بجنورد مرکز استان خراسان شمالی و در شمال شرق ایران است. «بُژنُرد» کلمه‌ای است که در لهجه شمال خراسان تلفظ می‌شود. این شهر با مساحت ۳۶ کیلومترمربع به‌عنوان چهل و چهارمین شهر کشور محسوب می‌شود و یکی از شهرهای بزرگ خراسان است.
این شهر برای افرادی که از مسیرهای شمالی وارد استان‌های خراسان می‌شوند بیشتر با تفرجگاه بابا امان شناسایی شده است.
نام این شهر، «بیژن‌گُرد» یا بیژن یورد در منابع قدیمی و فرهنگ‌های لغت آورده شده و بیژن‌گرد (بجنورد) به معنی «ساخته بیژن» و «آبادشده به دست بیژن» است.
موقعیت جغرافیاییبجنورد مرکز استان خراسان شمالی در شمال شرق ایران در طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه در جنوب رشته‌کوه کپه‌داغ و شرق رشته‌کوه آلاداغ و شمال رشته‌کوه البرز قرار دارد. بجنورد ۱۰۷۰ متر از سطح دریا ارتفاع و تا تهران ۸۲۱ کیلومتر فاصله دارد. این شهر از شمال با ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهرهای شیروان، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم، آشخانه و راز همسایه است.
اقلیمشهرستان بجنورد بیشتر متشکل از مناطق کوهستانی و فلات‌های مرتفع است. در نواحی شهرستان بجنورد در تمام فصل زمستان سرما حاکم است و میانگین روزهای یخبندان سالیانه آن بیشتر از ۱۰۰ روز است. در این منطقه زمستان‌ها سرد و تابستان‌ها نسبتا گرم است که به همین خاطر دامنه تغییرات دما در گستره وسیعی قرار می‌گیرد.
گردشگاه بش قارداش
گردشگاه بش قارداش از جاهای دیدنی بجنورد است و در هفت کیلومتری آن، در ابتدای جاده بجنورد به اسفراین قرار دارد. این مجموعه با محوطه‌ای زیبا، درختان سر به فلک کشیده و استخرهای آب قدمتی دیرینه دارد. مکان تفریحی بش قارداش دارای ساختمان بقعه‌ای است که براساس نظر محققان فرم معماری آن در هیچ یک از آثار معماری ایران مشاهده نشده و صرفا به دست هنرمندان بجنوردی ساخته شده است. بش قارداش امروز از مناطق نمونه گردشگری و مهم و مجموعه‌ای است تاریخی- تفریحی که آب چشمه آن از معروف‌ترین آب‌های معدنی شرق کشور به شمار میرود. آب چشمه بش قارداش در آبشناسی پزشکی جهت درمان بیماریهای تغذیه‌ای، اشکالات کبدی، صفرایی و ناراحتی‌های دستگاه ادراری اهمیت خاصی دارد. این اثر در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۵۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پیش از اسلام، در زمان اشکانیان و ساسانیان، در این محل عبادتگاه پیشوایان دین زرتشتی قرار داشته است. به سبب اقامت دائمی مُغان (بزرگان دین زرتشتی)، به «چهار مغان» شهرت یافت. طبق مدارک موجود آب چشمه به چهرمغان یا چرمغان موسوم بوده که هم‌اکنون نیز به این نام معروف است. نام «بش قارداش» بر اساس داستان تاریخی است که در بین مردم شهر رواج دارد. طبق این افسانه، در روزگاران قدیم پنج برادر در شهر بجنورد زندگی می‌کردند که به دلیل مخالفت با ظلم و ستم حکمران، تحت تعقیب مأموران قرار می‌گیرند. آنها می‌گریزند و مأموران نیز آنها را تا این مکان تعقیب می‌کنند. پنج برادر از خدا طلب کمک می‌کنند و در این هنگام پنج سوراخ در کوه ایجاد می‌شود که برادران به آنها پناه می‌برند و از سوراخ‌ها آب گوارایی جاری می‌شود که تا سال‌ها قبل و پیش از خشکسالی‌های شدید، تمام این پنج چشمه آب داشتند.
عمارت سردار مفخم بجنورد
عمارت سردار مفخم بجنورد بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین اثر معماری باقی‌مانده از دوره قاجار در خراسان شمالی است و از دیدنی های بجنورد در شمال شرق شهر به شمار میرود. در دوره قاجار عمارت مفخم همراه با بناهای دیگری از جمله آیینه‌خانه، کلاه فرنگی، حوضخانه و سردر، در باغ بزرگی قرار داشته که مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می‌داده‌اند. بنای عمارت در دهه ۱۳۰۰ هجری قمری، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و محل سکونت خانواده وی و پذیرایی از میهمانان دولتی و رجال سیاسی بوده است.
