مریوان یکی از شهرهای مهم استان کردستان است و به علت وجود کوه‌ها و ارتفاعات، دره‌های ژرف، جنگل‌ها و پوشش گیاهی مناسب در شمال و جنوب، اقلیم‌های گوناگونی را در خود ایجاد کرده است. همچنین قرارگیری آن در کنار دریاچه زریبار و منطقه اورامان و در مسیر ترانزیت ایران و عراق، بر رونق اقتصادی شهر افزوده است. این شهر در ۱۲۵ کیلومتری غرب سنندج قرار دارد و همسایگان مریوان از شمال سقز، از شمال شرقی دیواندره، از شرق سنندج، از جنوب شرقی سروآباد و از شمال غربی دره شلیر است؛ از غرب کشور هم به شهر پنجوین شهرستان سلیمانیه کشور عراق محدود می‌شود. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت مریوان بالغ بر ۱۳۶,۰۰۰ نفر است. مردمانش از نژاد «ماد آریایی» هستند که ریشه در اولین اقوام ساکن منطقه دارد و اهالی آن به زبان کردی سورانی صحبت می‌کنند و اغلب پیرو دین اسلام و مذهب سنی شافعی هستند.
آب و هوای مریوانمریوان آب و هوای سرد و کوهستانی متمایل به معتدل سرد و حتی مدیترانه‌ای دارد. جریان‌های مدیترانه‌ای، شهر مریوان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند و به همین خاطر، بارش‌های جوی زیادی در این منطقه به وجود می‌آید. مریوان به علت بارش زیاد یکی از پرآب‌ترین مناطق غرب کشور و منطقه‌ای سرسبز و پوشیده از پوشش گیاهی غنی و متنوع است. به همین دلیل بهترین زمان سفر به مریوان در فصل بهار است تا بتوانید از طبیعت سرسبز و هوای مطلوب آن بهره‌مند شوید. در فصل تابستان، روزهای گرمتری در انتظار شماست ولی دمای معتدل هوا در شب، تحمل گرمای روز را آسان می‌کند. در فصل‌های پاییز و زمستان، مریوان با آب و هوای سرد و کوهستان‌های پربارش خود، به استقبال دوستداران برف و سرما می‌رود.
غذای محلی مریوانمردم محلی شهر مریوان نیز همچون دیگر شهرهای استان کردستان غذاهای مخصوص به خود را دارند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به خورش ریواس، خورش تره کردی، شیش کباب و قایرمه، انواع آش‌های عدس بلغور، دوغه‌وا، دانه کولانه، گزنه، پرپوله، برونشین و سنگه سیر، و همچنین نان‌های محلی شلکینه، برساق و کلانه اشاره کرد.
اما آن‌چه غذای مریوان را از دیگر شهرهای کردستان متمایز می‌کند، ماهی کبابی‌های این شهر است که به صورت تازه از دریاچه زریوار صید و در رستوران‌ها به علاقمندان عرضه می‌شود.
سوغات مریوانصنایع دستی مریوان از نظر کیفیت و گستردگی در سطح کشور مطرح است. قالی و گلیم نساجی سنتی (جولایی) و گیوه یا کلاش مریوان از بهترین صنایع دستی استان کردستان است. محصولات چوبی و شال دستباف نیز از دیگر سوغات مریوان است.
عسل طبيعی سرشيو، شیرینی‌های سنتی، بادام سوخته و برساق از بهترین سوغاتی‌های خوراکی مریوان به شمار می‌روند.
