نهبندان یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی می باشد که به دلیل قرارگیری در مجاورت کویر در دشتی وسیع قرار دارد و به عنوان نگین کویر ایران شناخته شده است.شهر نهبندان را با آسباب های معروف آن می شناسند و علاوه بر آن آثار تاریخی ارزشمندی در این شهر وجود دارد.
این شهرستان به اقتضای موقعیت طبیعی آن و مجاورت با کویر، دشتی نسبتاً وسیع واقع شده است.
کشاورزی :
از محصولات کشاورزی شهرستان نهبندان میتوان به انّاب، خرما، پسته، زعفران، زرشک، انار و… اشاره نمود
سوغات :
انّاب، خرما، پسته، زعفران، زرشک، انار
صنایع دستی :
نهبندان در گذشته نه و نیه نامیده می شده است. بیشتر منابع تاریخی از جمله تاریخ سیستان از این سرزمین به همین نام ها یاد کرده اند. صنایع دستی هر منطقه متاثر از شرایط اجتماعی و اقلیمي و طبيعي منطقه است ، اين شهرستان نیز به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و فقر عمومی اکثر ساکنان منطقه باعث شده که بومیان از هر امکاناتی درراه تأمین مایحتاج خوداستفاده نمایند .
وجود درختان نخل ، موجب رونق صنايع دستي حصيري ( بوریا بافی ) گردیده و مردمان با ذوق منطقه با این محصول طبیعی ، صنایع دستی بی بدیلی را خلق می کنند. هم مرز بودن با استان سیستان و بلوچستان نیز در نوع تولیدات صنایع دستی منطقه نهبندان تأثیر گذار بوده است .توليد انواع رودوزیهای سنتی از جمله سکه دوزی ،آئینه دوزی ، بلوچی دوزی ، تولید انواع قالیچه با نقش و نگار بلوچی از جمله این تأثیر پذیری مي باشد .از دیگر صنایع رایج در این شهرستان می توان به قالي بافي،گليم بافي،سياه چادر بافي، پلاس بافي،جاجیم بافی ، حوله بافی نام برد.
آبشار گنده گاو
در استان خراسان جنوبی، شهرستان نهبندان، بخش شوسفو در منطقه چاهدراز قرار گرفته است. این آبشار که یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان نهبندان است توانسته است طبیعت بسیار زیبا و دیدنی را به ارمغان آورد. آبشار گنده گاو در منطقه ای نسبتا کوهستانی و سرسبز واقع شده است. یا توجه به کویری بودن منطقه نهبندان، حضور این آبشار روح تازه ای به این منطقه بخشیده است و توانسته توجه گردشگران را به خود جلب نماید.
قلعه شاهدژ
قلعه شاهدژ یکی از جاذبه های گردشگری خراسان جنوبی و از جاهای دیدنی نهبندان است که در ۶ کیلومتری شرق نهبندان و ابتدای جادهی نهبندان به زابل واقع شده است. این قلعه در نزدیکی روستای خوانشرف و در ارتفاع ۱۴۱۰ متری از سطح دریای آزاد قرار دارد. قلعه شاهدژ در فضای وسیع قله کوهی منفرد که از اطراف به دشتهای باز و وسیع و روستای خوانشرف اشراف دارد، قرار گرفته است و به نامهای شاهدژ و قلعه شاهی از آن یاد می شود. در این قلعه، حوض انبارهای متعددی نیز برای ذخیرهی آب باران تعبیه شده است. یکی از این حوض انبارها بهصورت پلکانی ایجاد شده و به صورت آب تصفیهکن عمل میکرده است؛ که این خود یکی از زیبایی ها و شگفتی های این قلعه به شمار می اید
ریگ یلان
ریگ یلان یکی از حیرت انگیزترین بیابانهای جهان و مقصدهای کویرگردی ایران است و هرچند هنوز اثبات نشده گرمترین هوای زمین را دارد، ولی ناسا اثبات کرده که گرمترین دمای سطح زمین را دارا است. همچنین، بلندترین تپه های ماسه ای دنیا با بیش از ۴۷۵ متر ارتفاع نسبی در ریگ یلان وجود دارد.
آسیاب های بادی نهبندان
آسیاب های بادی نهبندان در دو طبقه ساخته شدهاند. طبقه فوقانی به بزرگترین قطعات آسیاب اختصاص داشته و طبق همکف نیز شامل انبارهای نگهداری آرد و گندم بوده است. در طراحی بنای این آسیابها از نقشه آسبادهای سیستان استفاده کردهاند و بهدلیل نوع کاربری خود، فاقد تزیینات و کاملا ساده هستند.
کلوتهای گلی نهبندان
حدود ۱۰ کیلومتر پس از نهبندان به سمت شهداد کوههایی در دو طرف جاده نمایان میشود که به کوههای مینیاتوری یا مریخی معروفند. این کوههای زیبا از نوع رسوبی هستند و به علت فرسایش سریع در برابر باد و باران به شکل دندانه دندانه و پر از لبهها و چاکهای مکرر در آمدهاند که بومیان این منطقه به سبب شکل غیر عادیشان از آنها با عنوان کوههای مریخی نیز یاد میکنند.
رنگ کوه میان طوسی و سفید با واریزههای بسیار در پای آن وجود گرما و حرارت، مناظری رویایی و تخیلی را در ذهن بیننده پدید میآورد و باعث شده تا این جاده به یکی از زیباترین مناطق ایران تبدیل شود. کوههای مخروطی مریخی از یک سو و ماسههای شنی بیابانی از سوی دیگر در کویر لوت نهبندان واقع شده است.
