زاهدان یکی از شهرهای تاریخی و مرکز استان سیستان و بلوچستان است که کمتر موردتوجه بازدیدکنندگان قرار میگیرد. زاهدان در ناحیه شمالی سیستان و بلوچستان قرارگرفته است.این شهر از طریق راه زمینی از سمت شمال به مشهد و از سمت جنوب به چابهار مرتبط شده و همچنین دارای ایستگاه راهآهن و فرودگاه بینالمللی است.
زاهدان از شمال به زابل، از جنوب به خاش، از شرق به افغانستان و پاکستان و از غرب به شهرستان فهرج میرسد.
آب هوای زاهدان، گرم و خشک است و در فصل تابستان روزهایی بهشدت گرم و شبهایی خنک دارد. آمار بارش برف در زاهدان بسیار پایین است.
اطراف زاهدان، کوههای بسیار مهمی ازجمله کوههای اشتران، انجیردان، جیکو، پیرخان و ملک سیاه قرار دارد.
بسیاری از مناطق زاهدان، مردم لباس محلی رسمی این ناحیه که به نام لباس محلی سیستان شناخته میشود را بر تن دارند.
لباس محلی مردان بلوچ عبارت است از:
پاک: عمامهای گرد که بر سر میبندند.
مسر: دستمال سر، شبیه عمامه میبندند.
کلاه سوپی: عرقچین است و در مسجد و عبادت بر سر میگذارند
چکندوز: کلاه دستدوزی شده اعیانی
جامگ: پیراهن مردانهای است گشاد و جادار
لنگ: پارچهای است که به دور گردن میآویزند
گنج پراک: زیر پیراهن
پاجامک: شلوار گشاد و چیندار بلوچی است
سرینبند: کمربندی است پارچهای برای شلوار
شال: کت پشمی که زمستان میپوشند
سواس و پوزا: کفشی است که با برگ خرمای وحشی میبافند
دوبنده: پایافزاری است که با پوست گاو میسازند
کوش: کفش چرمی
کرو: جوراب پشمی برای زمستان
و اما لباس محلی زنان بلوچ:
تکو: چارقد
سریگ: روسری بزرگ تر از چارقد
ازجمله صنایعدستی این ناحیه باید به سوزندوزی، گز بافی، قالیبافی، گلیمبافی، چادر بافی، سفره بافی، حصیربافی، نمدمالی، سکه دوزی، سفال سازی، خراطی و لنج سازی اشارهکنیم.
سوغاتیهای زاهدان و بلوچستان نانهای محلی، مرکبات، انار، موز، خربزه درخیت، زیتون، ماهی، خرما، ادویه، انبه، چای و کلوچه خرمایی بوده و
غذاهای محلی ناحیه بلوچستان و شهرهای این استان میتوان به کشک زرد، اوجیزک، آبگوشت زابلی، چنگال، تنورچه، دوغ پا، دوغ برک، املت سوزی، تباهگ و لنجو اشاره کرد.
از آثار تاریخی زاهدان، محدوده تاریخی روستای نوکچاه، بخش دومک بوده که قدمتی برابر با ۱۶۰۰ سال دارد.
و از جاذبه هاب ابن شهر مسجد زرنج زاهدان، موزه منطقهای جنوب شرق ایران، مسجد جامع مکی ،موزه پست و ارتباطات و مسجد شاه علی اشارهکنیم.
از مهمترین جاذبههای طبیعی زاهدان، تالاب هامون است. هامون پوزک تالابی فصلی در مرز استان سیستان و بلوچستان و افغانستان است. مساحت کل این هامون حدود ۱۶۰۰ کیلومترمربع است که از این مساحت ۳۵۰ کیلومترمربع داخل کشور ایران و بقیه متعلق به کشور افغانستان است.
از دیگر جاذبههای طبیعی زاهدان باید به روستای لادیز و غار طبیعی لادیز اشارهکنیم.
آبشار لادیز میرجاوهآبشار لادیز میرجاوه در فاصله کمی از غار لادیز قرار دارد، بهطوری که میتوان با پای پیاده این مسافت را پیمود. این آبشار که از میان صخرهها به بیرون میجهد، در تمام طول سال جاری است. ترکیب دو پدیده آبشار و غار در این منطقه باعث شده است که گردشگران محلی برای گذران روزهای تعطیل خود به لادیز بیایند.