دیدنی‌های مریوان؛ شهر تماشایی و رویایی کردستاندریاچه زریوار (زریبار)
دریاچه زیبای زریوار یا زریبار بزرگ‌ترین و زیباترین دریاچه آب شیرین در غرب ایران و یکی از منحصر‌به‌فردترین دریاچه‌های آب شیرین در جهان است که سالانه گردشگران بسیاری را مجذوب زیباییهای خود می‌کند. این دریاچه در سه کیلومتری غرب شهرستان و در ارتفاعی نزدیک به دو هزار متری از سطح دریا واقع شده است. قرارگیری دریاچه زریوار در میان جنگل‌های انبوه با گونه‌های مختلف درختان، مکانی باشکوه و زیبا را در این نقطه پدید آورده است و آن را به مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری غرب کشور و استان کردستان تبدیل کرده است. همچنین افسانه و داستان‌های بسیاری درباره این دریاچه وجود دارد که میتوانید آن‌ها را از زبان مردم محلی این منطقه بشنوید. آب زریوار از چشمه‌های پیرامونش تامین می‌شود. به همین دلیل این دریاچه ابتدا به «زیراوبار» که در زبان کردی به‌معنای آب کف کنار است، شهرت داشت و سپس به «زریوار» تغییر نام داد. انواع آبزیان، پرندگان، گیاهان و برخی از پستانداران در مجاورت این دریاچه ارزشمند زندگی می‌کنند.
روستای اورامان (اورامانات تخت)
روستای اورامان یا اورامانات تخت یکی از روستاهای پلکانی کشور است که در دل کوه‌های سر به فلک کشیده رشته‌کوه‌های زاگرس در مسیر رودخانه سیروان در مریوان استان کردستان واقع شده است. خانه‌های این روستا به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که حیاط هر خانه‌ای پشت‌بام خانه‌ای دیگر است. مردم این روستا بر این باورند که این روستا، زمانی شهری بزرگ بوده و مرکزیت خاصی داشته است و به همین واسطه آن را به‌عنوان تخت یا مرکز ناحیه اورامان نامیده‌اند.
غار کونا شم شم
غار کونا شم‌شم در نزدیکی روستای تراق‌تپه در ارتفاعات چهل‌چشمه واقع شده است. «کونا چم‌چم» در زبان کردی به‌معنای سوراخ یا حفره‌ای است که در آن خفاش وجود دارد. این غار از سنگ‌های آهکی کوه‌های اطراف تشکیل شده و دارای سه دهانه ورودی است که در حال حاضر یکی از آن‌ها به‌دلیل ریزش مسدود شده است.
بازارچه مرزی
بازارچه مرزی یکی از بزرگ‌ترین بازارهای غرب کشور در استان کردستان است که در ۱۵ کیلومتری شهر مریوان واقع شده است و محل خریدوفروش کالاهایی است که به‌صورت ترانزیت از کردستان عراق رد و بدل می‌شود. در این بازار از وسایل خانگی و الکترونیکی گرفته تا پوشاک، زیورآلات سنتی زنانه، صنایع‌دستی، کفش محلی و کالاهای خارجی میتوانید پیدا کنید.
منطقه تفریحی قمچیانمنطقه تفریحی قمچیان در جاده مریوان به سقز در کنار جویبارها، کوه‌های سر به فلک کشیده، درختان سرسبز و طبیعت تماشایی قرار گرفته است. گونه‌های گیاهی و جانوری بسیاری از جمله قارچ، پیچک، ریواس و حیوانات وحشی نظیر خرس، روباه، خرگوش و گرگ دیده می‌شود. در این تفریحگاه شیفته و مجذوب طبیعت می‌شوید و آرامش شگرفی کسب خواهید کرد. از ویژگی‌های مطلوب این منطقه می‌توان به وجود گیاهان خوراکی متعدد، پرندگان مختلف و کوه‌هایی همچون چاوک و قله امام اشاره کرد که گزینه‌ای عالی برای کوهنوردی و طبیعت‌گردی است.
دشت بیلو
دشت بیلو در ۱۵ کیلومتری مریوان جای گرفته است و از جاذبه‌های گردشگری طبیعی این شهر به شمار می‌رود. این دشت با برخورداری از پوشش گیاهی متنوع، چشمه‌های متعدد و جنگل‌های سرسبز اطراف، به یکی از نقاط محبوب و مناسب برای گردش و تفریح در این شهر تبدیل شده است. بیلو در ایام مختلف سال، مخصوصا در روزهای نوروز و تعطیلات آخر هفته میزبان جمع زیادی از مردم محلی و روستاییان است. همچنین این دشت به‌دلیل شرایط مساعد آب و هوایی و گونه‌های گوناگون گیاهی، هر بهار میزبان لک‌لک‌ها می‌شود.
