد. لباس مردان کرد می‌تواند شامل نیم تنه‌ای پشمی یا پنبه‌ای به نام «چوخه»، شلواری گشاد به نام «پاتول» یا «رانک»، نیم تنه‌ای بدون یقه به نام «ملکی»، پیراهنی با آستین بلند به نام «لفکه سورانی»، شال، دستار، پیچ و چند بخش دیگر تشکیل شده باشد. البته هر کدام از این اجزا ممکن است در نواحی مختلف نام‌های دیگری داشته باشند.
لباس زنان کرد نیز می‌تواند از شلواری به نام «جافی»، نیم تنه‌ای به نام «کلنجه»، کلاهی به نام «کلاو»، روسری به نام «کلکه» و شال تشکیل شده باشد.

جاذبه‌های طبیعی مهاباد

دریاچه سد مهاباد

سد مهاباد یکی از سدهای مهم استان آذربایجان غربی با ارتفاع ۴۷٫۵ متر و طول ۷۰۰ متر است که در سال ۱۳۴۸ و توسط مهندسان یوگوسلاویایی ساخته شده است. این دریاچه در روزهای تعطیل، آخر هفته‌ها و همچنین در ایام نوروز گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به‌سمت خود می‌کشاند. جزیره قاضی آباد، سر میدان و تاقه دار (تک درخت) از جمله جاذبه‌های دیدنی اطراف این سد هستند که یکی از ۱۰ سد پر آب ایران به شمار می‌آید. جاده‌های ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر نیز از کنار دریاچه سد مهاباد عبور می‌کنند؛ جاذبه‌ای که برای شنا، ماهیگیری و عکاسی فوق‌العاده است.

باغ میکاییل

باغ میکاییل یا پارک ملت مهاباد در کنار دریاچه سد مهاباد یکی از جاهای دیدنی مهاباد است که بهتر است بازدید از آن را از دست ندهید. رودخانه مهاباد از قلب این پارک عبور می‌کند. نورپردازی زیبا و سنگ‌های بزرگ و زیبای داخل آب این رودخانه فضایی بی‌نظیر را در باغ میکاییل خلق می‌کنند؛ تصویری که امکان ندارد هیچ‌وقت آن را فراموش کنید. باغ میکاییل دارای امکانات رفاهی مانند بوفه، سکوهای نماز، سرویس بهداشتی، زمین بازی کودکان و غیره است.

تالاب کانی برازان

تالاب کانی برازان در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی مهاباد در قسمت شمالی حوزه آبریز رودخانه‌های مهابادچای و سیمینه رود قرار دارد. این تالاب که در شمال و شرق روستای قره داغ گستره شده است و تا تالاب گروس امتداد می‌یابد، به‌عنوان اولین سایت پرنده نگری کشور معرفی شده است. تالاب کانی برازان یکی از مهم‌ترین تالاب‌های اقماری جنوب دریاچه ارومیه است و زیستگاهی ارزشمند برای پرندگان آبزی به شمار می‌آید؛ اما متاسفانه این تالاب به‌دلیل روند شکار غیر قانونی، برداشت علوفه آبی، چرای بی‌رویه زمین‌های اطراف و گسترش جوامع و شهر‌های اطراف در معرض خطر جدی است.

غار سهولان

غار سهولان در ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد در نزدیکی روستای سهولان، دومین غار آبی بزرگ ایران است. سهولان در زبان کردی به‌معنای یخبندان ترجمه می‌شود و به احتمال زیاد دلیل نامگذاری این غار به این نام، یخبندان‌های طولانی زمستانی و سرمای هوای داخل غار در تابستان است. غار سهولان با نام «کونه کوتر» به‌معنای لانه کبوتر نیز شناخته می‌شود؛ زیرا کبوتر چاهی و خفاش تنها موجودات زنده‌ای هستند که در این غار زندگی می‌کنند. دمای غار سهولان در تمام طول سال ثابت و بین ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتی‌گراد است و عمق آب درون آن از یک متر تا ۶۲ متر است. این غار با دو دهانه یکی از مهم‌ترین و بی‌نظیرترین غارهاى طبیعی کشور و از شگفت‌انگیزترین جلوه‌هاى طبیعت زیبای استان آذربایجان غربی به شمار می‌آید.