کوه لوچوکوه لوچو با ارتفاع ٢٧٨۵ متر، در جنوب شهر زاهدان قرار دارد. اين منطقه به دليل داشتن کوههايی از جنس گرانيت، به لوچو يعنی عريان معروف است. لوچو غروبهایی بسيار جذاب دارد و شبها نیز به دليل گرانیتی بودن کوهها و بازتاب مهتاب روی آنها، میتوان چشمانداز زیبایی را از آن رویت کرد. این کوه یکی از مهمترین مقاصد کوهنوری و جاذبه های گردشگری زاهدان است. همچنین بهواسطه آسمان تمیز و به دور از آلودگی، دوستداران نجوم و عکاسان نجومی زیادی برای برنامههای علمی و تحقیقاتی به این کوه میآیند.
بازار سلمان زاده زاهدانبازار سلمانزاده زاهدان که با نامهای بوتیک سلمان زاده و بوتیک لته نیز شناخته میشود، از مهمترین مقاصد خرید و جاهای دیدنی زاهدان به شمار میآید و در نبش خیابان مهران واقع شده است. در این بازار انواع لباس، کفش و کیف دست دوم خارجی به فروش میرسد. از نظر کیفیت و بهداشت، اجناس این بازار بهعنوان کالاهای دست دوم مناسب است.
حسینیه یزدی هاحسینیه یزدیها در سال ۱۳۱۲ هجری قمری توسط سه تن از معماران یزدی در زاهدان احداث شد. این حسینیه اولین و قدیمیترین حسینیه در زاهدان بهشمار میرود و در ایام سال به مناسبتهای گوناگون مراسمات ویژهای در آن برگزار میشود. برخی از بخشهای حسینیه شامل یک صحن بزرگ برای عزاداری، آشپزخانه، سردخانه و یک حیاط بزرگ برای نخل گردانی میشود.
غار لادیز میرجاوهغار لادیز میرجاوه با طول ۱۵ کیلومتر، در ۱۰ کیلومتری شهر میرجاوه قرار دارد و از جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان محسوب میشود. در تمام طول سال از سقف و اطراف این غار، قطرات درشت آب جاری است که در کف آن یک جریان آب دائمی را تشکیل میدهد و انعکاس صدای قطرات آب در غار، حس شگفتانگیزی را به شنونده منتقل میکند.
مسجد جامع مکیمسجد جامع مکی با قدمتی که به سال ۱۳۵۳ میرسد، توسط مولانا عبدالعزیز ملازاده احداث شده است و امروزه از جاهای دیدنی زاهدان به شمار میآید. با ۳۲۰۰۰ متر مربع زیر بنا، این مسجد دارای چهار مناره به ارتفاع ۹۲ متر و ۵۲ گنبد است که ارتفاع گنبد مرکزی آن به ۴۶ متر میرسد.
از مسجد مکی زاهدان بهعنوان یکی از بزرگترین مساجد جهان اسلام و مشهورترین مسجد اهل سنت یاد میشود. نمای بیرونی مسجد به مسجد سلطان احمد در ترکیه و فضای داخلی آن به مسجد النبی در مدینه شباهت دارد.
مسجد فیض الرحمانمسجد فیض الرحمان مربوط به اواخر دوره قاجار-اوایل دوره پهلوی است و از جمله جاذبه های گردشگری زاهدان به شمار میآید. بانی احداث مسجد شخصی به نام کدخدا فیض الله(گرگیج) بود که توسط معماری به نام استاد حیدری فکر خود را عملی کرد. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹، با شمارهی ثبت ۳۰۶۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کاروانسرای نصرت آبادکاروانسرای نصرتآباد با قدمتی که به دوره صفوی بازمیگردد، از جاهای دیدنی زاهدان است و حدود چهار کیلومتری شمال غرب نصرتآباد قرار دارد. مصالح اصلی بهکار رفته در بنا شامل خشت و گل میشود و تزئینات آن غالبا ساده و مختصر هستند. کاروانسرا دارای ۶۰ حجره است و در هر ضلع مجموعا ۱۵ اتاق و ۲۳ طاقنما قرار گرفتهاند. این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۹۵۵۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خانه شمسخانه شمس از بناهای تاریخی متعلق به دوره پهلوی اول است که قدمت آن به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی بازمیگردد و در حال حاضر در تملک سازمان میراث فرهنگی قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۳۸۲۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خانه ابویی زاهدانخانه ابویی در اوایل قرن ۱۴ هجری و در سال ۱۳۱۱، به همت استاد محمدعلی محمودی ساخته شد و امروزه بهعنوان یکی از مکان های دیدنی زاهدان شناخته میشود. در اجرا و ساخت این منزل از عناصر معماری سنتی، بومی و منطقهای به خوبی بهره برداری کردهاند. در بنا از آجر و خشت خام همزمان استفاده شده؛ اما مصالح غالب مخصوصا در نما، آجر است. خانه ابویی در سال ۱۳۷۷، با شماره ۲۱۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.