روستای کانی سانان
روستای کانی‌سانان در فاصله هفت کیلومتری غرب مریوان در دامنه کوه و مقابل دریاچه فوق‌العاده زیبای زریوار قرار گفته است. خانه‌های این روستا از معماری جالبی برخوردارند و به‌صورت ردیفی، درست پشت سر یکدیگر و بدون اینکه هیچ یک از آن‌ها مقابل دیگری قرار بگیرد، ساخته شده‌اند. در واقع چینش خانه‌ها به‌دلیل قرارگیری روی سرازیری، به‌گونه‌ای است که با حضور در هر خانه، منظره‌ای جالب و دوست‌داشتنی را شاهد خواهید بود. به نظر می‌رسد این روستا دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۵۰ سال است و چون در گذشته ساکنان نخستین آن سه خانواده دامدار را تشکیل می‌داد، با نام «کانی سه نان» شهرت یافته است. زیباییهای این روستا، آن را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است.
تفرجگاه ملاقوبی
تفرجگاه ملاقوبی در شمال اراضی روستای هجرت و جنوب‌شرقی روستای برقلعه واقع شده است و به خاطر زیارتگاهی به نام ملاقوبی این‌گونه نام‌گذاری شده است. چشمه‌های آب، طبیعت بکر و سرسبز و درختان انبوه همراه چشم‌اندازهای دلربا این ناحیه را به یکی از دیدنی‌ترین نقاط مریوان تبدیل کرده است.
آبشار گویله
آبشار گویله یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری طبیعی مریوان است که در ۲۰ کیلومتری آن در نزدیکی روستایی با همین نام واقع شده است. این آبشار در دل جنگل‌های سرسبز و انبوه منطقه مرزی کردستان، در محور سقز به مریوان قرار گرفته است و ارتفاع آن به بیش از ۵۰ متر می‌رسد.
قلعه مریوان (قلعه ایمام)
قلعه مریوان یکی از جاهای دیدنی کردستان، در سه کیلومتری جنوب‌شرقی مریوان است. این قلعه، در واقع بنایی کهن متعلق به اواسط قرن دهم هجری قمری است و در دوران حکومت «سرخاب بیگ اردلان» بر فراز کوهی احداث شده است. «هلوخان» و «قلعه ایمام»، نام‌های دیگر این اثر تاریخی هستند که در بین مردم رواج یافته است. متاسفانه بخش اعظم مجموعه از بین رفته و تنها آثاری از پله و آب‌انبار آن باقی مانده است. در دوران سرخاب بیگ، از این قلعه به‌عنوان پایگاه حکومت کردستان استفاده می‌شد. بعدها قدرت دفاعی قلعه را افزایش دادند و ساختمان‌هایی نظیر مسجد را به آن افزودند. با وجود تمام تغییرات، هلوخان مرکز فرمانروایی خود را به «قلعه پالنگان» تغییر داد.
ارتفاعات چهل چشمه
در شهر مریوان، ارتفاعات کوهستانی بسیاری وجود دارد که بیشتر آن‌ها از دو نوع مرتفع سنگی و کوه‌های جنگلی رفیع هستند. «چهل چشمه» کوهی با ارتفاع ۳ هزار متر و ۱۴۰ متر بالاتر از سطح دریا است که در شمال‌شرقی مریوان واقع شده است. در اطراف این کوه زیبا و سر به آسمان کشیده، چشم‌اندازهای رویایی، کم‌نظیر و سرسبزی وجود دارد که گردشگران بسیاری را به این ناحیه می‌کشاند.
پل گاران مریوان
پل گاران یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری مریوان است که روی رودخانه دائمی گاران در ۱۰ کیلومتری شمال‌شرقی مریوان احداث شده است. این پل دو منطقه جانوره و گاران را به یکدیگر متصل می‌کند. در گذشته‌های دور این پل راه ارتباطی سنندج به مریوان بود. قدمت پل گاران به دوران حکومت ساسانیان باز‌می‌گردد و در دوران صفویه و والیان بازسازی شده است. در ساخت پل از سنگ، ساروج، آجر و سنگ‌های تراشیده استفاده کرده‌اند و بنای آن شامل پنج دهنه می‌شود. در حال حاضر پل گاران یکی از آثار ثبت شده در فهرست ملی کشور است.