دریاچه قوپی باباعلی

تالاب و دریاچه قوپی باباعلی یکی از تالاب‌های استان آذربایجان غربی است که در ۳۰ کیلومتری شهر مهاباد در نزدیکی روستای باباقوپی قرار دارد. این تالاب که یکی از دو تالاب ثبت شده مهاباد در فهرست آثار ملی است، ۵۰۰ هکتار وسعت دارد و اطراف آن را نیزارهای بلندی احاطه کرده‌اند. تالاب و دریاچه قوپی باباعلی نیز مانند دیگر تالاب‌های ایران، اوضاع خوبی نداشت و گاهی به‌طور کامل خشک می‌شد.
تالاب قوپی باباعلی، زیستگاه ارزشمندی برای آبزیان و پرندگان آبزی مانند آنقوت، تنجه، اردک سرحنایی و اردک سرسبز، حواصیل، فلامینگو و غازهای وحشی به شمار می‌آید و به همین دلیل، سازمان محیط زیست استان آذربایجان غربی طرح‌هایی را برای احیای آن اجرایی کرد. تالاب و دریاچه قوپی باباعلی، مکانی فوق‌العاده برای پرنده نگری است و سالانه بیش از ۳۰ هزار پرنده مهاجر به این تالاب سفر می‌کنند.

جاذبه‌های تاریخی مهاباد

موزه مردم شناسی حمام میرزا رسول
حمام میرزا رسول یا موزه مردم شناسی مهاباد، اولین موزه مردم‌شناسی استان آذربایجان غربی در کنار یکی از گذرگاه‌های قدیمی بازار در مرکز شهر مهاباد (تقاطع خیابان طالقانی و سید نظام) است که قدمت آن با توجه به فرم معماری و آجرهای سرخ‌رنگ به عصر حکومت صفویان و قاجاریان بازمی‌گردد. این حمام تاریخی که از آثار ملی ایران به شمار می‌رود، دارای سربینه، گرمخانه و فضای انتقال و گنبد است. هریک از گنبدهای گرمخانه و رختکن، چهار نورگیر در بغل و یک نورگیر در مرکز دارند. موزه حمام میرزا رسول با به نمایش گذاشتن انواع ظروف سفالی، مسی، مفرغی و انواع سکه‌های قدیمی، شما را با سبک زندگی مردم این منطقه کردنشین در آذربایجان غربی آشنا خواهد کرد.

مسجد جامع مهاباد

مسجد جامع مهاباد، مسجد سرخ یا مدرسه شاه سلیمان با قدمتی از دوره صفویه از زیباترین آثار تاریخی شهر مهاباد است که در قلب شهر، بین خیابان‌های حافظ و پهلوی سابق قرار دارد. این مسجد به دستور بداق السلطان، حاکم مهاباد با آجرهایی سرخ رنگ ساخته و در زمان شاه سلیمان صفوی تکمیل شد. در همان زمان، مدرسه‌ای جهت تحصیل طلاب علوم دینی در ضلع شرقی مسجد نیز تاسیس شد. مسجد جامع مهاباد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و یکی از سالم‌ترین آثار دوره اسلامی شهر مهاباد به شمار می‌آید. ۱۸ گنبد خشتی و شبستانی در طرح طاق مسجد با ۱۸ ستون سنگی و حجره های پیرامون، زیبایی بی‌نظیری را در جلوی چشمان شما می‌گذارند.

موزه مفاخر فرهنگی هنری مهاباد
سرای همین یا موزه مفاخر فرهنگی هنری مهاباد در سال ۱۳۹۲ در منزل ادیب و شاعر بزرگ کرد، سید محمد امین شیخ الاسلامی ملقب به هیمن تاسیس شد. این موزه در خیابان شهید شهریکندی و کوچه بهمنی قرار دارد و شما می‌توانید وسایل شخصی و دست‌نوشته های بزرگان فرهنگ و هنر مهاباد را در این مکان مشاهده کنید.

مقبره بداق سلطان

گومبه زان (گنبدان)، مقبره بداق سلطان یا «بداغ سلطان» در جنوب غربی مهاباد و داخل قبرستان عمومی این شهر واقع شده است. بداق سلطان، فرزند شیرخان و از نوادگان صارم بیگ مکری است؛ او در زمان شاه سلیمان صفوی، حاکم مهاباد بود و مردم منطقه به او احترام زیادی می‌گذاشتند. بنای مقبره بداق سلطان تزیینات خاصی ندارد و تنها تزیینات آن محدود طاق‌نماهای جداره خارجی است. این مقبره که در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد از زیباترین جاذبه‌های تاریخی شهر مهاباد به حساب می‌آید.