بنای عمارت در دو طبقه و به ابعاد تقریبی ۵۰ در۲۳ متر و به ارتفاع حدود ۹ متر ساخته شده و در مجموع ۳۴ اتاق و دو تالار بزرگ دارد که زمانی با آیینه‌کاری، کاشیکاری و گچبری تزئین شده بود. عمارت مفخم به شماره ۹۵۲در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
امامزاده سلطان سیدعباس
امامزاده سلطان سیدعباس از مقاصد مذهبی و جاهای دیدنی بجنورد است و در دامنه تپه ماهورهای جنوب قرار دارد. این بقعه مدفن فرزند امام موسی کاظم (ع) است که در دوران حکومت بنی‌عباس از مدینه به خراسان آمده و در اواخر سده دوم هجری قمری وفات یافته است. هسته مرکزی حرم، بنای چهارگوشی است که در وسط هر ضلع آن یک ورودی قرار دارد. بنا دو ایوان تازه‌ساز و دو شبستان دارد. در دو سوی ایوان شرقی، دو برج در گوشه‌های بنا ایجاد شده است. بر روی ساقه یا گردن بنا، طرح‌های مکرر طاق‌نما مانند ایجاد شده و گنبد نیز از کاشی‌های فیروزه‌ای و نقش زیبای «لا اله الا الله» به رنگ لاجوردی پوشیده شده است. در نمای ایوان اصلی کتیبه‌ای از کاشی معرق شامل آیه‌های قرآنی دیده می‌شود. این امامزاده در محلی به نام «معصوم‌زاده» معروف است و زیارتگاه مردم شهر بجنورد و محل دفن اموات و شهدای شهرستان بجنورد است.
حسینیه جاجرمی
حسینیه جاجرمی از جاهای دیدنی بجنورد و بناهای تاریخی اواخر دوره قاجار است. با توجه به کتیبه موجود در سال ۱۳۲۵ هجری قمری بانی ساخت بنا استاد غلامرضا بنا یزدی بوده است. این بنا در مرکز شهر بجنورد و در محدوده بافت تاریخی شهر، خیابان طالقانی شرقی و در کوچه جاجرمی‌ها ساخته شده است. در گذشته مردم بجنورد و به ویژه جاجرمی‌ها از این بنا برای عزاداری شب‌های محرم استفاده می‌کردند. این بنا از جهت تاریخی و مذهبی جایگاه بالایی دارد و به همین علت به مرمت و بازسازی نیاز دارد. در ابتدا مالک این حسینیه در آن زندگی می‌کرده و بعدها وقف حسینیه شده است.
کوشک علی آباد
کوشک علی آباد از جاهای دیدنی بجنورد محسوب می‌شود و در سه کیلومتری شمال شرقی بجنورد، در روستای علی آباد و در دل باغی بزرگ واقع شده است. این ساختمان متعلق به حکمرانان شادلو بوده و مهم‌ترین الگوی باغ ایرانی در خراسان شمالی به شمار میرود. درباره معماری ساختمان آن باید گفت این کوشک چهار ورودی دارد که هر ورودی در یکی از جهت‌های اصلی قرار دارد. طرح کلی آن در طبقه همکف شامل یک حوضخانه با سقف گنبدی در مرکز می‌شود که دو اتاق در ضلع شرقی و غربی دارد. پایه‌های آن از آجر و سنگ و سقف با استفاده از تیرهای چوبی ساخته شده است. بنا دربرگیرنده اتاق‌های مسکونی و حوضخانه‌ای بوده است که ساکنان از آنها استفاده می‌کرده‌اند. در زیر سقف حوضخانه، رسمی‌بندی و کاربندی‌های زیبایی گچی دیده می‌شود که گویای هنر معماری ایرانی است. در زمان حکمرانی سردار مفخم، حاکم بجنورد، این کوشک تفرجگاهی برای گذران وقت و شکار حکمرانان بوده است.
کوشک باغ علی آباد در تاریخ ۱۳۸۰ توسط کارشناسان میراث فرهنگی شناسایی و با شماره ۴۹۵۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
دریاچه سد شیرین دره
دریاچه سد شیرین دره در ۶۵ کیلومتری شمال غربی شهر بجنورد و در محدوده شهرستان مانه و سملقان قرار دارد. سد شیرین دره یکی از بزرگ‌ترین سدهای استان خراسان شمالی به شمار میرود که بر روی رودخانه شیرین دره (یکی از سرشاخه‌های رود اترک)، برای کنترل و مهار سیلاب‌ها، تامین آب آشامیدنی مورد نیاز بجنورد و روستاهای مسیر خط انتقال، تامین آب مورد نیاز صنایع و همچنین تامین آب لازم برای بهبود و توسعه کشاورزی زمین‌های پایین دست ساخته شده است. عملیات احداث این سد در مهر ماه سال ۱۳۷۵ آغاز شد و در فروردین ماه سال ۱۳۸۴ به پایان رسید. از فعالیت‌های تفریحی و گردشگری رایج در این دریاچه می‌توان به شنا، قایقرانی و ماهیگیری اشاره کرد.