این کوهها در زمان گذشته به زیر خروارها خاک مدفون بوده و امروز با گذشت زمان مشاهده میشوند. در اثر تغییرات جوی و آب و هوایی و بارانهای موسمی، خاکها از روی آنها به دامنهها ریخته شده و چهره اصلی این کوهها نمایان شده است.
مسجد میغان
یکی از جاهای دیدنی نهبندان مسجد میغان به طور کلی در یک مساحت محدود و کوچک ساخته شده است و اجزا معماری آن عبارت است از: صحن، شبستان گنبددار و شبستان ستوندار و گنبدخانه. در صحن مسجد قناتی جاری است که از زیر این قسمت عبور کرده و به طرف دیگر بنا میرود که در آن قسمت نیز این آبها توسط آبگیری در پشت مسجد جمع شده و به مصارف مختلف به خصوص کشاورزی میرسد.
خانه سالاری
خانه سالاری از خانههای تاریخی زیبای شهر نهبندان و در داخل بافت تاریخی این شهر واقع شده است که دارای وسعتی حدود ۱۸۰۰ مترمربع میباشد.قدمت این بنا به دوره قاجاریه بر می گردد و نام آن از مالک قبلی آن آقای سالاری گرفته شده است. جنس اصلی مصالح این بنا خشت های ۳۰ ×۳۰ س.م به همراه ملات کاه گل و ماسه سیمان بوده است . از ویژگی های قابل توجه اثر استفاده از حیاط اندرونی و بیرونی در ساخت با به وجود آوردن فضای عمومی و خصوصی به وسیله چرخش ۹۰ درجه ارتباط بین دو حیاط و عبور از هشتی می باشد همچنین استفاده از طاقهای جناقی و گره چینی آجری در بنا را می توان از دیگر ویژگی های آن دانست.
مسجد چهار فرسخ
مسجد چهار فرسخ دارای پلانی چهارضلعی به طول ۱۰/۱۸ و عرض ۶۰/۱۰ و ارتفاع ۱۰/۴ متر و مساحت ۱۷۵ متر مربع می باشد که کشیدگی این بنا در جهت شمالی – جنوبی است این مسجد دارای فضاهای ورودی ، صحن حیاط ، ایوان های نیمه مسقف وضوخانه و شبستان می باشد .
تالاب کجی نمکزار نهبندان
تالاب کجی نمکزار نهبندان واقع در جنوبی ترین قسمت استان مرزی خراسان جنوبی یکی از شگفتی های طبیعت و بزرگترین شاهکار های خلقت است که هر ساله پذیرای تعداد زیادی از گردشگران و میهمانان نوروزی است. هر چند در این شهرستان، آثار تاریخی با ارزشی چون قله « شاهدژ » وجود دارد، اما هر کس که حداقل یک بار به این شهرستان سفر کرده باشد، نهبندان را بواسطه جاذبه اکوتوریستی آن می شناسد و خاطرات خوش تالاب کجی در ذهنش جاودان مانده است.
خانه تقوی (اکرم خان)
این بنا در داخل بافت تاریخی نهبندان واقع شده است. با توجه به شواهد معماری موجود این بنا مربوط به دوره قاجار است. از خصوصیت بارز آن دو ایوان شمالی و جنوبی بنا است که به شیوه قوس جناغی اجرا شده و با فرم دیگر بناهای نهبندان که دارای قوسهای بیز هستند متفاوت می باشد. همچنین این بنا نسبت به سایر بناهای موجود در بافت تاریخی دارای ارتفاع بیشتری می باشد.
روستای خوانشرف
روستای «خوانشرف» در ۵ کیلومتری شرقی شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است و از بزرگترین روستاهای شهرستان نهبندان و مرکز دهستان «نه» می باشد. فاصله روستا تا مرکز شهرستان نهبندان ۵ کیلومتر و تا مرکز استان (بیرجند) ۱۹۵ کیلومتر می باشد.آثار تاریخی این روستا عبارتند از: قلعه شاهدژ (لازم به ذکر است افراد آن زمان روی کوه شاه دژ، خانه سازی فراوان انجام داده اند که به قلعه شاه دژ معروف است. این قلعه در دو زمان متفاوت مورد استفاده قرار گرفته و افراد در آن سکونت داشته اند. اول در زمان ماندادیان و زندگی رستم بوده است و زمان دیگر سلجوقیان و فدائیان حسن صباح در آن سکونت داشته اند)، قلعه داخل روستا، آسبادهای خوانشرف (که مربوط به دوره قاجار است )، کوه شاه دژ (که در زمان قدیم موقعیت سوق الجوشی (موقعیت حساس) بسیار مهم بوده است). زبان مردم روستای خوانشرف فارسی نزدیک به دری می باشد.
روستای دهسلـم
روستای دهسلـم واقـع در شهرستـان نهبنـدان و در ۸۵ کیلومتر ی جنوب غربی این شهرستان واقع شده است.وستـای دهسلـم روستایی سر سبـز در دل کویـر است کـه به داشتن نخلستان های سرسبز، معروف می باشد. دهسلم مردمانی خونگرم و مقاوم دارد که در زیر گرمای شدید کویر بهشتی این چنین برای خود ساخته اند. حصیر بافی از جمله صنایع دستی رایج این روستا می باشد.