حوضخانه شاه درویش
آب وضوخانه های مهاباد از قنات‌هایی تامین می‌شود که از کوه‌های اطراف سرچشمه می‌گیرند
حوضخانه شاه درویش با قدمتی از دوره قاجار (سال ۱۲۲۴ هجری قمری) در گذشته به‌عنوان وضوخانه استفاده می‌شده است. این اثر تاریخی که در داخل صحن مسجد شاه درویش قرار دارد، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حوضخانه شاه درویش با زیربنای ۵۶ مترمربع، بنایی گنبدی و مدور دارد و با هفت پله از سطح اصلی جدا شده است. کف این حوضخانه با سنگ صاف و صيقلی پوشیده شده است و آبی که در آن جریان دارد از چشمه‌ای از کوه تامین می‌شود. جالب است بدانید آب وضوخانه‌های مهاباد از قنات‌هایی تامین می‌شود که از کوه‌های اطراف سرچشمه می‌گیرند.

حوضخانه رستم بیک

حوضخانه رستم بیگ در شهر مهاباد و بالاتر از حوضخانه شاه درویش در صحن مسجد رستم بیگ واقع شده است و قدمت آن به سال ۱۲۳۰ هجری قمری بازمی‌گردد. در گذشته از حوضخانه رستم بیک برای گرفتن وضو استفاده می‌شده است. بنای این حوضخانه از آجر و زیر بنای آن از سنگ‌های متراکم صاف و صیقلی ساخته شده است؛ مکانی که در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. گنبد حوضخانه رستم بیگ، آجری (آجرهای چهارگوش قرمز) و مدور است و از مصالح به کار رفته در آن می‌توان به گچ و خاک اشاره کرد. کف حوضخانه با موزائیک پوشانده شده است.

خانقاه شمس الدین برهانی

خانقاه شمس الدین برهانی یکی دیگر از آثار ملی ثبت شده مهاباد و محل دفن شمس الدین برهانی است که قدمت آن به سال ۱۳۱۰ باز می‌گردد. 


حوضخانه عباس آقا
حوضخانه عباس آقا مهاباد با ۲۰۰ سال قدمت توسط شخصی نیکوکار به همین نام ‌وقف شده است. این حوضخانه در مسجدی قرار دارد که در گوشه شمالی حیاط ساختمان خانقاه با پنجره‌های رنگارنگ چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. حوضخانه عباس آقا یکی از نمونه‌های جالب توجه از حوضخانه‌های قدیمی مساجد است و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
محوطه باستانی آتشکده سنگی برده کنته

برده کنته

محوطه باستانی آتشکده سنگی برده کنته یکی دیگر از آثار ملی ایران در مهاباد با قدمتی از دوره مانائی‌ها (هزاره قبل از میلاد) است که در هفت کیلومتری شمال شهر و در مسیر شهر ارومیه در نزدیکی روستای یوسفکند قرار دارد. «برده کنته» در زبان کردی به‌معنای سنگ حفره‌دار است. این محوطه از ارزشمندترین آثار باستانی استان آذربایجان غربی به شمار می‌آید؛ منطقه‌ای که نیازمند حفاری‌ها و کاوش‌های بیشتر است.
نقوش صخره‌ای خره هنجیران 

نقوش صخره‌ای خره هنجیران

نقوش صخره‌ای خره هنجیران یکی از آثار باستانی مربوط به هزاره اول قبل ازمیلاد است که در ۲۸ کیلومتری جنوب شهر مهاباد در دره‌ای به نام خره هنجیران قرار دارد. این اثر در سال ۱۳۷۹ به‌‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. جنس سنگ‌های این صخره از توع رسوبی است و روی آن‌ها نقوش مختلفی از جمله سوارکار و شکارحیوانات دیده می‌شود. شیوه کنده‌کاری و حجاری روی صخره خره هنجیران شبیه به دخمه‌های هخامنشی در تخت جمشید و نقش رستم فارس است.‌ مجموعه سنگ‌های خره هنجیران از بقایای دوران سوم زمین‌شناسی هستند و بزرگترین سنگ حکاکی شده در میان آن‌ها در قلب مجموعه قرار دارد.