باغ دره
باغ دره از جاهای دیدنی بجنورد و دره‌ای بسیار زیبا و سرسبز است که طبیعت و چشم اندازی کم نظیر دارد. این دره بکر شاید همچون خود راز و جرگلان خیلی شناخته شده نباشد و خیلی از مردم آن را نشناسند. اما اگر در فصل بهار به باغ دره سفر کنید، احتمالا مکانی همچون بهشت خواهید یافت که با انبوه زیبایی‌هایش چشم انتظار طبیعت دوستان خوش ذوق است.
بند خاکی عبدل آباد
بند خاکی عبدل آباد در نزدیکی روستای عبدل آباد واقع شده است و از جاهای دیدنی بجنورد به شمار می‌آید. این بند در زمستان از آب رودخانه‌های اطراف پر می‌شود و در فصل‌های کم آبی از آن برای تزریق به زمین‌های کشاورزی اطراف استفاده می‌کنند. از این بند برای پرورش ماهیان گرم آبی نیز استفاده می‌شود.
آتشکده اسپاخو
آتشکده اسپاخو را مردم محلی با نام کلیسا می‌شناسند؛ اما تاکنون هیچ سندی مبنی بر حضور مسیحیان در این منطقه پیدا نشده است. از طرف دیگر شکل دایره‌ای محراب، آتشدان و سوراخ‌های درون سقف گنبد که روزنه‌هایی برای خروج دود به نظر می‌رسند، نشان می‌دهند که این بنا از آتشکده‌های ساخته‌شده توسط زرتشتیان باستان بوده است. همچنین با توجه به معماری و مصالح به‌کار رفته در بنا، قدمت آتشکده را به دوره ساسانیان نسبت می‌دهند. آتشکده اسپاخو از جاهای دیدنی استان خراسان شمالی به شمار می‌آید و با شماره‌ی ثبت ۱۵۷۹ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.
آبشار حمید بجنورد
آبشار حمید بجنورد با ارتفاع ۲۵ متر از جاذبه های گردشگری بجنورد است و در ۷ کیلومتری بجنورد در روستایی با همین‌نام قرار دارد. آب این آبشار از روستای آبچور سرچشمه می‌گیرد و پس از چندین کیلومتر و عبور از مناطق مختلف در کوهستان‌های حمید جلوه‌ای از زیبایی طبیعت را به رخ بینندگان خود می‌کشد. این آبشار در انتهای دره‌ای پیچ در پیچ صخره‌ای قرار گرفته است و ریزش آب از دو ستون سنگی ۲۵ متری، آهنگی زیبا از نغمه طبیعت را به گوش مخاطبان می‌رساند. چشمه جوشان و حوضچه‌های سنگی کوچک فراوانی در میان و اطراف دره ایجاد شده که آب گوارا و خنکی را پیشکش گردشگران می‌کند.
چشمه آب گرم ایوب پیغمبر
چشمه آب گرم ایوب پیغمبر در استان خراسان شمالی و در روستای ایوب پیغمبر واقع شده است. این آب گرم که یکی از جاهای دیدنی بجنورد است، برای شکوفا شدن بیشتر پتانسیل جذب گردشگرش، نیاز به معرفی بیشتری دارد. در این مقاله با ما همراه باشید تا نگاهی به آب گرم ایوب پیغمبر بیندازیم.
نحوه دسترسیروستای ایوب پیغمبر که در شمال شهر بجنورد قرار گرفته است، حدود ۹۵ کیلومتر با این شهر فاصله دارد. این روستا در دهستان «گیفان» جای گرفته است و برای دسترسی به آن، باید از روستاهای «میانزو» و «حاجی عبدالوهاب» عبور کنید.
آبشار بیار 
آبشار بیار از جاذبه های گردشگری بجنورد در استان خراسان شمالی است و در روستای بیار، در یک کیلومتری جنوب شهر آشخانه و ۵۲ کیلومتری غرب بجنورد قرار دارد. این آبشار از ارتفاعات جنوب روستای بیار سرچشمه می‌گیرد و حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد. محیط اطراف این آبشار دارای مناظر زیبا و دیدنی است. آبی که از این آبشار می‌ریزد، بسیار خنک و دلپذیر است. جاری شدن آب این آبشار باعث به وجود آمدن مناظر زیبای جنگلی در این منطقه شده است.
سرچشمه شوقان
سرچشمه شوقان از جاهای دیدنی استان خراسان شمالی به شمار می‌آید و در فاصله پنج کیلومتری شمال غربی میدان امام خمینی شوقان قرار دارد. این چشمه در مجاورت یک کوه واقع شده است و آب آن در چندین نقطه از شکاف‌های کوه خارج می‌شود. مردم شوقان باورهای اعتقادی خاصی پیرامون این چشمه دارند و آب آن، برای آنها از قداست زیادی برخوردار است. علاوه‌بر این، از آب چشمه برای سیراب کردن باغات و مزارع استفاده می‌شود و درون جوی‌های شهر نیز جاری است.