خانه ارباب حسین مهابادی
ارباب حسین مهابادی یکی از خوانین دارای سواره‌ نظام بود که مسئولیت حفاظت از شهر مهاباد را بر عهده داشت. امروزه عمارت وی به‌عنوان یکی از آثار تاریخی مهاباد شناخته می‌شود. این خانه دو طبقه به سبک حوضخانه‌ای و یزدی‌سازی ساخته شده است و در مالکیت ورثه حسین مهابادی قرار دارد.

حمام لج

حمام لج در روستای لج یکی از جاذبه‌های تاریخی مهاباد (در ۲۱ کیلومتری شمال مهاباد) با قدمتی از سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۱۰۰ هجری قمری است. سنگ، آجر و گچ از جمله مصالح به کار رفته در ساخت این حمام هستند. فضای عمومی حمام لج دارای دو گنبد آجری است و پلان آن مستطیل شکل است؛ البته حمام لج، ۶ گنبد کوچک‌تر آجری نیز با اندازه‌های متفاوت دارد. آب مورد استفاده در این حمام در گذشته با لوله‌های سفالی انتقال می‌یافت؛ آبی که به احتمال زیاد از کانالی از رودخانه مهاباد (بند لج) به داخل حمام منتقل می‌شد.

گور دخمه فقره قا

گور دخمه فقره قا از غارهای باقی‌مانده از دوران حکومت مادها (هزاره اول قبل از میلاد) در مهاباد است
غار یا گور دخمه فقره قا، فخریگاه یا فقرگاه یکی از آثار برجسته تاریخی شهر مهاباد است که در ۱۸ کیلومتری مهاباد و در روستایی به نام اگریقاش یا اندرقاش قرار دارد. این غار در دل کوهی سنگی از جنس رسوبات آهکی واقع شده و یکی از گوردخمه‌های باقی‌مانده از دوران حکومت مادها (هزاره اول قبل از میلاد) در این منطقه است. تاریخ دقیق ساخت گور دخمه فقره قا مشخص نیست؛ البته برخی از پژوهشگران «فراتیس»، پدر دیاکو از حاکمان مشهور مادها را به‌عنوان سازنده این گوردخمه می‌شناسند و بر این باور هستند که او در این گوردخمه دفن شده است؛ اگرچه هم‌اکنون این گورها خالی هستند. جالب است بدانید که برخی از اهالی روستای اگریگاش اعتقاد دارند، این دخمه زمانی اقامتگاه فرهاد بوده و او در اینجا به یاد معشوق خود حجاری‌هایی را انجام داده است.
گوردخمه فخریگاه ورودی مجزا ندارد و تنها دو ستون سنگی در نمای بیرونی و در قسمت ایوان غار دیده می‌شوند؛ ستون‌هایی که به زیبایی تراش خورده‌اند و حجاری‌هایی به‌شکل گلدان وارونه دارند. دو ستون دیگر نیز در این غار به چشم می‌خورند که با وجود آسیب، دارای سرستون و پای ستون‌های سالمی هستند. گوردخمه فخریگاه در فاصله ۱۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دو طبقه است. طبقه اول این غار برای انجام تشریفات و طبقه دوم مخصوص نگهداری اجساد بوده است. این اثر تاریخی در سال ۱۳۱۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

دژ قلات شاه

قلات شاه یا «قه لاتی شای» یکی از دژهای تاریخی استان آذربایجان غربی در ارتفاع ۲۸۰۳ متری است که در ۱۲۰ کیلومتری شهر مهاباد و در نزدیکی روستای داغه قرار دارد. قدمت این دژ به دوره مادها (هزاره اول قبل از میلاد) بازمی‌گردد. این دژ در منطقه باستانی منگور و بر بالای کوه قرار دارد و  به‌دلیل قرارگرفتن در منطقه‌ای صعب‌العبور و کوهستانی در گذشته مکان مناسبی برای در امان ماندن از یورش دشمنان بوده است. دژ قلات شاه ۸۰ متر ارتفاع دارد و تنها از یک مسیر در ضلع غربی کوه می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید؛ مسیری که ۶ ساعت کوهپیمایی دارد.
داخل قلات شاه آثاری از بناهای مسکونی دیده می‌شود و اگرچه بیشتر سازه‌ها به‌طور کامل ویران شده‌اند؛ می‌توان آب انبارها را به وضوح دید. در قلات شاه دو راهروی بلند به طول ۱۸٫۵ متر (با ۱۰ اتاق مستطیل شکل) و ۱۷٫۵ متر (با چند اتاق مستطیل شکل) نیز وجود دارند. در ساخت بناهای داخل قلات تنها از لاشه سنگ استفاده شده است.